کاربر ناشناس
احمد بن ابی نصر بزنطی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Shakeri بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Jalalyaghmoori جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| فعالیت‌های اجتماعی = | | فعالیت‌های اجتماعی = | ||
}} | }} | ||
'''ابوجعفر احمد بن‌محمد بن‌ابی‌نصر بَزَنْطی'''، ۱۵۲-۲۱۰ق، از | '''ابوجعفر احمد بن‌محمد بن‌ابی‌نصر بَزَنْطی'''، ۱۵۲-۲۱۰ق، از عالمان متقدم [[امامیه]] در [[کوفه]] که در شمار اصحاب [[امام کاظم]](ع)، [[امام رضا]](ع)، [[امام جواد]](ع) و نیز از [[اصحاب اجماع]] است. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
نام جد اول و دومش به ترتیب عَمرو و زید بوده است که برای اختصار، غالباً نام اول را حذف می کنند و به جای زید نیز [[کنیه]] او، ابی نصر، را می آورند. گاهی نیز از بزنطی با عنوان | نام جد اول و دومش به ترتیب عَمرو و زید بوده است که برای اختصار، غالباً نام اول را حذف می کنند و به جای زید نیز [[کنیه]] او، ابی نصر، را می آورند. گاهی نیز از بزنطی با عنوان “ابن ابی نصر” یاد می‌کنند.<ref>مامقانی ، ج۱، ص۷۷.</ref> گاهی برای فرا گیری علوم، نزد [[امامان شیعه|ائمه]] (ع) می‌شتافت. همچنین در خلال برخی روایات، از اقامت او در [[قادسیه]]، در حدود سال۲۰۰ق سخن آمده است.<ref>نک: حمیری، ۶۶؛ کشی، ۸۸ -۸۹.</ref> | ||
کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده‌اند و می‌گویند که به بزنطی شهرت دارد.<ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص ۱۰؛ مامقانی ، ج ۱، ص ۷۷.</ref> | کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده‌اند و می‌گویند که به بزنطی شهرت دارد.<ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص ۱۰؛ مامقانی ، ج ۱، ص ۷۷.</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
==خاندان بزنطی== | ==خاندان بزنطی== | ||
وابستگی (وِلاء) او به قبیله سَکون، از شاخه‌های بزرگ قبیله [[کنده]] [[یمن]]، مورد اتفاق است.<ref> نجاشی، ص ۷۵؛ طوسی، ۱۳۵۱ش، ص ۳۶، پانویس؛ کشّی، ش ۱۱۰۲؛ تستری، ج ۱، ص ۵۶۳ـ۵۶۶؛ شیخ طوسی، ص ۳۶.</ref> | وابستگی (وِلاء) او به قبیله سَکون، از شاخه‌های بزرگ قبیله [[کنده]] [[یمن]]، مورد اتفاق است.<ref> نجاشی، ص ۷۵؛ طوسی، ۱۳۵۱ش، ص ۳۶، پانویس؛ کشّی، ش ۱۱۰۲؛ تستری، ج ۱، ص ۵۶۳ـ۵۶۶؛ شیخ طوسی، ص ۳۶.</ref> | ||
این خاندان در [[کوفه]] از | این خاندان در [[کوفه]] از خاندان‌های معتبر [[شیعه دوازده امامی|امامی]] بوده، و از افراد شناخته شده آن پسر عموی وی، [[اسماعیل بن مهران]] قابل ذکر است.<ref>شیخ‌طوسی، الفهرست، ۳، الغیبه، ۱؛ نجاشی، ۶، ۵، ۹۰؛ قس: کشی، ۸۹، به‌تعبیر “کانا من ولد تحریف موالی السکون” </ref> | ||
==ارتباط با امامان (ع) هم عصر== | ==ارتباط با امامان (ع) هم عصر== | ||
در | در میان منابع [[رجال|رجالی]]، تنها برخی به گفتگوی بزنطی با [[امام جواد (ع)]] اشاره کرده‌اند.<ref>نک: شیخ‌طوسی، رجال، ۹۷؛ نجاشی، ۵.</ref> در اینکه وی از [[امام کاظم (ع)]] روایت نقل کرده اختلاف است،<ref>نک: شیخ‌طوسی، همان، ۶۶؛ برای نقد اقوال نک: تستری، /۶۸.</ref> افزون بر ائمه (ع)، بزنطی از شیوخی از اصحاب ائمه (ع) نیز دانش آموخته است که از شمار آنان می‌توان کسانی چون [[عبدالله بن سنان]]، [[حماد بن عثمان]]، [[جمیل بن دراج]]، [[ابان بن عثمان]] و [[عاصم بن حمید]] را برشمرد. | ||
