کاربر ناشناس
احمد بن ابی نصر بزنطی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Emadmohseny جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Emadmohseny جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ویکی‌سازی}} | {{ویکی‌سازی}} | ||
'''ابوجعفر احمد بن‌محمد بن‌ابی‌نصر بَزَنْطی'''، ۵۲-۲۱۰ق، از عالمان متقدم [[امامیه]] در [[کوفه]] که در شمار اصحاب [[امام کاظم]](ع)، [[امام رضا]](ع)، [[امام جواد]](ع) و نیز از [[اصحاب اجماع]] است. | '''ابوجعفر احمد بن‌محمد بن‌ابی‌نصر بَزَنْطی'''، ۵۲-۲۱۰ق، از عالمان متقدم [[امامیه]] در [[کوفه]] که در شمار اصحاب [[امام کاظم]](ع)، [[امام رضا]](ع)، [[امام جواد]](ع) و نیز از [[اصحاب اجماع]] است. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
{{اصحاب اجماع}} | {{اصحاب اجماع}} | ||
| خط ۷: | خط ۶: | ||
کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده اند و می گویند که به بزنطی شهرت دارد. <ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص ۱۰؛ مامقانی ، ج ۱، ص ۷۷.</ref> | کنیه او را ابوجعفر و به احتمال ابوعلی نقل کرده اند و می گویند که به بزنطی شهرت دارد. <ref>نیز رجوع کنید به ابن شهرآشوب، ص ۱۰؛ مامقانی ، ج ۱، ص ۷۷.</ref> | ||
==خاندان بزنطی== | ==خاندان بزنطی== | ||
وابستگی (وِلاء) او به قبیله سَکون ، از شاخه های بزرگ قبیله [[کنده]] [[یمن]] ، مورد اتفاق است <ref> (نجاشی ، ص ۷۵؛ طوسی ، ۱۳۵۱ش ، ص ۳۶، پانویس ؛ کشّی ، ش ۱۱۰۲؛ تستری ، ج ۱، ص ۵۶۳ـ۵۶۶). شیخ طوسی (ص ۳۶) </ref> | وابستگی (وِلاء) او به قبیله سَکون ، از شاخه های بزرگ قبیله [[کنده]] [[یمن]] ، مورد اتفاق است <ref> (نجاشی ، ص ۷۵؛ طوسی ، ۱۳۵۱ش ، ص ۳۶، پانویس ؛ کشّی ، ش ۱۱۰۲؛ تستری ، ج ۱، ص ۵۶۳ـ۵۶۶). شیخ طوسی (ص ۳۶) </ref> | ||
این خاندان در [[کوفه]] از خاندان های معتبر [[شیعه دوازده امامی|امامی]] بوده، و از افراد شناخته شده آن‌پسر عموی وی، [[اسماعیل بن مهران]] قابل ذکر است.<ref>شیخ‌طوسی، الفهرست، ۳، الغیبه، ۱؛ نجاشی، ۶، ۵، ۹۰؛ قس: کشی، ۸۹، به‌تعبیر «کانا من‌ولد تحریف‌موالی‌السکون» </ref> | این خاندان در [[کوفه]] از خاندان های معتبر [[شیعه دوازده امامی|امامی]] بوده، و از افراد شناخته شده آن‌پسر عموی وی، [[اسماعیل بن مهران]] قابل ذکر است.<ref>شیخ‌طوسی، الفهرست، ۳، الغیبه، ۱؛ نجاشی، ۶، ۵، ۹۰؛ قس: کشی، ۸۹، به‌تعبیر «کانا من‌ولد تحریف‌موالی‌السکون» </ref> | ||
==ارتباط با امامان (ع) هم عصر== | ==ارتباط با امامان (ع) هم عصر== | ||
