الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

‏[[پرونده:کتاب الارشاد.jpg|بندانگشتی|تصویر کتاب '''الارشاد''']]

'''الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد''' معروف به «'''الارشاد'''» کتابی کلامی تاریخی درباره تاریخ [[اهل بیت]](ع) و به زبان عربی نوشته ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى معروف به [[شیخ مفید]] متوفای 413 هجرى قمری از علمای برجسته و  فقهای [[شیعه]] است.

== موضوع‏ کتاب ==

كتاب «الإرشاد» تاريخ زندگانى [[ائمه اطهار]](ع) است كه شيخ مفيد با توجه به رواياتى كه در اختيار داشته جمع آورى نموده است. شيخ مفيد در اين كتاب به فضايل [[اهل بیت|اهل بيت]](ع) و ياران آنان نيز اشاره دارد.

== ارزش و اعتبار كتاب‏ ==

كتاب الإرشاد از معتبرترين منابع روايى شيعه درباره تاریخ ائمه(ع) به شمار می آيد و بسيارى از منابع مهم شيعه كه به زندگانى ائمه پرداخته‏ اند، اين كتاب را مستند خود قرار داده‏ اند. اين كتاب از مصادر [[بحارالانوار]] نيز می باشد.<ref>بحارالانوار، ج 1، ص 27.</ref> كتاب الإرشاد بهترين كتاب براى دستيابى به منابع اوليه شيعه درباره زندگانى و فضايل ائمه(ع) است. [[آقا بزرگ تهرانی]] در «[[الذریعة الی تصانیف الشیعة]]» درباره كتاب می نویسد: «اين كتاب درباره زندگانى دوازده امام(ع) می ‏باشد. بعد از شيخ مفيد هر كس در اين باره كتابى نگاشته، اين كتاب را مستند خود قرار داده است».<ref>الذریعة، ج 1، ص 510.</ref>

== انگيزه نگارش‏ ==

شيخ مفيد اين كتاب را به درخواست يكى از شیعیان نگاشته‏ است. وى در آغاز كتاب می نویسد: «من بنا به درخواست شما در اين كتاب نام ائمه هدى عليهم السلام و تاريخ زندگانى آنها و محل قبر و حرم آن بزرگواران را آورده‏ ام. همچنين به بخشى از روايات، درباره شأن و مقام آن امامان معصوم نيز اشاره دارم، تا عقيده شما به دين از روى آگاهى و شناخت باشد».<ref>الارشاد، مقدمه کتاب.</ref>

== تاریخ نگارش ==

شيخ مفيد كتاب «الإرشاد» را در سال 411 هجرى نگاشته يعنى دو سال قبل از وفاتش نگاشته است.<ref>الارشاد، مقدمه کتاب.</ref>

== شيوه نگارش‏ ==

شيخ مفيد در كتاب الإرشاد همانند يك كتاب تاريخى عمل نموده و به بيان حوادث تاريخى پرداخته است. علاوه بر آن، اين كتاب، يك كتاب عقيدتى نيز به شمار می ‏آيد زيرا در آن به بسيارى از عقائد شيعه اشاره شده است. همچنین مؤلف در اين كتاب مانند كتاب‏ هاى روايى، مطالب را با ذكر سند آورده و اين كار ارزش و اعتبار آن را بالا برده است.

مفید، کتابش را در یک مقدمه و دوازده باب به تعداد ائمه شیعه(ع) تنظیم کرده است بخش عمده و بیشترین حجم کتاب پیرامون امیر مومنان(ع) است و پس از آن زندگانی دیگر امامان معصوم(ع) نقل می گردد. در ذیل هر باب از سه تا سیزده فصل را با عناوین مختلف مربوط به مسائل تاریخی عام (حوادث مسلمانان)، مسائل تاریخی هر امام (ولادت، سرگذشت و شهادت)، فضائل، اصحاب، کلمات و خطبه ­ها، اولاد، فضیلت زیارت، کرامات و معجزات، و مناظرات و احتجاج­ های آن بزرگواران منعقد ساخته است.