{{اصحاب اجماع}} | {{اصحاب اجماع}} | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
در | در فهرست شاگردان و راویان او نیز نام شخصیت‌های برجستهای چون [[ابراهیم بن هاشم قمی]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[احمد بن محمد برقی]]، [[حسن بن محبوب]] و [[علی بن مهزیار اهوازی]] دیده می‌شود. در شمار شاگردان او همچنین باید به [[محمد بن عیسی بن عبید یقطینی]] اشاره کرد که به گفته خود در ۱۰ق/۲۵م از وی دانش آموخته است.<ref>نجاشی، ص۹۰؛ نیز نک: اردبیلی، ص۹ -۱؛ خویی، ص۳۶- ۳۸.</ref> | ||
== | ==گرایش مذهبی== | ||
از نظر | از نظر گرایش مذهبی، وی پس از درگذشت [[امام کاظم (ع) |امام‌کاظم(ع)]]، نخست در شمار قائلان به [[واقفه|وقف]] قرار داشت، اما در پی مکاتبه‌ای با [[امام‌رضا]] (ع)، به امامت آن حضرت معتقد شد.<ref>نک: حمیری، ص ۵۲؛ ابن‌بابویه، عیون، ص۱۳؛ شیخ‌طوسی، الغیبه، ص ۱-۲.</ref> | ||
از | از آن پس، نام او در کنار رجالی چون [[هشام بن سالم]] و [[صفوان بن یحیی]] جای گرفته است که از نخستین مروجان گرایش [[قطعیه]] در کوفه بوده‌اند و بر پایه آنچه [[علی بن‌احمد علوی]]، مؤلف واقفی کتاب نصره‌الواقفه نمایانده، وی مؤثرترین فرد در ترویج گرایش قطعی بوده است.<ref>نک: الغیبه، ص۲.</ref> | ||
==نماینده مکتب | ==نماینده مکتب هشام== | ||
در پی‌جویی | در پی‌جویی گرایش‌های درونی قطعیه نیز باید گفت: پس از درگذشت هشام بن سالم، بزنطی تنها شخصیتی است که می‌توان او را نماینده هشام بن سالم در دفاع از مواضع اصولی آن مکتب به شمار آورد، وی به نقد دیدگاههای اساسی مکتب هشام بن حکم در باب دانش امام و منابع دانش [[فقه|فقهی]] ائمه(ع) همت گمارده است.<ref>نک: پاکتچی، ۵</ref> | ||
==روایات بزنطی | ==روایات بزنطی در باب علم ائمه (ع) == | ||
در | در باب علم [[ائمه|ائمه (ع)]] روایات متعددی به نقل از بزنطی در منابع روایی [[امامیه|امامیه]]، همچون [[کافی]] [[کلینی]]، [[قرب الاسناد]] [[عبدالله بن جعفر حمیری|حمیری]]، [[بصائر الدرجات]] [[محمد بن حسن بن فروخ صفار|صفار]] و کتاب [[الاختصاص]] به ثبت رسیده است، اما در این میان، یک روایت با وجود کوتاهی سخن، از درخششی خاص در تبیین مواضع مکتب هشام‌بن سالم برخوردار است؛ بر پایه این روایت که بر نقل مستقیم بزنطی‌از [[امام‌رضا]] استوار است، ایمان هیچ بنده‌ای کمال نمی‌یابد، مگر آنکه بشناسد آنچه برای نخستین ایشان ائمه(ع) است، برای آخرین‌ایشان نیز همان است و ایشان در حجت و طاعت و [[حلال]]و [[حرام]] با یکدیگر برابرند.<ref>حمیری، ۵۳؛ الاختصاص، ۲؛ قس: همین مضمون‌از صفوان‌بن‌یحیی، کلینی، /۷۵.</ref> | ||
==جایگاه | ==جایگاه رجالی== | ||
از نظر جایگاه | از نظر جایگاه رجالی، در منابع امامیه بر اعتبار بزنطی تأکید شده، [[شیخ طوسی|شیخ طوسی]] او را توثیق کرده و نجاشی او را نزد امام‌رضا و [[امام جواد]] “عظیم‌المنزله” دانسته‌است. | ||
همچنین باید افزود که وی را در شمار [[اصحاب اجماع]] آورده‌اند. گفتنی‌است: قرار گرفتن بزنطی در سلسله اسناد حدیثی در سیره نبوی، موجب گشته است تا شخصیت او در آثار رجالی [[اهل سنت]] نیز مورد بررسی قرار گیرد و البته با نقد روبه رو گردد.<ref>نک: عقیلی، /۸؛ ذهبی، /۳۵؛ ابن‌حجر، /۶۱.</ref> | |||
