کاربر ناشناس
برهان وجودی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Fouladi |
imported>Fouladi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اعتقادات شیعه}} | {{اعتقادات شیعه}} | ||
'''برهان وجودی'''، یا برهان هستی‌شناختی، از جمله [[برهان‌های اثبات خدا]] است که از طریق تأمل در مفهوم [[خدا]]، وجود او اثبات می‌شود. | |||
[[آنسلم قدیس|آنسلم]] پایه گذار و [[دکارت]] و [[پلانتینگا]] از موافقان این برهان هستند. در جهان [[اسلام]] نیز [[محمد حسین غروی اصفهانی|محمد حسین اصفهانی]] معروف به کمپانی، بیان دقیقی از این برهان ارائه کرده است. | |||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
این برهان، در [[الهیات]] [[مسیحیت|مسیحی]]، با نام قدیس آنسِلم (متولد ۵۰۳ق/۱۱۰۹م) شناخته می‌شود. | این برهان، در [[الهیات]] [[مسیحیت|مسیحی]]، با نام قدیس آنسِلم (متولد ۵۰۳ق/۱۱۰۹م) شناخته می‌شود. | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۴: | ||
از مهمترین موافقان این برهان می‌توان به دکارت و از مهمترین مخالفان آن، می‌توان به توماس آکویناس و کانت اشاره کرد. | از مهمترین موافقان این برهان می‌توان به دکارت و از مهمترین مخالفان آن، می‌توان به توماس آکویناس و کانت اشاره کرد. | ||
بزرگترین و مؤثرترین نقادیها که تاکنون از برهان هستی شناختی، به عمل آمده است توسط ایمانوئل کانت (1724-1804م) بوده است.<ref>حائری یزدی، کاوشهای عقل نظری، صص 328-329.</ref> | |||
البته این استدلال در دوره معاصر از سوی برخی محققان و [[فلسفه|فلاسفه]] [[اسلام|مسلمان]] مورد توجه قرار گرفته است و برخی به مخالفت با آن و برخی دیگر همانند محمد حسین اصفهانی(کمپانی) به دفاع از آن و بیان تقریری نو از آن اقدام کرده‌اند. | البته این استدلال در دوره معاصر از سوی برخی محققان و [[فلسفه|فلاسفه]] [[اسلام|مسلمان]] مورد توجه قرار گرفته است و برخی به مخالفت با آن و برخی دیگر همانند محمد حسین اصفهانی(کمپانی) به دفاع از آن و بیان تقریری نو از آن اقدام کرده‌اند. | ||
==تقریر آنسلم== | ==تقریر آنسلم== | ||
| خط ۲۹: | خط ۳۱: | ||
بنابراین، خدا باید در خارج از ذهن ما موجود باشد و گرنه خلاف تعریف ماخواهد بود.<ref>هیک، ص۷۵-۷۹</ref> | بنابراین، خدا باید در خارج از ذهن ما موجود باشد و گرنه خلاف تعریف ماخواهد بود.<ref>هیک، ص۷۵-۷۹</ref> | ||
== تقریر محمد حسین اصفهانی(کمپانی) == | |||
==تقریر محمد حسین اصفهانی(کمپانی)== | |||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[محمد حسین غروی اصفهانی]]:{{سخ}}{{شعر|}}{{ب| ماکان موجودا بذاته بلا|حیث هو الواجب جل وعلا}} {{ب|و هو بذاته دلیل ذاته|اصدق شاهد علی اثباته}} {{ب| یقضی بهذا کل حدس صائب| لو لم یکن مطابق للواجب}} {{ب|لکان هو اما لامتناعه|و هو خلاف مقتضی طباعه}} {{ب| او هو لافتقاره الی السبب| والفرض فردیته لما وجب}} {{ب| فالنظر الصحیح فی الوجوب| یفضی الی حقیقه المطلوب}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی|| منبع = <small>تحفه الحکیم، ص۱۰۲</small>| تراز = راست| عرض = ۳۲۰px|حاشیه= ۵px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[محمد حسین غروی اصفهانی]]:{{سخ}}{{شعر|}}{{ب| ماکان موجودا بذاته بلا|حیث هو الواجب جل وعلا}} {{ب|و هو بذاته دلیل ذاته|اصدق شاهد علی اثباته}} {{ب| یقضی بهذا کل حدس صائب| لو لم یکن مطابق للواجب}} {{ب|لکان هو اما لامتناعه|و هو خلاف مقتضی طباعه}} {{ب| او هو لافتقاره الی السبب| والفرض فردیته لما وجب}} {{ب| فالنظر الصحیح فی الوجوب| یفضی الی حقیقه المطلوب}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی|| منبع = <small>تحفه الحکیم، ص۱۰۲</small>| تراز = راست| عرض = ۳۲۰px|حاشیه= ۵px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
*آن چیزی که به ذات خویش موجود است و هیچ گونه شرطی برای موجود بودنش ندارد، واجب الوجود متعال است؛ | *آن چیزی که به ذات خویش موجود است و هیچ گونه شرطی برای موجود بودنش ندارد، واجب الوجود متعال است؛ | ||
*ذات خود او دالّ بر خودش است و او خود صادق‌ترین گواه بر اثبات خویش است؛ | *ذات خود او دالّ بر خودش است و او خود صادق‌ترین گواه بر اثبات خویش است؛ | ||
*هر ذهن دقیق و درست‌اندیشی به این مطلب حکم می‌کند که اگر واجب الوجود مصداقی در عالم خارج نداشته باشد و صرفا مفهومی ذهنی باشد؛ این موجودنبودنِ او یا به دلیل این است که وجود خارجی داشتن برایش ذاتا محال است، که این فرض، خلاف ذات او است؛ یا به دلیل این است که او نیازمند علت است، که این هم محال است، چون فرض ما این بود که او واجب الوجود است نه ممکن الوجود، پس نیازی به علت ندارد؛ | |||
