الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| برگرداننده = محمدباقر ساعدی خراسانی

'''الإرشاد فی معرفة حُجَج الله عَلَی العباد''' (تألیف: [[سال ۴۱۱ هجری قمری|۴۱۱ق]]) معروف به «'''الارشاد'''» کتابی کلامی تاریخی به زبان عربی درباره تاریخ [[اهل بیت]](ع)، نوشته ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی معروف به [[شیخ مفید]] متوفای ۴۱۳ هجری قمری از متکلمان و فقهای برجسته [[شیعه]] است. این کتاب در دو بخش تشکیل شده که بخش اعظم آن به شرح حال و ذکر فضایل [[امام علی]](ع) و شرح زندگانی [[امام حسین]](ع) و [[واقعه کربلا]] اختصاص دارد.

کتاب الإرشاد از معتبرترین منابع روایی شیعه درباره تاریخ ائمه(ع) به شمار می‌آید و بسیاری از منابع مهم شیعه که به زندگانی ائمه پرداخته‌اند، این کتاب را مستند خود قرار داده‌اند. این کتاب از مصادر [[بحارالانوار]] نیز می‌باشد.<ref>بحارالانوار، ج ۱، ص۲۷.</ref> کتاب الإرشاد بهترین کتاب برای دستیابی به منابع اولیه شیعه درباره زندگانی و فضایل ائمه(ع) است. [[آقا بزرگ تهرانی]] در «[[الذریعة الی تصانیف الشیعة]]» درباره کتاب می‌نویسد: «این کتاب درباره زندگانی دوازده امام(ع) میباشد. بعد از شیخ مفید هر کس در این باره کتابی نگاشته، این کتاب را مستند خود قرار داده است».<ref>الذریعة، ج ۱، ص۵۱۰.</ref>

شیخ مفید این کتاب را به درخواست یکی از شیعیان نگاشته است. وی در آغاز کتاب می‌نویسد: «من بنا به درخواست شما در این کتاب نام ائمه هدی علیهم السلام و تاریخ زندگانی آنها و محل قبر و حرم آن بزرگواران را آورده ام. همچنین به بخشی از روایات، درباره‌شان و مقام آن امامان معصوم نیز اشاره دارم، تا عقیده شما به دین از روی آگاهی و شناخت باشد».<ref>الارشاد، مقدمه کتاب.</ref>

شیخ مفید کتاب «الإرشاد» را در سال ۴۱۱ هجری یعنی دو سال قبل از وفاتش نگاشته است.<ref>الارشاد، مقدمه کتاب.</ref>

مفید، کتابش را در یک مقدمه و دوازده باب به تعداد ائمه شیعه(ع) تنظیم کرده است بخش عمده و بیشترین حجم کتاب پیرامون امیر مومنان(ع) است و پس از آن زندگانی دیگر امامان معصوم(ع) نقل می‌گردد. در ذیل هر باب از سه تا سیزده فصل را با عناوین مختلف مربوط به مسائل تاریخی عام (حوادث مسلمانان)، مسائل تاریخی هر امام (ولادت، سرگذشت و شهادت)، فضائل، اصحاب، کلمات و خطبه ­ها، اولاد، فضیلت [[زیارت]]، [[کرامات]] و [[معجزه|معجزات]]، و مناظرات و احتجاج­‌های آن بزرگواران منعقد ساخته است.<ref>فهرست کتاب.</ref>

# نسخه‌ای در کتابخانه حضرت [[آیت الله مرعشی نجفی]] که تاریخ نگارش آن ۵۶۵ هجری است. این نسخه با نسخه [[فضل الله راوندی]] در سال ۵۶۶ هجری مقابله شده است.

# نسخه‌ای در [[کتابخانه مجلس شورای اسلامی]] که تاریخ نگارش آن ۵۷۵ هجری است. این نسخه با نسخه مولانا امام ضیاءالدین، مقابله گردیده است.

# نسخه‌ای در کتابخانه سید حسین شیرازی که تاریخ نگارش آن به قرن هفتم هجری برمی‌گردد.

این کتاب نخستین بار بدستور [[شاه سلیمان صفوی]] توسط [[محمد مسیح کاشانی]] معروف به ملا مسیحا با عنوان «التحفة السلیمانیة» به فارسی ترجمه شده است.<ref>الذریعه، ج ۳، ص۴۴۲.</ref>

* [[المستجاد من کتاب الارشاد]] تألیف [[علامه حلی]] که ابوالخیر محمودبن عیسی بن رفیع (م بعد ۹۸۲ ق) آن را تنظیم کرده است.<ref>فهرست نسخه‌های خطی، کتابخانه آیت الله گلپایگانی، ج ۱، ص۲۷۶. ج ۲، ص۹. الذریعة، ج ۱۳، ص۸۱. ج ۲۱، ص۳</ref>

این کتاب در دو جلد به زبان عربی، به وسیله [[کنگره جهانی هزاره شیخ مفید]] قم، در سال ۱۴۱۳ق در قطع وزیری چاپ و منتشر شده است. چاپ حاضر به وسیله [[مؤسسه آل البیت]] تحقیق شده و بر آن مقدمهای نوشته‌اند.

 

{{پانویس|۲}}

 

* تهرانی، [[آقا بزرگ]]، [[الذریعة]] الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ ق.

* مجلسی، محمدباقر، [[بحارالانوار]]، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق.

* [[مفید]]، محمد، [[الارشاد]]فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت، مفید، ۱۴۱۴ ق.

* فهرست نسخه‌های خطی، کتابخانه آیت الله گلپایگانی، قم، خیام، ۱۳۵۷ ش.

* کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.