کاربر ناشناس
اوس و خزرج: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Ammar بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Ammar بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==تاريخ اقامت اوس و خزرج در شهر يثرب== | ==تاريخ اقامت اوس و خزرج در شهر يثرب== | ||
تاريخ اقامت اوس و خزرج در شهر يثرب، با پراكندگى قوم ازد - كه در نواحى [[يمن]] سكنى داشتند - در مناطق گوناگون شبه جزيره و پاره‌اي سرزمينهاي اطراف آن پيوندي نزديك دارد. | تاريخ اقامت اوس و خزرج در شهر يثرب، با پراكندگى قوم ازد - كه در نواحى [[يمن]] سكنى داشتند - در مناطق گوناگون شبه جزيره و پاره‌اي سرزمينهاي اطراف آن پيوندي نزديك دارد. | ||
شايع‌ترين روايات در مآخذ كهن حاكى از آن است كه مهاجرت گروهى‌ِ «ازديان» از يمن، به سبب ويرانى [[سدّ مأرب]] بر اثر سيل بوده است <ref>(ابن رسته، 7/62 -63؛ يعقوبى، 1/203)</ref>، اما درباره سبب اصلى مهاجرت ايشان و تاريخ وقوع آن ميان محققان معاصر، اتفاق نظري وجود ندارد <ref>(مثلاً نك: مهران، 455- 458؛ شريف، 313-316؛ ولفنسون، 63)</ref>. از بعضی روايت هاي ديگر چنين برمى‌آيد كه اوس و خزرج، پيش از ويرانى سد به يثرب مهاجرت كردند <ref>(ولفنسون، 52؛ نيز نك: دنباله مقاله)</ref>. | شايع‌ترين روايات در مآخذ كهن حاكى از آن است كه مهاجرت گروهى‌ِ «ازديان» از يمن، به سبب ويرانى [[سدّ مأرب]] بر اثر سيل بوده است <ref>(ابن رسته، 7/62 -63؛ يعقوبى، 1/203)</ref>، اما درباره سبب اصلى مهاجرت ايشان و تاريخ وقوع آن ميان محققان معاصر، اتفاق نظري وجود ندارد <ref>(مثلاً نك: مهران، 455- 458؛ شريف، 313-316؛ ولفنسون، 63)</ref>. از بعضی روايت هاي ديگر چنين برمى‌آيد كه اوس و خزرج، پيش از ويرانى سد به يثرب مهاجرت كردند <ref>(ولفنسون، 52؛ نيز نك: دنباله مقاله)</ref>. | ||
محققان گفته‌اند، هجرت‌ِ ازديان از يمن يكباره اتفاق نيفتاد <ref>(شريف، 315)</ref>. بعدها، دسته‌هايى از اين مهاجران در شمال [[جزيرهالعرب]] و در جوار سرزمين [[شام]] دولت كوچك [[غسانى]]، و دسته‌هايى ديگر در بخش هايى از [[عراق]] فعلى ([[حيره]]) دولت [[آل منذر]] يا [[لخميان]] را تشكيل دادند و هر يك، دست نشانده يكى از دو دولت بزرگ وقت، يعنى[[ ايران]] و [[روم]] بودند. | محققان گفته‌اند، هجرت‌ِ ازديان از يمن يكباره اتفاق نيفتاد <ref>(شريف، 315)</ref>. بعدها، دسته‌هايى از اين مهاجران در شمال [[جزيرهالعرب]] و در جوار سرزمين [[شام]] دولت كوچك [[غسانى]]، و دسته‌هايى ديگر در بخش هايى از [[عراق]] فعلى ([[حيره]]) دولت [[آل منذر]] يا [[لخميان]] را تشكيل دادند و هر يك، دست نشانده يكى از دو دولت بزرگ وقت، يعنى[[ ايران]] و [[روم]] بودند. | ||