==روش | ==روش فقهی== | ||
در | در سخن از روش‌های [[فقه|فقهی]]، نخست باید به مبحث حدیثین مختلفین اشاره نمود که از دغدغه‌های فکری بزنطی بوده و این امر به طور گسترده در روایات بازمانده از او بازتاب یافته است؛ به خصوص در این‌باره باید به نامه‌ای اشاره کرد که بزنطی خطاب به امام رضا(ع) نوشته بوده، و در آن ضمن ابراز نگرانی خود نسبت به اختلاف اقوال فقهی از ائمه (ع)، بر جایگاه [[تقیه]] در تفسیر این اختلاف تأکید داشته است.<ref>حمیری، ۵۲</ref> | ||
در گفت‌وگو از | در گفت‌وگو از مبحث [[اجتهاد]] و [[استنباط]]، باید گفت تأیید اندیشه القاء اصول و تفریع فقیهان که از سوی هشام بن سالم مورد تأکید قرار داشته، در آموزش‌های فقهی احمد بن محمد بزنطی نیز مطرح بوده است؛ چنانکه وی در کتاب جامع خود، روایاتی با همین مضمون را به نقل از هشام بن سالم و نیز به نقل مستقیم خود از امام رضا(ع) ثبت نموده است.<ref>نک: ابن‌ادریس، ۷۷، به نقل از جامع بزنطی.</ref> | ||
==دیدگاه علما درباره بزنطی== | ==دیدگاه علما درباره بزنطی== | ||
[[محقق حلی]] از | [[محقق حلی]] از بزنطی به عنوان یکی‌از فقیهان متقدم [[امامیه]] یاد کرده که نقش او در گسترش دانش فقه تا عصر وی همچنان مورد توجه بوده است.<ref>نک: همو، ۱۳، جم؛ علامه حلی، ۴؛ شهید اول، /۶۸.</ref> | ||
در | در حال حاضر، افزون بر گزیده‌ها و اقتباسات برجای مانده از اثر یاد شده وی، می‌توان انبوهی از روایات فقهی او را در [[کتب اربعه]] امامیه بازجست. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
در | در میان آثار او آنچه دارای اهمیت فقهی بوده، اینهاست: | ||
# الجامع: در | # الجامع: در فهرست‌های ارائه شده‌از آثار بزنطی، الجامع در صدر قرار دارد و این نوشته، در بردارنده مجموعه‌ای گسترده از اخبار در زمینه‌های گوناگون معارف دینی، به ویژه فقه بوده است.<ref>نک: ابن‌ندیم، ۷۶؛ شیخ‌طوسی، رجال، ۶۶، الفهرست، ۳؛ نجاشی، ۵</ref> نسخه‌هایی از این اثر باقی بوده است، به طوری که می‌توان برگرفته‌ها و نقل قول‌هایی از آن را در آثار گوناگون آن قرن‌ها از [[ابن ادریس حلی]] و [[آبی]] بازیافت. همچنین اقتباس‌های [[سید ابن طاووس|ابن‌طاووس]] از یکی از آثار بزنطی، ظاهراً باید برگرفته از همین اثر بوده باشد.<ref>ابن‌ادریس، ۷۷- ۷۸؛ آبی، /۲۵؛ ابن‌طاووس، ۷- ۸</ref> | ||
# المسائل: [[ | # المسائل: [[ابن ندیم]] در [[الفهرست (ابن ندیم) |فهرست]] خود، از این اثر یاد کرده، و عنوان آن در رساله [[ابوغالب زراری]] به شکل گویاتر مسائل‌الرضا ضبط شده‌است.<ref>ابن‌ندیم، همانجا؛ ابوغالب، ۳</ref> در گزارش ابوغالب، محمد بن حسین بن ابی‌الخطاب به عنوان راوی کتاب معرفی شده‌است. گفتنی است نسخه‌ای مشتمل بر مجموعه‌ای از احادیث فقهی به صورت پرسش و پاسخ میان بزنطی و [[امام‌رضا|امام رضا]](ع) به روایت [[عبدالله بن جعفر حمیری]] نیز وجود داشته که‌امکان یکی بودن آن با کتاب المسائل وجود دارد. این نسخه به عنوان بخشی از قرب‌الاسناد حمیری برجای مانده، و در بخش مربوط به امام رضا(ع) از این کتاب، درج گردیده‌است.