Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
تعقیبات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←تألیفات) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نیایش}} | {{نیایش}} | ||
'''تَعقیبات''' مجموعه‌ای از [[دعا]]ها، اذکار و برخی [[آیات قرآن]] که خواندن آنها پس از [[نمازهای یومیه]]، [[مستحب]] است. برخی از تعقیبات | '''تَعقیبات''' مجموعه‌ای از [[دعا]]ها، اذکار و برخی [[آیات قرآن]] که خواندن آنها پس از [[نمازهای یومیه]]، [[مستحب]] است. برخی از تعقیبات نماز، تعقیبات مشترک هستند و بعد از هر نمازی خواندن آنها [[مستحب]] است. برای هر یک از [[نمازهای روزانه]] نیز دعاها و [[ذکر]]هایی توصیه شده است. [[تسبیحات حضرت زهرا]]، [[آیه الکرسی]] و [[سجده شکر]] جزو مشهورترین تعقیبات هستند. | ||
==در لغت و فقه== | ==در لغت و فقه== | ||
تعقیب در لغت، | تعقیب در لغت، به‌معنای دنبال کردن، از پی چیزی رفتن یا دنبال امری یا کسی را گرفتن است.<ref>لغت‌نامه دهخدا، فرهنگ لغت عمید، فرهنگ فارسی معین.</ref> و در اصطلاح فقهی، مجموعه‌ای از اعمال [[مستحب]] است که پس از [[عبادات]] انجام می‌گیرد. همچنین به‌معنای اوراد و دعاهایی است که بعد از نماز خوانده می‌شود.<ref>لغت‌نامه دهخدا، فرهنگ لغت عمید، فرهنگ فارسی معین.</ref> | ||
تعبیر تعقیبات، در اخباری از زبان [[امام صادق(ع)]] به کار رفته<ref>کلینی، الکافی، | تعبیر تعقیبات، در اخباری از زبان [[امام صادق(ع)]] به کار رفته<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۱؛ ابن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص۳۲۹.</ref> و در قرن‌های متمادی همواره رایج بوده است. | ||
==در قرآن == | ==در قرآن == | ||
برخی در تفسیر آیه‌های {{متن قرآن|فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ ﴿۷﴾ وَإِلَیٰ رَبِّک فَارْغَب ﴿۸﴾|سوره=الشرح|آیه=۷-۸}} <ref>انشراح/۸/۹۴-۷.</ref> این دو آیه را ناظر به تعقیبات دانسته‌اند. <ref>نک: طبری، التفسیر، | برخی در تفسیر آیه‌های {{متن قرآن|فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ ﴿۷﴾ وَإِلَیٰ رَبِّک فَارْغَب ﴿۸﴾|سوره=الشرح|آیه=۷-۸}} <ref>انشراح/۸/۹۴-۷.</ref> این دو آیه را ناظر به تعقیبات دانسته‌اند. <ref>نک: طبری، التفسیر، ج۳۰، ص۲۳۷-۲۳۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ص ۳۹۱؛ ابن قدامه، المغنی، ج ۱، ص۲۷۳؛ صاحب جواهر، جواهر الکلام، ج۱، ص۳۹۰.</ref> | ||
برخی از مفسران مانند [[ابن عباس]]، آیه شریفه {{متن قرآن|وَمِنَ اللَّیلِ فَسَبِّحْهُ وَأَدْبَارَ السُّجُودِ ﴿۴۰﴾|سوره=ق|آیه=۴۰}}<ref>ق/۵۰/۴۰.</ref> را به تسبیح پس از نماز یا تعقیبات بازگردانده‌اند، اما شماری از مفسران [[اهل سنت]]، آن را به [[نافله‌های روزانه|نافله روزانه]] پس از [[نمازهای یومیه]] تفسیر کرده‌اند.<ref>نک: طبری، التفسیر، ج ۲۶، ص ۱۸۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج ۴، ص ۲۳۱.</ref> گفتنی است همین معنای [[نماز تطوع]] پس از نماز دیگر، از مهمترین موارد کاربرد اصطلاح تعقیب در متون فقهی اهل سنت بوده است.<ref>نک: ابن قدامه، المغنی، ج ۱، ص ۴۵۷؛ ابن مفلح، المبدع، ج ۲، ص ۱۹.