محمدحسن نجفی: تفاوت میان نسخه‌ها

سال تولد وی بطور دقیق مشخص نیست، اما بر اساس شواهد و قراینی، زمان ولادتش حدود سال‌های ۱۲۰۲ق در نجف است. درگذشت او در ظهر چهارشنبه [[۱ شعبان|اول شعبان]] سال ۱۲۶۶ق در نجف اشرف بوده و آرامگاهش در محله عمارۀ [[نجف]] است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۲؛ قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص۷۲۶؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۸۲۶ و ۱۸۲۸؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات، ج۲، ص۳۱۳؛ مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۵۸؛ خوانساری سال وفات او را۱۲۶۸ق ذکر کرده که صحیح نیست، خوانساری، روضات الجنات، ج۲، ص۳۰۵.</ref>

نیاکان صاحب جواهر، در [[اصفهان]] می‌زیسته‌اند. جد سوم وی، شیخ عبدالرحیم شریف، از اصفهان راهی نجف و در آنجا ساکن می‌شود. پدرش محمدباقر نجفی‌ و مادرش از نوادگان شیخ [[ابوالحسن فتونی عاملی]] و از منتسبین به سادات عذاری معروف به آل حجاب بود. خاندان او، همه اهل علم و دانش در نجف بوده‌اند.<ref>رک: نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۷؛ صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۴؛ قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص۷۲۸؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات، ج۲، ص۳۱۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۴؛ اسلامی، صاحب جواهر (فقیه جاودانه)، ص۱۸؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۸۲۷.</ref>

شیخ محمدحسن در اواخر عمرش با دختر [[سید رضا بحرالعلوم]] ازدواج کرد.<ref>رک: صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۸؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۸۲۸.</ref> فرزندان وی هم غالباً راه پدر را پیمودند؛ از جمله شیخ محمد مشهور به شیخ حُمید، شیخ عبدالحسین معروف به علامه، شیخ حسین ادیب و شیخ حسن.<ref>اسلامی، ص۱۰۷؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۵، صص۱۸۲۸-۱۸۳۲؛ رک: صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۷.</ref>

پس از آن، در محضر علمای بزرگ آن دوره نجف شاگردی کرد تا به درجۀ [[اجتهاد]] رسیده و به تألیف کتاب جواهر الکلام مشغول شد. از جمله اساتید وی می‌توان به این معاریف اشاره کرد:<ref>رک: صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۵؛ قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص۷۲۴؛ آقابزرگ، ج۱۰، ص۳۱۰؛ مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۵۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۲۲.</ref>

درگذشت [[محمد شریف مازندرانی|شریف العلما]]، [[حوزه علمیه کربلا]] را از رونق انداخت و آوازه تدریس شیخ محمدحسن نجفی موجب شد که غالب شاگردان شریف العلما به حوزه درسی او جذب شوند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۹.</ref> از این زمان دوباره [[حوزه علمیه نجف]]، رونقی مجدد گرفت. [[سید حسن صدر]] نقل کرده که حُسن تقریر و زیبایی کلام صاحب جواهر چنان بود که موجب شد بیش از ۴۰۰ نفر از علما در درس او حاضر شوند<ref>رک: صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۵.</ref> و برخی از شاگردان، بعد از او به مقام مرجعیت رسیدند و بر کرسی افتاء تکیه زدند.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات، ج۲، ص۳۱۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۱۸-۱۹.</ref> از برجسته‌ترین آنها می‌توان به این اسامی اشاره کرد:<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات، ج۲، ص۳۱۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۱۸-۱۹.</ref>

# [[زین العابدین مازندرانی]]<ref> آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.</ref>

::«استاد ما اراده کرده بود عزت و شرف شریعت را آشکار کند، اما من اراده کردم [[زهد]] آن را ظاهر کنم.»<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۴۹.</ref>

شیخ [[محمدرضا مظفر]] معتقد است آنچه واقعیت زندگی شیخ را نشان می‌دهد، همان آشکار کردن ابهت رجال دین، مقابل حکومت عثمانی بوده که بر [[عراق]] نفوذ و سیطره پیدا کرده بودند. زمانی که حکومت عثمانی از دولت ایران شکست خورد، با وساطت شیخ جعفر کاشف الغطاء توانست کمی از فشار ایران بکاهد. این واقعه، چنان عزت و اقتدار علمای شیعه را در نظر عثمانی نشان داد که حکومت عثمانی تلاش می‌کرد تعاملات فراوانی با بزرگان شیعه داشته باشد.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۲۱-۲۲.</ref>