<ref>حمیری، ۵۱-۷۳؛ نیز نک: ابوغالب، ۷، ۲: “کتاب” بزنطی</ref> | ||
# النوادر: [[ | # النوادر: [[شیخ طوسی]] در [[فهرست طوسی|فهرست]] خود به اثری با این عنوان از بزنطی اشاره کرده و [[یحیی بن زکریا]] بن شیبان را ب ه‌عنوان راوی آن معرفی نموده‌است. همچنین [[نجاشی]] در فهرست آثار بزنطی، از دو کتاب متفاوت با عنوان نوادر یاد کرده که نخستین آن دو به روایت یحیی بن زکریا بوده‌است.<ref>شیخ‌طوسی، الفهرست، نیز نجاشی، همانجاها</ref> نسخه‌هایی از این اثر برجای بوده، و [[ابن ادریس حلی]] در [[مستطرفات سرائر]]، گزیده‌هایی از روایات آن را ضبط کرده‌است.<ref>ص۷۲- ۷۵</ref> | ||
گفتنی است که نسخه یا نسخه‌هایی از آثار فقهی- روایی بزنطی در اختیار [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]] قرار داشته، و در جای‌جای [[من لا یحضره الفقیه|من‌لایحضره‌الفقیه]] مورد استفاده او قرار گرفته است<ref>ابن‌بابویه، “مشیخه...” ، ۸</ref> اما وی‌در سخن‌از این منابع تصریحی به عنوان آثار مورد استفاده خود نداشته‌است. | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
*ابن‌ادریس، محمد، السرائر، تهران، ۲۷۰ق. | *ابن‌ادریس، محمد، السرائر، تهران، ۲۷۰ق. | ||
*ابن‌بابویه، محمد، عیون‌اخبار الرضا ع، نجف، ۳۹۰ق/۹۷۰م. | *ابن‌بابویه، محمد، عیون‌اخبار الرضا ع، نجف، ۳۹۰ق/۹۷۰م. | ||
*ابن‌بابویه، | *ابن‌بابویه، “مشیخه الفقیه” ، همراه‌ج من‌لایحضره‌الفقیه، به‌کوشش‌حسن‌موسوی‌خرسان، نجف، ۳۷۶ق/۹۵۷م. | ||
*ابن شهرآشوب ، معالم العلماء ، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱. | *ابن شهرآشوب ، معالم العلماء ، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱. | ||
*ابن‌حجر عسقلانی، احمد، لسان‌المیزان، حیدرآباد دکن، ۳۲۹-۳۳۱ق. | *ابن‌حجر عسقلانی، احمد، لسان‌المیزان، حیدرآباد دکن، ۳۲۹-۳۳۱ق. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
*الاختصاص، منسوب‌به‌شیخ‌مفید، به‌کوشش‌علی‌اکبر غفاری، قم، منشورات‌جماعه المدرسین. | *الاختصاص، منسوب‌به‌شیخ‌مفید، به‌کوشش‌علی‌اکبر غفاری، قم، منشورات‌جماعه المدرسین. | ||
*اردبیلی، محمد، جامع‌الرواه، بیروت، ۴۰۳ق/۹۸۳م. | *اردبیلی، محمد، جامع‌الرواه، بیروت، ۴۰۳ق/۹۸۳م. | ||
*برقی، احمد، | *برقی، احمد، “رجال” ، همراه‌رجال‌ابن‌داوود، به‌کوشش‌جلال‌الدین‌محدث‌ارموی، تهران، ۳۴۲ش. | ||
*پاکتچی، احمد، | *پاکتچی، احمد، “گرایشهای‌فقه‌امامیه‌در سده دوم‌و سوم‌هجری” ، نامه فرهنگستان‌علوم، ۳۷۵ش، شم. | ||
*تستری، محمد تقی، قاموس‌الرجال، قم، ۴۱۰ق. | *تستری، محمد تقی، قاموس‌الرجال، قم، ۴۱۰ق. | ||
*حمیری، عبدالله، قرب‌الاسناد، تهران، مکتبه نینوی‌الحدیثه. | *حمیری، عبدالله، قرب‌الاسناد، تهران، مکتبه نینوی‌الحدیثه. | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
*همو، الفهرست، به‌کوشش‌محمد صادق‌آل‌بحرالعلوم، نجف، ۳۸۰ق. | *همو، الفهرست، به‌کوشش‌محمد صادق‌آل‌بحرالعلوم، نجف، ۳۸۰ق. | ||
*صفار، محمد، بصائر الدرجات، تهران، ۴۰۴ق. | *صفار، محمد، بصائر الدرجات، تهران، ۴۰۴ق. | ||
*عقیلی، محمد، کتاب‌الضعفاء الکبیر، | *عقیلی، محمد، کتاب‌الضعفاء الکبیر، به‌کوشش عبدالمعطی‌امین‌قلعجی، بیروت، ۴۰۴ق/۹۸۴م. | ||
*علامه حلی، حسن، مختلف‌الشیعه، تهران، ۳۲۴ق. | *علامه حلی، حسن، مختلف‌الشیعه، تهران، ۳۲۴ق. | ||
*کشی، محمد، معرفه الرجال، اختیار شیخ‌طوسی، به‌کوشش‌حسن‌مصطفوی، مشهد، ۳۴۸ش. | *کشی، محمد، معرفه الرجال، اختیار شیخ‌طوسی، به‌کوشش‌حسن‌مصطفوی، مشهد، ۳۴۸ش. | ||