به احتمال بسيار، پس از برپايى اين دولتها، هجرت اقوام ازد، از آن جمله اوس و خزرج يا اجداد ايشان، به جاهايى از جزيرهالعرب فزونى گرفت. به گفته برخى محققان، شايد هجرت اوس و خزرج ديرتر از ديگر اقوام ازدي و احتمالاً در اواخر سده 4م انجام شده باشد <ref>(شريف، 314-316)</ref>. اين قوم، يثرب را براي اقامت برگزيد كه از حيث شرايط اقليمى براي كشاورزي مناسب به نظر مى‌رسيد. | به احتمال بسيار، پس از برپايى اين دولتها، هجرت اقوام ازد، از آن جمله اوس و خزرج يا اجداد ايشان، به جاهايى از جزيرهالعرب فزونى گرفت. به گفته برخى محققان، شايد هجرت اوس و خزرج ديرتر از ديگر اقوام ازدي و احتمالاً در اواخر سده 4م انجام شده باشد <ref>(شريف، 314-316)</ref>. اين قوم، يثرب را براي اقامت برگزيد كه از حيث شرايط اقليمى براي كشاورزي مناسب به نظر مى‌رسيد. | ||
چون اين دسته از ازديان به يثرب رسيدند و در آنجا سكنى گزيدند، گروهى از [[یهود|يهوديان]] در شهر به سر مى‌بردند و اداره آنجا از حيث سياسى و اقتصادي يكسره به دست ايشان بود <ref>(ابن رسته، 7/62؛ نيز نك: بلاذري، فتوح...، 17)</ref>. | چون اين دسته از ازديان به يثرب رسيدند و در آنجا سكنى گزيدند، گروهى از [[یهود|يهوديان]] در شهر به سر مى‌بردند و اداره آنجا از حيث سياسى و اقتصادي يكسره به دست ايشان بود <ref>(ابن رسته، 7/62؛ نيز نك: بلاذري، فتوح...، 17)</ref>. | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
روابط ميان يهوديان و اوس و خزرج، نخست بر مبناي همكاري، به ويژه در كشاورزي شكل گرفت، اما اندك اندك با فزونى يافتن شمار مهاجران، تسلط يهوديان رو به كاهش نهاد. بعيد نيست از همين دوران، با تشكيل بطون و شاخه‌هاي گوناگون، روند جدايى دو تيره از يكديگر آغاز شده باشد . | روابط ميان يهوديان و اوس و خزرج، نخست بر مبناي همكاري، به ويژه در كشاورزي شكل گرفت، اما اندك اندك با فزونى يافتن شمار مهاجران، تسلط يهوديان رو به كاهش نهاد. بعيد نيست از همين دوران، با تشكيل بطون و شاخه‌هاي گوناگون، روند جدايى دو تيره از يكديگر آغاز شده باشد . | ||
تسلط اوس و خزرج بر يثرب، موجب پديده ديگري شد كه در تعلق اين شهر به حوزه دو حكومت دست نشانده غسانى و لخمى ارتباط دارد. طبق يك روايت، يهوديان به عامل دولت [[ساسانى]] [[خراج]] و ماليات مى پرداختند و از سوي ايشان، حكمرانى يثرب به يهوديان سپرده شده بود <ref>(ابن رسته، 7/64)</ref>. | تسلط اوس و خزرج بر يثرب، موجب پديده ديگري شد كه در تعلق اين شهر به حوزه دو حكومت دست نشانده غسانى و لخمى ارتباط دارد. طبق يك روايت، يهوديان به عامل دولت [[ساسانى]] [[خراج]] و ماليات مى پرداختند و از سوي ايشان، حكمرانى يثرب به يهوديان سپرده شده بود <ref>(ابن رسته، 7/64)</ref>. | ||
بنابر روايت ديگري، اوس و خزرج پس از آنكه از ستم فرماندار يهودي شهر به ستوه آمدند، از غسانيان ياري طلبيدند. مالك بن عجلان از بنى غسان به ياري ايشان آمد و از آن پس دوره سيادت اوس و خزرج بر يثرب آغاز شد <ref>(نك: سمهودي، 1/178 بب؛ قس: مهران، 462-464)</ref>. | بنابر روايت ديگري، اوس و خزرج پس از آنكه از ستم فرماندار يهودي شهر به ستوه آمدند، از غسانيان ياري طلبيدند. مالك بن عجلان از بنى غسان به ياري ايشان آمد و از آن پس دوره سيادت اوس و خزرج بر يثرب آغاز شد <ref>(نك: سمهودي، 1/178 بب؛ قس: مهران، 462-464)</ref>. | ||