</ref> | برخی از مفسران مانند [[ابن عباس]]، آیه شریفه {{متن قرآن|وَمِنَ اللَّیلِ فَسَبِّحْهُ وَأَدْبَارَ السُّجُودِ ﴿۴۰﴾|سوره=ق|آیه=۴۰}}<ref>ق/۵۰/۴۰.</ref> را به تسبیح پس از نماز یا تعقیبات بازگردانده‌اند، اما شماری از مفسران [[اهل سنت]]، آن را به [[نافله‌های روزانه|نافله روزانه]] پس از [[نمازهای یومیه]] تفسیر کرده‌اند.<ref>نک: طبری، التفسیر، ج ۲۶، ص ۱۸۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج ۴، ص ۲۳۱.</ref> گفتنی است همین معنای [[نماز تطوع]] پس از نماز دیگر، از مهمترین موارد کاربرد اصطلاح تعقیب در متون فقهی اهل سنت بوده است.<ref>نک: ابن قدامه، المغنی، ج ۱، ص ۴۵۷؛ ابن مفلح، المبدع، ج ۲، ص ۱۹.</ref> | ||
در برخی از منابع روایی، قرائت برخی سور و [[آیات]] مانند [[معوذات]]، <ref>احمد بن حنبل، مسند، | در برخی از منابع روایی، قرائت برخی سور و [[آیات]] مانند [[معوذات]]،<ref>احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۱۵۵ و ۲۰۱؛ ابو داوود سجستانی، السنن، ج ۲، ص۸۶.</ref> [[سوره یس]]<ref>شیخ بهایی، مفتاح الفلاح، ص۱۱۷.</ref> و [[آیة الکرسی]]<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج۱، ص۳۰۸.</ref> پس از نماز فریضه، توصیه شده است. | ||
در فضیلت | در فضیلت تعقیبات، گفته شده که اگر مؤمنی پس از نماز، آن اندازه به تعقیبات بپردازد که نماز دیگر فرا رسد، او میهمان خداست و حق او بر خداوند آن است که میهمانش را گرامی دارد.<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۱.</ref> | ||
==اذکار تعقیبات نماز== | ==اذکار تعقیبات نماز== | ||
گفتن اذکار مکرر پس از [[نماز]]، به | گفتن اذکار مکرر پس از [[نماز]]، به اَشکال گوناگون مطرح شده، اما مشهورترین و مؤکدترین آنها در تعقیب هر نماز، [[تسبیحات حضرت زهرا (س)]] است که به‌ترتیب مشتمل بر ۳۴ تکبیر، ۳۳ الحمدلله و ۳۳ سبحان الله است.<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۳-۳۴۲؛ ابوالصلاح حلبی، الکافی، ص ۱۲۴؛ برای ذکر پس از تسبیحات، نک: طوسی، النهایه، ص ۸۵.</ref> در عین حال، به‌طور کلی اذکار گوناگون، از تمجید و حمد و تسبیح و تهلیل و صلوات بر [[پیامبر(ص)]] توصیه شده است.<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۱.</ref> | ||
در روایات و کتب فقهی، بر [[دعا]] و ذکر پس از نماز تأکید شده است. در | در روایات و کتب فقهی، بر [[دعا]] و ذکر پس از نماز تأکید شده است. در این‌باره، ادعیه مأثوری وارد شده که از مشهورترین آنها در منابع [[امامیه]]، دعای «لا اله الا الله وحده وحده...» است.<ref> ابوالصلاح حلبی، الکافی، ص۱۲۴؛ طوسی، النهایه، ص۸۵-۸۴؛ قس: مسلم بن حجاج، صحیح، ج۲، ص۸۸۸؛ ابو داوود سجستانی، السنن، ج۲، ص۱۸۴.</ref> همچنین می‌توان از دعای «اللهم انی اسألک من کلِ خیرٍ احاط بِه علمک...» یاد کرد که در روایات توصیه شده است. <ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص ۳۴۳؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص ۳۲۳؛ برای دعاهای دیگر، نک: کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۶-۳۴۳؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص ۳۲۵-۳۲۴ و ۳۲۸-۳۲۷.</ref> | ||
