البرهان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:البرهان فی تفسیر القرآن.jpg|بندانگشتی|البرهان فی تفسیر القرآن]]

'''البرهان‌ فى‌ تفسير القرآن‌'''، تالیف [[سید هاشم بحرانی]] كه‌ يكى‌از مهم‌ترين‌ [[تفسیر|تفاسير]] روايى‌ [[شيعه]] است‌، در موضوعات‌ علوم‌ شرعى‌، قصص‌، [[حدیث|احادیث]] [[پیامبر(ص)|نبوي‌]] و مهم‌تر از همه‌ فضايل‌ [[اهل بیت(ع)]] و تناسب‌ آنها با [[آيه|آيات‌]] [[قرآن|قرآنى‌]] نگاشته شده‌ است‌. نویسنده کتاب [[اخباریان|اخباری]] است و تفسیر وی با رویکردی به شدت اخباری گرایانه نوشته شده است. به همین دلیل، البرهان فی تفسیر القرآن اشکالات و انتقاداتی را در پی داشته است.

==مولف و انگیزه تالیف==

==ساختار و سبک تالیف==

علامه بحرانی، در تفسیر البرهان بسیاری از احادیث رسیده از [[اهل بیت]] (ع) در تفسیر [[قرآن]] را جمع نموده‌است.<ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ج۳، ص۹۳</ref> مؤلف در مقدمه خود می‌نویسد:

::کتاب البرهان، شما را بر بسیاری از اسرار علوم قرآن آگاه می‌سازد. برخی مسائل علوم شرعی، قصص و اخبار [[پیامبر|انبیاء]] (ع) و فضائل [[اهل بیت]] امامت (ع) را برای شما، روشن می‌گرداند ... من روایات را از کتب معتبر، قابل اعتماد و مورد رجوعی، انتخاب کردم که مؤلفین آنها از مشایخ معتبر و علمای منتجب هستند. اغلب روایات را از طریق [[امامیه]] نقل کرده‌ام، ولی در آنجایی که روایات [[اهل سنت]] موافق روایات [[اهل بیت]] (ع)، یا در بیان فضائل اهل بیت (ع) هستند، از آنها نیز نقل نموده‌ام. از [[ابن عباس]] نیز مقدار کمی در تفسیر آیات، نقل کرده‌ام، زیرا او شاگرد [[حضرت علی]] (ع) بوده‌است.<ref>بحرانى‌، هاشم‌، البرهان‌ فى‌ تفسير القرآن‌، ج۱، ص۴</ref>

علامه بحرانی در ۱۶ باب‌ مقدمه مسائل‌ قرآنى‌ و ديدگاه‌هاي‌ تفسيري‌ خود را بيان‌ مى‌كند و فضاي‌ حاكم‌ بر اين‌ ابواب‌ و مقدمات‌ بيان‌ اختصاص‌ تفسير به‌ [[ائمه اطهار]] (ع‌) است‌ و صريحاً در باب‌ ششم‌ ديگران‌ را از دست‌ زدن‌ به‌ [[تفسیر]] نهى‌ مى‌كند. هرچند تعبير او از تفسير در اينجا به‌ [[تفسیر|تأويل‌]] بسيار نزديك‌ شده‌ است‌. در باب‌ پانزدهم‌ به‌ بيان‌ همبستگى‌ [[اهل بیت(ع)|عترت‌]] و [[قرآن‌]] و تأكيد بر اينكه‌ باطن‌ و علم‌ قرآن‌ نزد ائمه‌(ع‌) است‌، مى‌پردازد. باب‌ آخر مقدمه‌، يعنى‌ باب‌ شانزدهم‌ معرفى‌ منابع‌ وي‌ و ارائه برخى‌ اصطلاحات‌ رايج‌ تفسيري‌ است‌؛ بى‌ آنكه‌ تعريفى‌ از هيچ‌ يك‌ از اين‌ اصطلاحات‌ از قبيل‌ [[ناسخ‌ و منسوخ‌]]، [[محكم‌ و متشابه‌]]، عام‌ و خاص‌، و تقديم‌ و تأخير ارائه‌ دهد و بدين‌گونه‌، زمينه‌ را براي‌ وارد شدن‌ در تفسير آيات‌ و بيان‌ احاديثى‌ در ذيل‌ آيه‌، يا آيات‌ منتخب‌ هموار مى‌سازد. حسى‌ كه‌ به‌ فضاي‌ تفسير البرهان‌ غلبه‌ دارد، حاكى‌ از دفاعى‌ كلامى‌ براي‌ اثبات‌ حقانيت‌ و معرفى‌ فضايل‌ [[اهل بیت]] (ع‌) است‌.

