غزوه بنی‌قریظه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''غزوه بنی قُرَیظه'''، نام آخرین غزوه از غزوه‌های [[پیامبر اکرم]] (ص) با یهودیان [[مدینه]] است. این غزوه در سال پنجم هجری و به دلیل پیمان‌شکنی یهودیان بنی قُرَیظه و هم‌پیمان شدن آنان با مشرکین در [[غزوه خندق]] روی داد. در این غزوه مسلمانان قلعه‌های بنی قُرَیظه را محاصره کردند. پس از حدود یک‌ماه، یهودیان به پیشنهاد خودشان تسلیم شده و حکمیت [[سعد بن معاذ]]را به [[پیامبر(ص)]] پیشنهاد کردند. سعد به قتل مردان جنگجوی قبیله، اسارت زنان و کودکان و مصادره اموالشان حکم داده و رسول خدا این حکم را تایید کردند. پس از این غزوه، جامعه یهودی [[مدینه]] کاملا از هم پاشید.

دربارة منشأ قبیله بنی قُرَیظه و مهاجرتشان به این شهر گزارش‌های متفاوتی وجود دارد. براساس برخی روایات شفاهی یهود، بنی قریظه از اعقاب [[هارون]] برادر حضرت [[موسی]] (ع) به شمار می‌روند که پیش از رویداد [[سیل عرم|سیل عَرِم]] که به مهاجرت قبایل عربِ [[قبیله اوس|اَوْس]] و [[قبیله خزرج|خَزْرَجْ]] به [[مدینه |یثرب]] انجامید، در آنجا سکونت گزیده بودند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۲۲، ص۱۰۷؛ مقدسی، ج۴، ص۱۲۹ـ ۱۳۰؛ یاقوت حموی، ج۵، ص۸۴.</ref>

سلطه قبایل عرب بر [[مدینه]] موجب شد که بسیاری از یهودیان مدینه را ترک کنند. در دوران نزدیک به ظهور اسلام، قبایل یهود در بیرون شهر در دژها و قلعه‌های خود زندگی می‌کردند. بنی قریظه، که در این زمان به لحاظ جمعیت و نفوذ از دو قبیله دیگر یعنی [[غزوه بنی نضیر|بنی نَضیر]] و [[غزوه بنی قینقاع|بنی قَینُقاع]] مقتدرتر بودند، در جنوب‌شرقی [[مدینه]] سکونت داشتند و عمدتاً کشاورزی می‌کردند. تنها گزارش مستقل درباره بنی قریظه راجع به جنگ مسلمانان با آنان در سال پنجم هجری است. سایر گزارش‌های احوال آنان مربوط به تاریخ [[اوس]] و [[خزرج]]، دو قبیله عرب مدینه و غالبا مربوط به دوران نزدیک به ظهور[[اسلام]] است.

غزوه بنی قریظه در اواخر [[ذیقعده]] و اوایل [[ذیحجه]] سال پنجم هجری، آخرین جنگ مسلمانان با یهود مدینه بود. [[پیامبر (ص)]] در همان روز پراکنده شدن دشمنان در [[غزوه خندق]] به جنگ بنی قریظه رفت. علت جنگ، پیمان‌شکنی بنی قریظه و خیانت آنان به مسلمانان به خاطر همکاری با گروه‌های شرکت کننده ([[غزوه خندق|احزاب]]) در غزوه خندق بود.

بگزارش [[واقدی]] یهودیان برای ارعاب مسلمین ابتدا یک گروه ده نقری از مردان جنگجوی ورزیده خویش را بر میگزیینند ، این دسته تا نزدیک [[بقیع]] پیش می آیند ولی با عده ای از مسلمانان روبرو میشوند و پس از ساعنی درگیری بر میگردند<ref>مغازی ج 1 ص462</ref>

خطر بنی قریظه آنقدر زیاد و جدی بود که هر وقت [[ابوبکر بن ابی قحافه |ابوبکر]] از احزاب یاد میکرد میگفت: ما برای کودکان و زنان خود در مدینه، از بنی قریظه بیشتر میترسیدیم تا از [[قریش]] و [[غطفان]]<ref> مغازی ج 1 ص460</ref>