به هر حال، براساس پاره‌اي نشانه‌ها، اوس و خزرج خود را به غسانيان - كه مانند آنها به ازد نسب مى‌بردند - نزديك‌تر احساس مى‌كردند <ref>(براي تفصيل، نك: على، 3/391)</ref>، و اگر هم تا اواسط سده 6م - چنانكه برخى محققان حدس زده‌اند <ref>(نك: كستر، 11-14؛ على، 4/129-130)</ref> - كارگزاران دولت ساسانى توسط يهوديان بر يثرب تسلط داشتند، از همين زمان، با ورود اوس و خزرج به يثرب، اوضاع به نفع غسانيان مى‌بايست دگرگون شده باشد و در اين زمينه روايتهايى نيز در دست است <ref>(نك: ابن حبيب، «اسماء...»، 136- 137؛ نيز نك: على، 2/578، 4/134؛ ولفنسون، 59 -61)</ref>. | به هر حال، براساس پاره‌اي نشانه‌ها، اوس و خزرج خود را به غسانيان - كه مانند آنها به ازد نسب مى‌بردند - نزديك‌تر احساس مى‌كردند <ref>(براي تفصيل، نك: على، 3/391)</ref>، و اگر هم تا اواسط سده 6م - چنانكه برخى محققان حدس زده‌اند <ref>(نك: كستر، 11-14؛ على، 4/129-130)</ref> - كارگزاران دولت ساسانى توسط يهوديان بر يثرب تسلط داشتند، از همين زمان، با ورود اوس و خزرج به يثرب، اوضاع به نفع غسانيان مى‌بايست دگرگون شده باشد و در اين زمينه روايتهايى نيز در دست است <ref>(نك: ابن حبيب، «اسماء...»، 136- 137؛ نيز نك: على، 2/578، 4/134؛ ولفنسون، 59 -61)</ref>. | ||
==روابط اوس با خزرج== | ==روابط اوس با خزرج== | ||
در مدتى كه اوس و خزرج بر يثرب تسلط داشتند، از چگونگى اداره شهر اطلاع دقيقى در دست نيست، به ويژه آنكه ميان دو تيره چنان رقابتى درگرفت كه به جنگها و نزاعهاي خونين و دراز مدت منتهى شد و يهوديان بى‌گمان در افروختن آتش فتنه ميان دو تيره نقش فعال داشتند <ref>(مهران، 481؛ وكيل، 75)</ref>. | در مدتى كه اوس و خزرج بر يثرب تسلط داشتند، از چگونگى اداره شهر اطلاع دقيقى در دست نيست، به ويژه آنكه ميان دو تيره چنان رقابتى درگرفت كه به جنگها و نزاعهاي خونين و دراز مدت منتهى شد و يهوديان بى‌گمان در افروختن آتش فتنه ميان دو تيره نقش فعال داشتند <ref>(مهران، 481؛ وكيل، 75)</ref>. | ||
از آنجا كه قدرت دو تيره تقريباً برابر بود، هر يك مى‌كوشيدند با انعقاد پيمان با گروهى از قبايل مشهور يهودي در يثرب، بر ديگري تفوق يابند، چنانكه اوسيان با [[بنى قريظه]] هم پيمان شدند و خزرجيان با [[بنى نضير]] <ref>(مهران، 481؛ وكيل، 75</ref>. | از آنجا كه قدرت دو تيره تقريباً برابر بود، هر يك مى‌كوشيدند با انعقاد پيمان با گروهى از قبايل مشهور يهودي در يثرب، بر ديگري تفوق يابند، چنانكه اوسيان با [[بنى قريظه]] هم پيمان شدند و خزرجيان با [[بنى نضير]] <ref>(مهران، 481؛ وكيل، 75</ref>. | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
در نخستين جنگ به نام «حرب سُمير»، پيروزي از آن اوس شد، اما در بيشتر جنگهاي بعدي، خزرجيان تسلط يافتند <ref>(ابن اثير، 1/658 - 659، نيز براي جنگهاي ديگر، نك: 1/660 بب)</ref>. | در نخستين جنگ به نام «حرب سُمير»، پيروزي از آن اوس شد، اما در بيشتر جنگهاي بعدي، خزرجيان تسلط يافتند <ref>(ابن اثير، 1/658 - 659، نيز براي جنگهاي ديگر، نك: 1/660 بب)</ref>. | ||