در میان منابع [[رجال|رجالی]]، تنها برخی به گفتگوی بزنطی با [[امام جواد (ع)]] نیز اشاره کرده‌اند <ref>نک: شیخ‌طوسی، رجال، ۹۷؛ نجاشی، ۵؛</ref> در اینکه وی از [[امام کاظم (ع)]] روایت نقل کرده اختلاف است، <ref>نک: شیخ‌طوسی، همان، ۶۶؛</ref> برای نقد اقوال، <ref>نک: تستری، /۶۸.</ref> افزون بر ائمه (ع) ، بزنطی از شیوخی از اصحاب‌ائمه (ع) نیز دانش آموخته است که از شمار آنان می‌توان کسانی چون [[عبدالله بن سنان]]، [[حماد بن عثمان]]، [[جمیل بن دراج]]، [[ابان بن عثمان]] و [[عاصم بن حمید]] را برشمرد. | در میان منابع [[رجال|رجالی]]، تنها برخی به گفتگوی بزنطی با [[امام جواد (ع)]] نیز اشاره کرده‌اند <ref>نک: شیخ‌طوسی، رجال، ۹۷؛ نجاشی، ۵؛</ref> در اینکه وی از [[امام کاظم (ع)]] روایت نقل کرده اختلاف است، <ref>نک: شیخ‌طوسی، همان، ۶۶؛</ref> برای نقد اقوال، <ref>نک: تستری، /۶۸.</ref> افزون بر ائمه (ع) ، بزنطی از شیوخی از اصحاب‌ائمه (ع) نیز دانش آموخته است که از شمار آنان می‌توان کسانی چون [[عبدالله بن سنان]]، [[حماد بن عثمان]]، [[جمیل بن دراج]]، [[ابان بن عثمان]] و [[عاصم بن حمید]] را برشمرد. | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
در فهرست شاگردان و راویان‌او نیز نام شخصیتهای برجسته ای چون [[ابراهیم بن هاشم قمی]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[احمد بن محمد برقی]]، [[حسن بن محبوب]] و [[علی بن مهزیار اهوازی]] دیده می‌شود. در شمار شاگردان‌او همچنین باید به [[محمد بن عیسی بن عبید یقطینی]] اشاره کرد که به گفته خود در ۱۰ق/۲۵م از وی دانش آموخته بوده‌است. <ref>نجاشی، ص۹۰؛ نیز نک: اردبیلی، ص۹ -۱؛ خویی، ص۳۶- ۳۸.</ref> | در فهرست شاگردان و راویان‌او نیز نام شخصیتهای برجسته ای چون [[ابراهیم بن هاشم قمی]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[احمد بن محمد برقی]]، [[حسن بن محبوب]] و [[علی بن مهزیار اهوازی]] دیده می‌شود. در شمار شاگردان‌او همچنین باید به [[محمد بن عیسی بن عبید یقطینی]] اشاره کرد که به گفته خود در ۱۰ق/۲۵م از وی دانش آموخته بوده‌است. <ref>نجاشی، ص۹۰؛ نیز نک: اردبیلی، ص۹ -۱؛ خویی، ص۳۶- ۳۸.</ref> | ||
==گرایش مذهبی== | ==گرایش مذهبی== | ||
از نظر گرایش مذهبی، وی پس از درگذشت [[امام کاظم (ع) |امام‌کاظم(ع)]]، نخست در شمار قائلان به [[واقفه|وقف]] قرار داشت، اما در پی مکاتبه‌ای با [[امام‌رضا]] (ع) ، به امامت آن حضرت معتقد شد. <ref>نک:حمیری،ص ۵۲؛ ابن‌بابویه، عیون...، ص۱۳؛ شیخ‌طوسی، الغیبه،ص ۱-۲.</ref> | از نظر گرایش مذهبی، وی پس از درگذشت [[امام کاظم (ع) |امام‌کاظم(ع)]]، نخست در شمار قائلان به [[واقفه|وقف]] قرار داشت، اما در پی مکاتبه‌ای با [[امام‌رضا]] (ع) ، به امامت آن حضرت معتقد شد. <ref>نک:حمیری،ص ۵۲؛ ابن‌بابویه، عیون...، ص۱۳؛ شیخ‌طوسی، الغیبه،ص ۱-۲.</ref> | ||