*هر ذهن دقیق و | |||
*پس، دقت و تأمل صحیح در معنای وجوب منجر به اثبات نتیجه مطلوب می‌شود. | *پس، دقت و تأمل صحیح در معنای وجوب منجر به اثبات نتیجه مطلوب می‌شود. | ||
===توضیح=== | === توضیح === | ||
بر اساس تقریری که محقق اصفهانی ارائه کرده است، واجب الوجود موجودی است که احتمال ندارد نباشد و بررسی خود مفهوم واجب الوجود ما را به این رهنمون می‌کند که این مفهوم، حتما باید در خارج مصداق داشته باشد. | بر اساس تقریری که محقق اصفهانی ارائه کرده است، واجب الوجود موجودی است که احتمال ندارد نباشد و بررسی خود مفهوم واجب الوجود ما را به این رهنمون می‌کند که این مفهوم، حتما باید در خارج مصداق داشته باشد. | ||
وی برای اثبات این ادعا، یک استدلال به شکل قیاس استنثنایی بیان می‌کند: | وی برای اثبات این ادعا، یک استدلال به شکل قیاس استنثنایی بیان می‌کند: | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۰: | ||
به همین صورت، معلوم می‌شود که بررسی خود مفهوم واجب، ما را به مصداق داشتن و وجود خارجی آن می‌رساند.<ref>رجوع کنید به: افضلی، ص۴-۶</ref> | به همین صورت، معلوم می‌شود که بررسی خود مفهوم واجب، ما را به مصداق داشتن و وجود خارجی آن می‌رساند.<ref>رجوع کنید به: افضلی، ص۴-۶</ref> | ||
== | == نقدها و پاسخها == | ||
مهمترین ایرادی که مخالفان این نحوه استدلال بیان کرده‌اند این است که این برهان، اشتباه و خلط بین مفهوم و مصداق است. یعنی مسئله مفهوم و لوازم آن، هیچ ربطی به عالم خارج از ذهن ندارد. بنابراین، توجه و دقت در مفاهیم ذهنی، به هیچ وجه ما را به وجود داشتن یا وجودنداشتن خارجی آن چیز نمی‌رساند. | مهمترین ایرادی که مخالفان این نحوه استدلال بیان کرده‌اند این است که این برهان، اشتباه و خلط بین مفهوم و مصداق است. یعنی مسئله مفهوم و لوازم آن، هیچ ربطی به عالم خارج از ذهن ندارد. بنابراین، توجه و دقت در مفاهیم ذهنی، به هیچ وجه ما را به وجود داشتن یا وجودنداشتن خارجی آن چیز نمی‌رساند. | ||
| خط ۸۷: | خط ۷۸: | ||
حال اگر قرار باشد، چنین مفهومی در خارج از ذهن نیز وجود داشته باشد، شریک خدا نیز باید وجود داشته باشد، حال آنکه وجود آن از نظر عقلی محال و غیر ممکن است.<ref>جوادی آملی، ج۳، ص۴۸۳</ref> | حال اگر قرار باشد، چنین مفهومی در خارج از ذهن نیز وجود داشته باشد، شریک خدا نیز باید وجود داشته باشد، حال آنکه وجود آن از نظر عقلی محال و غیر ممکن است.<ref>جوادی آملی، ج۳، ص۴۸۳</ref> | ||
[[مهدی حائری یزدی]] در دفاع از برهان هستی شناختی می گوید: اگر با [[ضرورت ازلی]]، وجود را، آن هم حقیقت وجود نه مفهوم آن، و آن هم حقیقت محض و صِرف وجود را، بر خدا، که به قول آنسلم چیزی است که بالاتر و برتر از او را نمی توان اندیشید، حمل کنیم، نه ایراد توماس آکویناس بر آن وارد است و نه نقادیهای کانت. البته حائری می پذیرد که انتقادهای کانت بر مدافعات دکارت از این برهان، وارد است و همانطور که کانت گفته است، فلسفه اسلامی هم می گوید که هرگز [[ضرورت ذاتی]] نمی تواند وجود موضوع خود را در خارج از محیط قضیه تضمین کند. با این حال، ایرادهای کانت بر اصل برهان هستی شناختی، که ضرورت ازلی است، وارد نیست.<ref>حائری یزدی، کاوشهای عقل نظری، صص 368-369.</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس|2}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* | * افضلی، علی، شرح و بررسی تقریر حکیم اصفهانی از برهان وجودی و انتقادات مهدی حائری به آن، مجله حکمت معاصر، ۱۳۹۲ش، ش۲، ص۱-۲۰. | ||
*جوادی آملی، عبدالله، سرچشمه‌اندیشه، ج۳، تحقیق: عباس رحیمیان، ۱۳۸۶، چاپ پنجم. | * حائری یزدی، مهدی، کاوشهای عقل نظری، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، 1384ش. | ||
* جوادی آملی، عبدالله، سرچشمه‌اندیشه، ج۳، تحقیق: عباس رحیمیان، ۱۳۸۶، چاپ پنجم. | |||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
*Hick, J., An Interpretation of Religion, New Haven/London, 1989. | *Hick, J., An Interpretation of Religion, New Haven/London, 1989. | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://lib.eshia.ir/23022/11/4698/ دایره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ''براهین اثبات باری''] | * [http://lib.eshia.ir/23022/11/4698/ دایره المعارف بزرگ اسلامی، مقاله ''براهین اثبات باری''] | ||