== محتوای کتاب ==

* باب اول شامل: [[علی]](ع) کیست؟، در باب اخبار و فضائل و مناقب و كلمات حكمت آميز و معجزات و آثار برجسته على (ع)، پاره ای از سخنان علی(ع)، فرزندان على (ع) و تعداد آنان.

* باب دوم شامل: [[امام حسن]](ع)، فرزندان امام حسن(ع).

* باب یازدهم شامل: [[امام عسکری]](ع)، تاريخ تولد و دلائل امامت، اخبارى كه مشتمل بر تصريح و اشاره پدر اوست به خلافت و امامت حضرت عسکری(ع)، بخشى از اخبار و فضائل و معجزات حضرت عسكرى(ع)، رحلت حضرت عسكرى و مرقد مطهر و فرزند بزرگوار او.

* باب دوازدهم شامل: [[حضرت مهدی]](عج)، تاريخ ميلاد و دلائل امامت و بخشى از اخبار و غيبت و آئين او در هنگام ظهور و مدت دولت الهيه او، معجزات و خوارق عادات حضرت ولى عصر (عج)، علائم و مدت ايام ظهور و بيانى از سيرت و طريقه فرمانروائى و برخى از امورى كه در هنگام دولت او پيدا می ‏شود.

== نسخه ‏هاى خطى‏ ==

# نسخه‏ اى در كتابخانه حضرت [[آيت الله مرعشى نجفی]] كه تاريخ نگارش آن 565 هجرى است. اين نسخه با نسخه [[فضل الله راوندى]] در سال 566 هجرى مقابله شده است.

# نسخه‏ اى در [[كتابخانه مجلس شوراى اسلامى]] كه تاريخ نگارش آن 575 هجرى است. اين نسخه با نسخه مولانا امام ضياء الدين، مقابله گرديده است.

# نسخه‏ اى در كتابخانه سيد حسين شيرازى كه تاريخ نگارش آن به قرن هفتم هجرى برمی ‏گردد.

== پژوهش های پیرامون کتاب ==

این کتاب بارها ترجمه، شرح و تلخیص شده است.

=== ترجمه ها ===

[[پرونده:ترجمه کتاب الارشاد.jpg|بندانگشتی|تصویر شرح و ترجمه کتاب توسط '''محمدباقر ساعدی خراسانی''']]

کتاب الارشاد توسط [[محمدباقر بهبودی]] و [[محمدباقر ساعدی خراسانی]] تصحیح و ترجمه شده است. یکی از ترجمه های این کتاب توسط [[سیدهاشم رسولی محلاتی]] صورت گرفته است.

=== شروح و تلخیص ها ===

* شرح الإرشاد، نوشته سیدمحمدباقر بن زین العابدین دستغیب حسینی شیرازی (م بعد 1092 ق).

* شرح الإرشاد، (احتمالا با نام) التحفة السلیمانیة که توسط شیخ سلیمان کاشانی نوشته شده است.

=== چاپ‏ ها ===

این کتاب در دو جلد به زبان عربی، به وسیله کنگره جهانی هزاره شیخ مفید قم، در سال ۱۴۱۳ ق در قطع وزیری چاپ و منتشر شده است. چاپ حاضر به وسيله مؤسسه آل البيت تحقيق شده و بر آن مقدمه‏ اى نوشته‏ اند.

== پانویس ==

{{پانویس}}

== منابع ==

* فهرست نسخه های خطی، کتابخانه آیت الله گلپایگانی، قم، خیام، 1357 ش.

== پیوند به بیرون ==

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426104704-4034-81.pdf سیمای امامان شیعه در آئینه کتاب «الارشاد» شیخ مفید]

[[رده:کتاب‌های شیعه]]