از آن‌پس، نام‌او در کنار رجالی چون [[هشام‌بن سالم]] و [[صفوان بن یحیی]] جای گرفته است که از نخستین مروجان گرایش [[قطعیه]] در کوفه بوده‌اند و بر پایه آنچه [[علی بن‌احمد علوی]]، مؤلف واقفی کتاب نصره الواقفه نمایانده، وی مؤثرترین فرد در ترویج گرایش قطعی بوده است.<ref>نک: الغیبه، ۲.</ref> | از آن‌پس، نام‌او در کنار رجالی چون [[هشام‌بن سالم]] و [[صفوان بن یحیی]] جای گرفته است که از نخستین مروجان گرایش [[قطعیه]] در کوفه بوده‌اند و بر پایه آنچه [[علی بن‌احمد علوی]]، مؤلف واقفی کتاب نصره الواقفه نمایانده، وی مؤثرترین فرد در ترویج گرایش قطعی بوده است.<ref>نک: الغیبه، ۲.</ref> | ||
==نماینده مکتب هشام== | ==نماینده مکتب هشام== | ||
در پی جویی گرایشهای درونی قطعیه نیز باید گفت: پس از درگذشت هشام بن سالم، شخصیتی که بتوان او را به‌عنوان نماینده مکتب هشام‌ابن‌سالم در دفاع از مواضع‌اصولی آن به شمار آورد، بزنطی است که به نقد دیدگاههای اساسی مکتب‌هشام‌بن‌حکم در باب دانش‌امام و منابع دانش [[فقه|فقهی]] ائمه(ع) همت گمارده است. <ref>نک: پاکتچی، ۵</ref> | در پی جویی گرایشهای درونی قطعیه نیز باید گفت: پس از درگذشت هشام بن سالم، شخصیتی که بتوان او را به‌عنوان نماینده مکتب هشام‌ابن‌سالم در دفاع از مواضع‌اصولی آن به شمار آورد، بزنطی است که به نقد دیدگاههای اساسی مکتب‌هشام‌بن‌حکم در باب دانش‌امام و منابع دانش [[فقه|فقهی]] ائمه(ع) همت گمارده است. <ref>نک: پاکتچی، ۵</ref> | ||
==روایات بزنطی در باب علم ائمه (ع) == | ==روایات بزنطی در باب علم ائمه (ع) == | ||
در باب علم‌ائمه(ع) روایات متعددی به نقل از بزنطی در منابع روایی امامیه، همچون [[کافی]] [[کلینی]]، [[قرب الاسناد]] [[عبدالله بن جعفر حمیری|حمیری]]، [[بصائر الدرجات]] [[محمد بن حسن بن فروخ صفار|صفار]] و کتاب [[الاختصاص]] به ثبت رسیده است، اما در این میان، یک روایت با وجود کوتاهی‌سخن، از درخششی خاص در تبیین مواضع مکتب هشام‌بن سالم برخوردار است؛ بر پایه این روایت که بر نقل مستقیم بزنطی‌از [[امام‌رضا]] ع‌استوار است، ایمان هیچ بنده‌ای کمال نمی‌یابد، مگر آنکه بشناسد آنچه برای نخستین‌ِ ایشان ائمه(ع) است، برای آخرین‌ایشان نیز همان است و ایشان در حجت و طاعت و [[حلال ]]و [[حرام]] با یکدیگر برابرند.<ref>حمیری، ۵۳؛ الاختصاص، ۲؛ قس: همین مضمون‌از صفوان‌بن‌یحیی، کلینی، /۷۵؛ صفار، ۰۰.</ref> | در باب علم‌ائمه(ع) روایات متعددی به نقل از بزنطی در منابع روایی امامیه، همچون [[کافی]] [[کلینی]]، [[قرب الاسناد]] [[عبدالله بن جعفر حمیری|حمیری]]، [[بصائر الدرجات]] [[محمد بن حسن بن فروخ صفار|صفار]] و کتاب [[الاختصاص]] به ثبت رسیده است، اما در این میان، یک روایت با وجود کوتاهی‌سخن، از درخششی خاص در تبیین مواضع مکتب هشام‌بن سالم برخوردار است؛ بر پایه این روایت که بر نقل مستقیم بزنطی‌از [[امام‌رضا]] ع‌استوار است، ایمان هیچ بنده‌ای کمال نمی‌یابد، مگر آنکه بشناسد آنچه برای نخستین‌ِ ایشان ائمه(ع) است، برای آخرین‌ایشان نیز همان است و ایشان در حجت و طاعت و [[حلال ]]و [[حرام]] با یکدیگر برابرند.<ref>حمیری، ۵۳؛ الاختصاص، ۲؛ قس: همین مضمون‌از صفوان‌بن‌یحیی، کلینی، /۷۵؛ صفار، ۰۰.</ref> | ||