[[کعب بن اسد]] یکی از یهودیان بنی قریظه درباره پیمان پیامبر(ص) با آنان می گوید: من آن پیمان را چنان قطع کردم که این بند را پاره نمودم و آن بند ، بند کفشش بود.<ref>مغازی ج 1ص458</ref>

مسلمانان قلعه‌ها و خانه‌های بنی قریظه را محاصره کردند. مدت محاصره بین ۱۵ تا ۲۵ روز گزارش شده است. بنی قریظه خود پیشنهاد دادند که با همان شرایط [[غزوه بنی نضیر|بنی نضیر]] تسلیم شوند. بنی نضیر از اموال و دارایی خود چشم پوشیده و [[مدینه]] را ترک کرده بودند. ولی [[رسول خدا]] جز این که به حکم او گردن نهند، هر پیشنهادی را رد کرد.<ref>واقدی، ج۲، ص۵۰۱.</ref>

به پیشنهاد بنی قریظه رسول اکرم حکمیت را به [[سعدبن معاذ]]، رئیس قبیله [[بنی عبد اشهل]] از اشراف [[اوس]]، واگذار نمود.<ref>الصحیح، ج 12ص90</ref> بدین جهت بنی قریظه حکمیت سعد بن معاذ راپیشنهاد دادند که اوس قبل از اسلام متحد ایشان بود. سعد حکم کرد که هر کسی علیه پیامبر(ص) تجمع کرده کشته شود، <ref>الصحیح، ج12ص 88</ref>زنان و کودکان اسیر شوند. رسول اکرم این حکم را مطابق خواست پروردگار دانست. آیات ۵۶ تا ۵۸ سوره [[انفال]] و ۲۶ و ۲۷ [[سوره احزاب]] راجع به جنگ بنی قریظه است.<ref>طبری، سلسلة اول، ص۱۴۹۳؛ ابن هشام، ج۳، ص۲۶۵-۲۶۶؛ ابن سعد، ج۲، ص۷۵. </ref>

اظهار نظر در مورد کشته ها متفاوت است، بعضی گفته اند: مردان بنی قریظه و پسران بالغشان، که تعداد آنان بین ۶۰۰تا ۸۰۰نفر گزارش شده است، به قتل رسیدند. یک زن قریظی نیز، که یک مسلمان را کشته بود، به قتل رسید. یکی از مردان قبیله به نام رفاعة بن سِموال به وساطت سَلمی دختر قیس، از خاله‌های [[رسول اکرم]] بخشیده شدند.<ref>طبری، سلسلة اول، ص ۱۴۹۷، ۱۵۰۰؛ ابن هشام، ج۳، ص۲۶۳-۲۶۴.</ref> ولی گزارشات حاکی از کشته شدن تنها مردان جنگوی قبیله می باشد که علیه [[پیامبر(ص)]] اقداماتی انجام داده بودند. <ref>الصحیح، ج12ص 88</ref>

اموال بنی قریظه بین مسلمانان تقسیم شد. برای اولین بار، سهم سوار و پیاده مشخص گردید؛ به سوار دو سهم و به پیاده یک سهم تعلق گرفت. از فهرست اموال، به خصوص فهرست سلاح، که منابع ذکر کرده‌اند، بر می‌آید که مقدار غنایم به دست آمده از بنی قریظه زیاد بوده است. احتمالاً همین امر شیوه جدید تقسیم غنایم را ممکن ساخت.