افزون بر ادعیه مشترک، برای هر یک از نمازهای روزانه، دعای مخصوصی آمده است.<ref> | افزون بر ادعیه مشترک، برای هر یک از نمازهای روزانه، دعای مخصوصی آمده است.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۲۷-۳۲۶؛ ابوالصلاح حلبی، الکافی، ص۱۲۴؛ طوسی، مصباح المتهجد، ص۲۰۰؛ ابن طاووس، فلاح السائل، ص۱۷۱-۱۷۰؛ برای رساله‌ای مستقل در این باره، نک: آقابزرگ، الذریعه، ج ۴، ص ۲۱۸.</ref> در برخی منابع دیگر آمده که نمازگزار باید هر آنچه را نیاز دارد، از خداوند بخواهد و دعا کند.<ref>ابوالصلاح حلبی، الکافی، ص۱۲۴؛ محقق حلی، المعتبر، ج۲، ص۲۴۸.</ref> | ||
در | در روایات، گفته شده که [[دعا]] پس از نماز واجب، بر نماز [[نافله]] رجحان دارد.<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۲؛ علامه حلی، نهایة الاحکام، ج۱، ص۵۱۰.</ref> بر پایه روایات، دعا پس از نمازهای فریضه به‌خصوص صبح، ظهر و مغرب، مستجاب است.<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۵-۳۴۳.</ref> برخی منابع فقهی، بر این نکته تأکید دارند که اذکار و [[ادعیه مأثور]] بر ادعیه غیرمأثور فضیلت دارند.<ref>محقق حلی، المعتبر، ج۲، ص۲۴۸.</ref> | ||
==سجده شکر و تعقیبات نماز== | ==سجده شکر و تعقیبات نماز== | ||
{{نوشتار اصلی|سجده شکر}} | {{نوشتار اصلی|سجده شکر}} | ||
از آداب | از آداب توصیه‌شده در [[روایات]]، [[سجده شکر]] است که ذکر مربوط به آن، صد بار شکر یا صد بار درخواست عفو است.<ref>کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۴۴؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۴-۳۲۹.</ref> در برخی منابع، سجده شکر از ویژگی‌های [[امامیه]] دانسته شده است. <ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۱.</ref> | ||
در حالی که اساس سجده شکر از مشترکات امامیه با [[مذهب|مذاهب]] [[اهل سنت]] است، انجام آن پس از نماز، از سوی برخی [[فقیه|فقهای]] اهل سنت به سبب خوف از [[بدعت]] و داخل شدن آن در سنن نماز، [[مکروه]] شمرده شده است.<ref>نک: ابن عابدین، رد المحتار، | در حالی که اساس سجده شکر از مشترکات امامیه با [[مذهب|مذاهب]] [[اهل سنت]] است، انجام آن پس از نماز، از سوی برخی [[فقیه|فقهای]] اهل سنت به سبب خوف از [[بدعت]] و داخل شدن آن در سنن نماز، [[مکروه]] شمرده شده است.<ref>نک: ابن عابدین، رد المحتار، ج۱، ص۴۵۲؛ حصکفی، الدر المختار، ج ۲، ص ۱۱۹.</ref> | ||
==تعفیر و تعقیب نماز== | ==تعفیر و تعقیب نماز== | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
*قرآن کریم. | *قرآن کریم. | ||
*ابن ابی شیبه، عبدالله، المصنف، به کوشش کمال یوسف حوت، ریاض، ۱۴۰۹ق. | *ابن ابی شیبه، عبدالله، المصنف، به کوشش کمال یوسف حوت، ریاض، ۱۴۰۹ق. | ||
* | *صدوق، محمد، من لایحضره الفقیه، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۴ق. | ||
*ابن تیمیه، احمد، کتب و رسائل و فتاوی، به کوشش عبدالرحمان محمدقاسم عاصمی، مکتبه ابن تیمیه. | *ابن تیمیه، احمد، کتب و رسائل و فتاوی، به کوشش عبدالرحمان محمدقاسم عاصمی، مکتبه ابن تیمیه. | ||
*ابن طاووس، علی، فلاح السائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. | *ابن طاووس، علی، فلاح السائل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. | ||