==جایگاه رجالی== | ==جایگاه رجالی== | ||
از نظر جایگاه رجالی، در منابع امامیه بر اعتبار بزنطی تأکید شده، [[شیخ طوسی|شیخ طوسی]] او را توثیق کرده، و نجاشی او را نزد امام‌رضا و [[امام جواد]] ع «عظیم‌المنزله» دانسته‌است. | از نظر جایگاه رجالی، در منابع امامیه بر اعتبار بزنطی تأکید شده، [[شیخ طوسی|شیخ طوسی]] او را توثیق کرده، و نجاشی او را نزد امام‌رضا و [[امام جواد]] ع «عظیم‌المنزله» دانسته‌است. | ||
همچنین باید افزود که وی را در شمار [[اصحاب اجماع]] آورده‌اند گفتنی‌است: قرار گرفتن بزنطی در سلسله اسناد حدیثی در سیره نبوی، موجب گشته است تا شخصیت او در آثار رجالی [[اهل سنت]] نیز مورد بررسی‌قرار گیرد و ظاهراً به سبب مذهب، با نقد روبه رو گردد <ref>نک: عقیلی، /۸؛ ذهبی، /۳۵؛ ابن‌حجر، /۶۱.</ref> | همچنین باید افزود که وی را در شمار [[اصحاب اجماع]] آورده‌اند گفتنی‌است: قرار گرفتن بزنطی در سلسله اسناد حدیثی در سیره نبوی، موجب گشته است تا شخصیت او در آثار رجالی [[اهل سنت]] نیز مورد بررسی‌قرار گیرد و ظاهراً به سبب مذهب، با نقد روبه رو گردد <ref>نک: عقیلی، /۸؛ ذهبی، /۳۵؛ ابن‌حجر، /۶۱.</ref> | ||
==روش فقهی== | ==روش فقهی== | ||
در سخن‌از روشهای [[فقه|فقهی]]، نخست باید به مبحث حدیثین‌ِ مختلفین اشاره‌نمود که از دغدغه‌های فکری بزنطی بوده، و این‌امر به طور گسترده در روایات بازمانده از او بازتاب یافته است؛ به‌خصوص در این باره باید به نامه‌ای‌اشاره کرد که بزنطی خطاب به‌امام‌رضا(ع) نوشته بوده، و در آن ضمن ابراز نگرانی خود نسبت به اختلاف اقوال فقهی از ائمه(ع)، بر جایگاه تقیه در تفسیر این اختلاف تأکید داشته است. <ref>حمیری، ۵۲</ref> | در سخن‌از روشهای [[فقه|فقهی]]، نخست باید به مبحث حدیثین‌ِ مختلفین اشاره‌نمود که از دغدغه‌های فکری بزنطی بوده، و این‌امر به طور گسترده در روایات بازمانده از او بازتاب یافته است؛ به‌خصوص در این باره باید به نامه‌ای‌اشاره کرد که بزنطی خطاب به‌امام‌رضا(ع) نوشته بوده، و در آن ضمن ابراز نگرانی خود نسبت به اختلاف اقوال فقهی از ائمه(ع)، بر جایگاه تقیه در تفسیر این اختلاف تأکید داشته است. <ref>حمیری، ۵۲</ref> | ||