با تمام این اوصاف، منش شیخ محمدحسن در ارتباط با شیعیان متفاوت بود. گزارش‌های تاریخی از خوش رفتاری و حسن سلوک او با خاصه و عامه حکایت دارد. محمدرضا مظفر در این باره نوشته که همراهی با مردم همچون پدری مهربان، تواضع در برابر شاگردان و شکسته نفسی در مقابل بزرگان از صفات شاخص وی بوده است. نقل شده که همیشه می‌فرمود اگر کتاب کشف اللثام نبود، نمی‌توانستم جواهر را بنویسم یا اینکه که آرزو داشته که به جای جواهر، ثواب [[قصیدۀ هاییه ازری|قصیدۀ هاییه]] [[کاظم ازری|ازریه]] در ثواب اعمالش نوشته شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱، مقدمه، ص۲۱-۲۲.</ref>

* ایجاد نهری از فرات تا نجف، برای رفع کم آبی نجف؛ نقل شده که در پاسخ کسانی که به هزینۀ گزاف این کار اعتراض داشتند، فرمود: «اگر به‌اندازه رمل‌هایی که از آن خارج شود طلا هزینه شود، باید این کار انجام شود.» هرچند بعدها این نهر در اثر سهل‌انگاری مردم از بین رفت.<ref>رک: صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۱۱و ۲۱.</ref>

از شیخ محمدحسن تألیفاتی چند باقی مانده است که عبارتند از:<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۸؛ آقابزرگ، الذریعه، ج۵، ص۲۷۵، ج۱۱، ص۲۱۴، ج۱۲، ص۴۳، ج۲۴، ص۵۹ ؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۵، ص۱۸۲۸؛ قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص۷۲۶.</ref>

جواهر الکلام مهمترین و تأثیرگذارترین اثر صاحب جواهر است. این کتاب منبعی جامع در فقه استنباطی بوده که نظیر آن تاکنون به تحریر در نیامده است. نقل اقوال فقهاء و استدلال دقیق از نکات عمده قابل توجه در جواهر است.<ref>آقابزرگ، الذریعه، ج۵، ص۲۷۵.</ref> این کتاب در بیان تمام فروعات فقهی همانند [[بحارالانوار]] [[علامه مجلسی]] است. شیخ محمد حسن در ۲۵ سالگی مشغول به تألیف شد و حدود سی سال از عمر خویش را صرف این اثر نمود و به سبب همین تألیف سترگ، ملقب به شیخ الفقهاء شد.<ref>رک: نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۳؛ صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۶؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۱۶؛ مدرس تبریزی، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۷۵.</ref> این کتاب سرانجام در سال ۱۲۵۷ق به اتمام رسیده است.<ref>رک: صدر، تکمله امل الآمل، ج۵، ص۳۲۶؛ قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص۷۲۵.</ref>

:: زمام امور دینی را که به من مربوط می‌شود، بعد از خود به شما می‌سپارم و این امانتی الهی نزد شماست. پس از من شما مرجع تقلید شیعیان خواهید بود.<ref>آل محبوبه، ماضی النجف، ج۲، ص۱۳۴.</ref>

محمدرضا مظفر درباره این انتقال مرجعیت نوشته است که «وقتی وارد مجلس شد ملامرتضی بود و هنگامی که خارج شد، [[شیخ مرتضی انصاری]]» و اذعان داشته که صاحب جواهر، شیخ مرتضی را هر چند در برابر بسیاری از سرشناسان نجف، ناشناخته بود، از جهت اعلمیت و [[تقوا]]، به [[مرجعیت]] رساند.»<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱، ص۱۹.</ref>

:: اگر [[ولایت فقیه|ولایت عامه فقیه]] نباشد، بسیاری از کارهای مربوط به شیعیان معطل می‌ماند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۹۷.</ref>

:: این افراد طعم فقه را نچشیده و از فرمایش ائمه علیه‌السلام چیزی نفهمیده‌اند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۹۷.</ref>

* همو، طبقات اعلام الشیعه الکرام البرره فی القرن الثالث بعد العشره، تعلیقات سید عبدالعزیز طباطبایی، درالمرتضی للنشر، مشهد، ۱۴۰۴ق.

* آل محبوبه، جعفر بن‌ باقر، ماضی النجف و حاضرها، دارالاضواء‫، بیروت، ۱۹۸۶م‌.‫

* حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن  ۱۳  و  ۱۴  هجری، نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، ۱۳۶۴ ش.

* خوانساری، محمد باقر بن زین العابدین، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، اسماعیلیان، قم.

* صدر، حسن، تکمله امل الآمل، تحقیق حسینعلی محفوظ، عدنان دباغ، عبد الکریم دباغ،‌دار المورخ العربی، بیروت.

* قمی، عباس، الفواید الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه، تحقیق ناصر باقری بیدهندی، بوستان کتاب، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، ۱۳۸۵ ش.

* مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، کتابفروشی خیام، تهران،  ۱۳۶۹ش.

* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۷ش.

  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد