confirmed، protected، templateeditor
۱٬۹۵۷
ویرایش
حوزه علمیه خراسان: تفاوت میان نسخه‌ها
←تاریخچه
(درج الگوی درجه بندی) |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
در دوران [[قاجار]] نیز به توسعه و تقویت حوزه علمیه مشهد رسیدگی می‌شد. حوزه علمیه مشهد پس از [[انقلاب مشروطه]] که [[واقعه مسجد گوهرشاد|واقعه گوهرشاد]] رخ داد، و خاصه پس از مهاجرت دو روحانی دانشمند به مشهد، [[آقازاده خراسانی]]، فرزند [[آخوند خراسانی]]، و [[حاج آقا حسین قمی]] (متوفی ۱۳۲۶ش) که هر دو درس خوانده [[نجف]] بودند، و نیز [[شیخ مرتضی آشتیانی]]، به ویژه از حیث [[درس خارج|دروس خارج]] فقه و اصول بیش از پیش رونق گرفت. | در دوران [[قاجار]] نیز به توسعه و تقویت حوزه علمیه مشهد رسیدگی می‌شد. حوزه علمیه مشهد پس از [[انقلاب مشروطه]] که [[واقعه مسجد گوهرشاد|واقعه گوهرشاد]] رخ داد، و خاصه پس از مهاجرت دو روحانی دانشمند به مشهد، [[آقازاده خراسانی]]، فرزند [[آخوند خراسانی]]، و [[حاج آقا حسین قمی]] (متوفی ۱۳۲۶ش) که هر دو درس خوانده [[نجف]] بودند، و نیز [[شیخ مرتضی آشتیانی]]، به ویژه از حیث [[درس خارج|دروس خارج]] فقه و اصول بیش از پیش رونق گرفت. | ||
این حوزه تحت زعامت علمای بزرگی چون [[حاج آقا حسین قمی]] و [[آقازاده خراسانی]] در دوره [[رضا شاه|پهلوی اول]] در موارد متعدد به علمکردهای گوناگون سیاسی و اجتماعی حکومت که با شئونات دینی جامعه منافات داشت واکنش نشان داد. احیای دوباره حوزه علمیه مشهد پس از سقوط [[رضاشاه]] به طور خاص مرهون کوشش‌های سه شخصیت علمی برجسته یعنی [[میرزا احمد کفایی]]، [[شیخ مرتضی آشتیانی]] و [[میرزا مهدی اصفهانی]] بود. مهاجرت آیت الله [[سید محمد هادی میلانی|میلانی]] تحول و جهش علمی و دینی این حوزه را بیش از پیش استوار و ارتقا بخشید، وی در جهت ساماندهی حوزه کارهای مهمی انجام داد. حوزه علمیه مشهد در جنبش‌های اجتماعی مثل؛ [[ملی کردن صنعت نفت]]، [[قیام ۱۵ خرداد|قیام۱۵ خرداد ۱۳۴۲]]، مخالفت با [[لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی]] و [[اصلاحات ارضی]]، اعتراض به تبعید [[امام خمینی|امام خمینی]] و پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] نقش داشت. | این حوزه تحت زعامت علمای بزرگی چون [[حاج آقا حسین قمی]] و [[آقازاده خراسانی]] در دوره [[رضا شاه|پهلوی اول]] در موارد متعدد به علمکردهای گوناگون سیاسی و اجتماعی حکومت که با شئونات دینی جامعه منافات داشت واکنش نشان داد. احیای دوباره حوزه علمیه مشهد پس از سقوط [[رضاشاه]] به طور خاص مرهون کوشش‌های سه شخصیت علمی برجسته یعنی [[میرزا احمد کفایی]]، [[شیخ مرتضی آشتیانی]] و [[میرزا مهدی اصفهانی]] بود. مهاجرت آیت الله [[سید محمد هادی میلانی|میلانی]] تحول و جهش علمی و دینی این حوزه را بیش از پیش استوار و ارتقا بخشید، وی در جهت ساماندهی حوزه کارهای مهمی انجام داد. حوزه علمیه مشهد در جنبش‌های اجتماعی مثل؛ [[ملی کردن صنعت نفت]]، [[قیام ۱۵ خرداد|قیام۱۵ خرداد ۱۳۴۲]]، مخالفت با [[قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی|لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی]] و [[اصلاحات ارضی]]، اعتراض به تبعید [[امام خمینی|امام خمینی]] و پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] نقش داشت. | ||
===پیش از صفویه=== | ===پیش از صفویه=== | ||
| خط ۲۰۳: | خط ۲۰۳: | ||
* در جنبش [[ملی کردن صنعت نفت]]، با وجود برخی فعالیتهای سیاسی پاره‌ای از گروهها و جمعیت‌های مذهبی و غیرمذهبی در مشهد، حوزه علمیه که مراحل نضج گیری دوباره پس از تعطیل دوره پهلوی اول را تجربه می‌کرد، فعالیت گسترده و متشکلی ارائه نکرد. بااین همه، چند تن از علما نظیر [[سید یونس اردبیلی]] و [[میرزا حسین سبزواری]] و [[حاج آقا حسن قمی]] طرف مشورت احزاب و گروههای سیاسی قرار می‌گرفتند و در موارد مقتضی تلگرامی صادر می‌کردند.<ref>ر.ک:صالحی، مشهد، ص۹۰</ref> فعال‌ترین روحانی مشهد در جریان نهضت ملی نفت که نماینده طلاب تلقی می‌شد [[شیخ محمود حلبی]] از خطبا و مدرّسان مبرّز مشهد بود.<ref>ر.ک:جلالی، تقویم تاریخ خراسان، ص۱۱۹ـ۱۲۱؛صالحی، مشهد، ص۹۱ـ۹۲</ref> | * در جنبش [[ملی کردن صنعت نفت]]، با وجود برخی فعالیتهای سیاسی پاره‌ای از گروهها و جمعیت‌های مذهبی و غیرمذهبی در مشهد، حوزه علمیه که مراحل نضج گیری دوباره پس از تعطیل دوره پهلوی اول را تجربه می‌کرد، فعالیت گسترده و متشکلی ارائه نکرد. بااین همه، چند تن از علما نظیر [[سید یونس اردبیلی]] و [[میرزا حسین سبزواری]] و [[حاج آقا حسن قمی]] طرف مشورت احزاب و گروههای سیاسی قرار می‌گرفتند و در موارد مقتضی تلگرامی صادر می‌کردند.<ref>ر.ک:صالحی، مشهد، ص۹۰</ref> فعال‌ترین روحانی مشهد در جریان نهضت ملی نفت که نماینده طلاب تلقی می‌شد [[شیخ محمود حلبی]] از خطبا و مدرّسان مبرّز مشهد بود.<ref>ر.ک:جلالی، تقویم تاریخ خراسان، ص۱۱۹ـ۱۲۱؛صالحی، مشهد، ص۹۱ـ۹۲</ref> | ||
* در آستانه شکل گیری [[قیام ۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲، در حوزه علمیه مشهد چهار جناح حضور فعال داشتند: طرفداران [[سید محمد هادی میلانی|سیدمحمدهادی میلانی]] که درواقع ریاست علمی حوزه مشهد را برعهده داشت؛ طرفداران [[حاج آقا حسن قمی]] فرزند مبارز [[حاج آقا حسین قمی]] و از مراجع مشهد که در مخالفت با رژیم پهلوی بی‌پروا عمل می‌کرد؛ طرفداران [[شیخ مجتبی قزوینی]] از مهمترین شاگردان [[میرزا مهدی اصفهانی]] و استاد برجسته فقه و نیز معارف و دارای مشرب مخالف با فلسفه، که در جریان نهضت [[امام خمینی]] از ایشان حمایت می‌کرد؛و طرفداران [[میرزا احمد کفایی]] و [[میرزا حسین فقیه سبزواری]] که در جهت خدمت به مردم و حوزه با رژیم پهلوی مماشات می‌کردند، هرچند در چشم مردم، وابسته به رژیم تلقی می‌شدند.<ref>جلالی، مشهد در بامداد نهضت امام خمینی، ص۹۴ـ۱۰۱</ref> | * در آستانه شکل گیری [[قیام ۱۵ خرداد]] ۱۳۴۲، در حوزه علمیه مشهد چهار جناح حضور فعال داشتند: طرفداران [[سید محمد هادی میلانی|سیدمحمدهادی میلانی]] که درواقع ریاست علمی حوزه مشهد را برعهده داشت؛ طرفداران [[حاج آقا حسن قمی]] فرزند مبارز [[حاج آقا حسین قمی]] و از مراجع مشهد که در مخالفت با رژیم پهلوی بی‌پروا عمل می‌کرد؛ طرفداران [[شیخ مجتبی قزوینی]] از مهمترین شاگردان [[میرزا مهدی اصفهانی]] و استاد برجسته فقه و نیز معارف و دارای مشرب مخالف با فلسفه، که در جریان نهضت [[امام خمینی]] از ایشان حمایت می‌کرد؛و طرفداران [[میرزا احمد کفایی]] و [[میرزا حسین فقیه سبزواری]] که در جهت خدمت به مردم و حوزه با رژیم پهلوی مماشات می‌کردند، هرچند در چشم مردم، وابسته به رژیم تلقی می‌شدند.<ref>جلالی، مشهد در بامداد نهضت امام خمینی، ص۹۴ـ۱۰۱</ref> | ||
* در این قضایا بیشترین فعالیت سیاسی از آنِ میلانی و قمی بود. این دو، رسمآ با [[ | * در این قضایا بیشترین فعالیت سیاسی از آنِ میلانی و قمی بود. این دو، رسمآ با [[قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی|لایحه جدید انجمنهای ایالتی و ولایتی]] مخالفت کردند، در مسئله [[اصلاحات ارضی]] موضع صریح گرفتند و در مقابله با همه پرسی [[لوایح ششگانه]] دولت معروف به [[انقلاب سفید]] فعالیت جدّی کردند.<ref>ر.ک: صالحی، مشهد در بامداد نهضت امام خمینی ص۱۲۹ـ۱۳۰، ۱۴۱ـ۲۱۲</ref> در پی همین مواجهات صریح بود که پس از [[قیام ۱۵ خرداد]]، [[حاج آقا حسن قمی|آیت اللّه حاج آقاحسن قمی]]، همزمان با امام خمینی در قم و [[آیت الله محلاتی]] در [[شیراز]]، دستگیر و به زندان تهران منتقل شد. از این رو، آیت اللّه میلانی، هماهنگ با شماری دیگر از مراجع قم و علمای بزرگ برخی شهرهای ایران، در اعتراض به دستگیری این سه مرجع تقلید راهی تهران شدند و پس از اطمینان کامل از مصونیت جانی آنان، به شهرهای خود بازگشتند. | ||
* پس از دستگیری مجدد [[امام خمینی]] در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ و تبعید ایشان به [[ترکیه]] نیز حوزه علمیه مشهد واکنش تندی نشان داد و با پیشگامی میلانی و قمی، تلگرام‌هایی در جهت اعلام همبستگی با اهداف امام خمینی برای علمای قم ارسال شد.<ref>ر.ک: صالحی، مشهد در بامداد نهضت امام خمینی، ص۲۲۶ـ۲۳۰</ref> | * پس از دستگیری مجدد [[امام خمینی]] در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ و تبعید ایشان به [[ترکیه]] نیز حوزه علمیه مشهد واکنش تندی نشان داد و با پیشگامی میلانی و قمی، تلگرام‌هایی در جهت اعلام همبستگی با اهداف امام خمینی برای علمای قم ارسال شد.<ref>ر.ک: صالحی، مشهد در بامداد نهضت امام خمینی، ص۲۲۶ـ۲۳۰</ref> | ||
* در [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] ۱۳۵۷ش روحانیان مشهد شرکت فعال داشتند و منازل علمایی چون [[سید عبدالله موسوی شیرازی|سید عبدالله شیرازی]] و [[حاج آقا حسن قمی]]، که در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از تبعید و اقامت دوازده ساله‌اش در کرج به مشهد بازگشت،<ref>شاکری، ص۹۴</ref> کانون تصمیم گیری و پناهگاه مردم بود و پیگیری و اجرای توصیه‌های رهبران نهضت و در رأس آنان امام خمینی و اداره راهپیمایی‌ها توسط علما و روحانیان مبارزی چون [[میرزا جواد آقا تهرانی]]، [[شیخ ابوالحسن شیرازی]]، [[سید کاظم مرعشی]]، [[سید علی خامنه‌ای]]، [[عباس واعظ طبسی]] و [[سید عبدالکریم هاشمی نژاد]] صورت می‌گرفت.<ref>شاکری، ص۲۸</ref> | * در [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] ۱۳۵۷ش روحانیان مشهد شرکت فعال داشتند و منازل علمایی چون [[سید عبدالله موسوی شیرازی|سید عبدالله شیرازی]] و [[حاج آقا حسن قمی]]، که در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از تبعید و اقامت دوازده ساله‌اش در کرج به مشهد بازگشت،<ref>شاکری، ص۹۴</ref> کانون تصمیم گیری و پناهگاه مردم بود و پیگیری و اجرای توصیه‌های رهبران نهضت و در رأس آنان امام خمینی و اداره راهپیمایی‌ها توسط علما و روحانیان مبارزی چون [[میرزا جواد آقا تهرانی]]، [[شیخ ابوالحسن شیرازی]]، [[سید کاظم مرعشی]]، [[سید علی خامنه‌ای]]، [[عباس واعظ طبسی]] و [[سید عبدالکریم هاشمی نژاد]] صورت می‌گرفت.<ref>شاکری، ص۲۸</ref> | ||