==منابع تفسیر==

منابع روایی مولف در این تفسیر عبارتند از:

{{col-end}}

{{پایان}}

==نقدها==

[[شیخ مهدی آصفی]] می‌نویسد:

::با وجود تلاش علمی فراوان در تفسیر البرهان، این کتاب بخشی از روایات ضعیفه در غلو و تحریف را در بر دارد. به نظر می‌رسد که، مصنف محترم اقدام به تصفیه و جداسازی احادیث ضعیف ننموده‌است، با اینکه اهتمام نموده، ولی اقدام او کافی نبوده‌است. ایشان از مصادری که متهم به وضع و ضعف هستند، استفاده نموده‌است، و نیز روایاتی نقل نموده که، از حیث سند، ضعیف و از حیث متن، مضطرب می‌باشند، بنابراین می‌توان گفت: البرهان یک تلاش علمی مفیدی است، که راه را برای محققین آشنا به نصوص، عارف به ضعف و اضطراب روایات و توانا در استخراج صحیح از سقیم، هموار کرده‌است. وجود روایات ضعیف و مضطرب از اهمیت کار [[سید هاشم بحرانی|سید بحرانی]] نمی‌کاهد، همانگونه که [[بحار الانوار]] مرحوم [[علامه مجلسی|مجلسی]]، دارای روایات ضعیف و مضطرب می‌باشد، امّا وجود آنها از اعتبار و عظمت تلاش مجلسی و خدمتی که به کتابخانه [[تشیع]] نمود، نمی‌کاهد. منتهی، جمع آوری و تنظیم، مرحله اول کار است، مرحله دوم، تنقیح و تصفیه آثار تفسیری مرویه از اهل بیت و جداسازی صحیح از غیر آن و مرحله سوم، استخراج و استنباط اصول و خطوط کلی شیوه تفسیری اهل بیت می‌باشد. بدون تکمیل هر سه مرحله، نمی‌توان از روایات تفسیری [[اهل بیت]] بهره فراوانی برد.<ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، مقدمه شیخ محمد مهدی آصفی. </ref>

==نسخه ها==

===چاپ سنگی و حروفی===

تفسیر البرهان غیر از چاپ‌های سنگی قدیم، در شکل جدید چند بار طبع گردیده‌است. از جمله:

===نسخه‌های خطی===

# نسخه‌ای در کتابخانه وزیری [[یزد]] به شماره (۵۹۹۸)

# نسخه‌ای در کتابخانه مرکزی دانشگاه [[تهران]] به شماره (۸۴۴)

# نسخه‌ای در کتابخانه [[آستان قدس رضوی]] [[مشهد]] شماره ۸۳- ۹۱

# نسخه کتابخانه [[مدرسه عالی شهید مطهری]] تهران (۲۰۵۷).

==پانویس==

{{پانویس}}

==منابع==

*آقابزرگ طهرانی، محمد محسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳.

*ایازی،سید محمد علی. المفسرون حیاتهم و منهجهم. تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۴ق.

*خرمشاهي، بهاءالدين، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. تهران، دوستان ، ناهيد ، ۱۳۷۷ش.

*معرفت، محمدهادی، التفسیر و المفسرون، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۴۱۸ق.

==پیوند به بیرون==

* برای دانلود تفسیر البرهان به این آدرس مراجعه شود.[http://narjes-library.blogspot.com/2013/03/blog-post_4440.html]