در واپسين جنگ اين هر دو تيره به نام «[[حرب بُعاث]]» كه اندكى پيش از [[هجرت حضرت رسول(ص)]] به يثرب اتفاق افتاد، اوسيان براي كسب پيروزي بر رقيب، به [[مكه]] آمدند و خواهان انعقاد پيمان با قريش شدند، اما اعتنايى نديدند. در همين اوقات بود كه ميان برخى از ايشان و [[پيامبر(ص)]] ارتباط حاصل شد <ref>(ابن حبيب، المنمق، 268؛ بلاذري، انساب...، 1/238؛ ابن اثير، 1/680 -681؛ نيز نك: ولفنسون، 68)</ref>. | در واپسين جنگ اين هر دو تيره به نام «[[حرب بُعاث]]» كه اندكى پيش از [[هجرت حضرت رسول(ص)]] به يثرب اتفاق افتاد، اوسيان براي كسب پيروزي بر رقيب، به [[مكه]] آمدند و خواهان انعقاد پيمان با قريش شدند، اما اعتنايى نديدند. در همين اوقات بود كه ميان برخى از ايشان و [[پيامبر(ص)]] ارتباط حاصل شد <ref>(ابن حبيب، المنمق، 268؛ بلاذري، انساب...، 1/238؛ ابن اثير، 1/680 -681؛ نيز نك: ولفنسون، 68)</ref>. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
==پس از قبول اسلام== | ==پس از قبول اسلام== | ||
با هجرت پيامبر(ص) به يثرب، اوس و خزرج اسلام آوردند و «انصار» عنوان يافتند و خود بدان افتخار مى‌كردند <ref>(على، 4/140-141؛</ref> براي تفصيل، نك: ه د، انصار). با اين همه، در برخى مواقع، رقابتهاي ديرين ميان دو تيره سر بر مى‌آورد، چنانكه بر سر اينكه كدام يك در [[پيمان عقبه]] زودتر با آن حضرت دست بيعت دادند، اختلاف و تفاخر داشتند. | با هجرت پيامبر(ص) به يثرب، اوس و خزرج اسلام آوردند و «انصار» عنوان يافتند و خود بدان افتخار مى‌كردند <ref>(على، 4/140-141؛</ref> براي تفصيل، نك: ه د، انصار). با اين همه، در برخى مواقع، رقابتهاي ديرين ميان دو تيره سر بر مى‌آورد، چنانكه بر سر اينكه كدام يك در [[پيمان عقبه]] زودتر با آن حضرت دست بيعت دادند، اختلاف و تفاخر داشتند. | ||
اين اختلاف درباره حضور ايشان در ديگر مواقع دوره اسلامى نيز وجود داشت (<ref>نك: ابن سعد، 4(1)/4؛ ابن قدامه، 499)</ref>. البته به نظر مى‌رسد كه در دوره اسلامى نيز اكثريت با خزرجيان بود، چنانكه در ميان [[نقیب|نقيبان]] 12 گانه - در آغاز ارتباط با پيامبر(ص) - 3 تن از اوسيان بودند و بقيه از خزرج <ref>(بلاذري، همان، 1/252؛ طبري، تاريخ، 2/363)</ref> و در [[جنگ بدر]] نيز شمار افراد خزرج بيشتر از اوس بود <ref>(ابن اسحاق، 288؛ بلاذري، همان، 1/290)</ref>. | اين اختلاف درباره حضور ايشان در ديگر مواقع دوره اسلامى نيز وجود داشت (<ref>نك: ابن سعد، 4(1)/4؛ ابن قدامه، 499)</ref>. البته به نظر مى‌رسد كه در دوره اسلامى نيز اكثريت با خزرجيان بود، چنانكه در ميان [[نقیب|نقيبان]] 12 گانه - در آغاز ارتباط با پيامبر(ص) - 3 تن از اوسيان بودند و بقيه از خزرج <ref>(بلاذري، همان، 1/252؛ طبري، تاريخ، 2/363)</ref> و در [[جنگ بدر]] نيز شمار افراد خزرج بيشتر از اوس بود <ref>(ابن اسحاق، 288؛ بلاذري، همان، 1/290)</ref>. | ||