در گفت‌وگو از مبحث [[اجتهاد]] و [[استنباط]]، باید گفت تأیید اندیشه القاء اصول و تفریع فقیهان که از سوی هشام بن سالم مورد تأکید قرار داشته، در آموزشهای فقهی احمد بن‌محمد بزنطی نیز مطرح بوده است؛ چنانکه وی در کتاب جامع‌خود، روایاتی با همین مضمون‌را به نقل‌از هشام‌بن‌سالم و نیز به‌نقل مستقیم خود از امام‌رضا(ع) ثبت نموده بود. <ref>نک: ابن‌ادریس، ۷۷، به‌نقل‌از جامع‌بزنطی.</ref> | در گفت‌وگو از مبحث [[اجتهاد]] و [[استنباط]]، باید گفت تأیید اندیشه القاء اصول و تفریع فقیهان که از سوی هشام بن سالم مورد تأکید قرار داشته، در آموزشهای فقهی احمد بن‌محمد بزنطی نیز مطرح بوده است؛ چنانکه وی در کتاب جامع‌خود، روایاتی با همین مضمون‌را به نقل‌از هشام‌بن‌سالم و نیز به‌نقل مستقیم خود از امام‌رضا(ع) ثبت نموده بود. <ref>نک: ابن‌ادریس، ۷۷، به‌نقل‌از جامع‌بزنطی.</ref> | ||
==دیدگاه علما در باره بزنطی== | ==دیدگاه علما در باره بزنطی== | ||
[[محقق حلی]] از بزنطی به‌عنوان یکی‌از فقیهان متقدم [[امامیه]] یاد کرده که نقش او در گسترش دانش فقه تا عصر وی همچنان مورد توجه بوده است.<ref>نک: همو، ۱۳، جم؛ علامه حلی، ۰۴؛ شهید اول، /۶۸.</ref> | [[محقق حلی]] از بزنطی به‌عنوان یکی‌از فقیهان متقدم [[امامیه]] یاد کرده که نقش او در گسترش دانش فقه تا عصر وی همچنان مورد توجه بوده است.<ref>نک: همو، ۱۳، جم؛ علامه حلی، ۰۴؛ شهید اول، /۶۸.</ref> | ||
در این واقعیت تاریخی دیده می‌شود که شماری از آثار فقهی بزنطی همچنان تا عصر وی (محقق حلی) باقی بوده و در محافل امامیه تداول داشته است. در حال حاضر، افزون بر گزیده‌ها و اقتباسات برجای مانده از اثر یاد شده وی، می‌توان انبوهی از روایات فقهی او را در [[کتب اربعه]] امامیه بازجست. | در این واقعیت تاریخی دیده می‌شود که شماری از آثار فقهی بزنطی همچنان تا عصر وی (محقق حلی) باقی بوده و در محافل امامیه تداول داشته است. در حال حاضر، افزون بر گزیده‌ها و اقتباسات برجای مانده از اثر یاد شده وی، می‌توان انبوهی از روایات فقهی او را در [[کتب اربعه]] امامیه بازجست. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
در میان‌آثار او آنچه دارای اهمیت فقهی بوده، اینهاست: | در میان‌آثار او آنچه دارای اهمیت فقهی بوده، اینهاست: | ||
| خط ۵۷: | خط ۴۰: | ||
گفتنی است که نسخه یا نسخه‌هایی‌از آثار فقهی- روایی بزنطی در اختیار [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]] قرار داشته، و در جای‌جای [[من لا یحضره الفقیه|من‌لایحضره‌الفقیه]] مورد استفاده او قرار گرفته است،<ref>ابن‌بابویه، «مشیخه...» ، ۸</ref> اما وی‌در سخن‌از این منابع تصریحی به‌عنوان‌آثار مورد استفاده خود نداشته‌است. | گفتنی است که نسخه یا نسخه‌هایی‌از آثار فقهی- روایی بزنطی در اختیار [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]] قرار داشته، و در جای‌جای [[من لا یحضره الفقیه|من‌لایحضره‌الفقیه]] مورد استفاده او قرار گرفته است،<ref>ابن‌بابویه، «مشیخه...» ، ۸</ref> اما وی‌در سخن‌از این منابع تصریحی به‌عنوان‌آثار مورد استفاده خود نداشته‌است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||