از مجموع گزارش‌ها می‌توان نتیجه‌گیری کرد که مسلمانان به دلیل تجربه‌های گذشته که از اخراج [[غزوه بنی قینقاع|بنی قینقاع]] و [[غزوه بنی نضیر|بنی نضیر]] داشتند، دیگر به خروج بنی قریظه از [[مدینه]] رضایت نمی‌دادند، زیرا آنان نیز در صورت خروج از شهر مانند بنی نضیر به مخالفان مسلمانان در [[مکه]] و یهودیان بیرون [[مدینه]] می‌پیوستند. به هر حال، بیان [[قرآن]] [[سوره احزاب]] آیات 27-26 حکایت از تأیید و اجرای حکم یادشده دارد.<ref>قطب، ج۶، ص۵۶۹.</ref> ولی نه کشتن شدن همه مردان بلکه کشته شدن مردانی که علیه پیامبر(ع) اقداماتی انجام داده بودند ، [[سیدجعفر مرتضی عاملي|سیدجعفر مرتضی]] در [[الصحیح من سیرة النبی الاعظم (کتاب)|الصحیح]] در تفسیر ایه و 26 [[سوره احزاب]] یاد آور می شود، منظور از(فريقا تقتلون و تاسرون فريقا) گروهی کشته شدند و گروهی اسیر شدند، فقط مردان هستند، زیرا تاسرون با اسارت مردان تناسب دارد و برای اسارت در زنان از واژه سبایا استفاده میشود، اما بعضی به اشتباه تاسرون را به زنان و کودکان حمل کرده و تقتلون را به مردان. <ref>الصحیح، ج 12ص 148 </ref> بدین ترتیب تعداد کشته شدگان چهار صد نفر می شود همان طور که [[ابن شهر آشوب]] تعداد کل مردان را هفتصد نفر و تعداد کشته شدگان آنان را چهار صد و پنجاه نفر دانسته است،<ref> مناقب، ج 3ص 171 به نقل از الصحیح ج 12ص 148</ref>

==حکم سعد طبق منابع یهودی==

سعد بن معاذ با استناد به منابع دین یهود چنین حکمی صادر کرد<ref>حسنی، ص۵۱۹ ـ ۵۲۱.</ref> این حکم از نظر خود آنان کیفری شرعی تلقی گردیده است.<ref>ابوزهره، ج۲، ص۶۷۱۶۷۲.</ref> یهودیان در کتاب تحریف شده خود درباره شهری که به زور وارد آن شده اند چنین گفته اند:

اگر پروردگارت، آن را به تو واگزار کرد، همه مردان را از دم شمشیر بگذران، اما زنان و کودکان و حیوانات و هر آنچه در شهر است، همه غنیمت می باشد، پس همه را به عنوان غنیمت بر دارید و غنیمتی که پروردگار نصیب کرده بخورید.<ref>کتاب مقدس،سفر تثنیه ، باب، فقره 14-13</ref>

*مالک بن انس ابن اسحاق را دجال می نامد،<ref> تهذیب، ج 9ص36</ref> دلیل این نامگذاری، نقل داستان غزوات پیامبر(ص) با یهودیان از قول فرزندان یهودی عنوان شده است <ref>التهذیب، ج9ص 40-39</ref> لذا مالک را می توان یکی از مخالفین این داستان دانست.

*ابن حجر عسقلانی، علت تضعیف ابن اسحاق از سوی مالک می داند، نقل اینگونه داستانها می داند<ref>التهذیب، ج9ص 40-39</ref> پس خود نیز جزء مخالفین این داستان قرار می گیرد.

* سید جعفر شهیدی <ref>شهیدی، ص۷۳-۷۵.</ref> با ذکر شواهد و قراینی، نسبت به داستان بنی قریظه و نحوه برخورد با آنان مناقشه کرده‌است.

*سید احمد برکات نیز با دلایل مختلف داستان نقل شده از طرف ابن اسحاق نسبت به یهودیان بنی قریظه را نفی می کند. <ref>Barakat Ahmad, Muhammad and the Jews: A Re-examination, p. 24</ref>

*ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1404.

*عاملی، سید جعفرمرتضی ، الصحیح من سیره النبی الاعظم، دارالحدیث، قم، 1385ش.

*یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ۱۳۷۹/۱۹۶۰.

منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام، ج4، ص1983، ذیل واژه «بنی قریظه»، نوشته آذر آهنچی.[http://lib.eshia.ir/23019/4/1983]