اصول فقه: تفاوت میان نسخه‌ها

== تاریخچه ==

علم اصول از علومی است که در فرهنگ [[اسلام|اسلامی]] تولد یافته و در دامن [[علم فقه]] رشد کرده است. علت شکل‌گیری این علم نیاز مسلمانان به قواعدی بود تا بر اساس آن بتوانند احکام و وظایف خود را استنباط کنند. در زمان پیامبر (ص) به این علم نیازی نبود، زیرا هر مسئله‌ای را  که پیش می‌آمد آن حضرت پاسخ می‌داد. پس از رحلت [[پیامبر اسلام(ص)]]،از یکسو به دلیل، به دلیل گسترش قلمرو جامعه [[اسلام|اسلامی]] و پیدایش حوادث اجتماعی متعدد، احکامی در جامعه اسلامی مطرح شد که تا قبل از آن مورد ابتلا نبود، و از دیگر سو، پیامبر خدا(ص) نیز وفات یافته بود و امکان پرسیدن سوالات وجود نداشت.<ref>رجوع شود به: مهدی علیپور، درآمدی بر تاریخ علم اصول ص۵۰.</ref> از این رو اندک‌اندک نیاز به [[اجتهاد]] و استنباط احکام از [[قرآن]] و [[احادیث]] پیامبر(ص) احساس شد.

==دانشمندان و کتاب‌های مهم اصولی==

[[پرونده:تصویر منسوب به شیخ انصاری.jpg|150px|بندانگشتی|چپ|[[شیخ انصاری]](۱۲۱۴-۱۲۸۱ق)]]

بعضی از دانشمندان شیعه که نقش مهمی در تحولات علم اصول فقه داشته‌اند عبارتند از:<ref>نک: گرجی‏، ادوار اصول الفقه‏، ۱۳۸۵ش، ص۲۵ـ۶۰: سبحانی، الوسيط فی ااصول الفقه‏، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۱ـ۳۴؛ فاضل قايينی‏، علم الأصول تاريخاً و تطوراً، ۱۴۱۸ق، ص۹۵ـ۲۰۵.</ref>

{{ستون-شروع|۲}}

==مباحث علم اصول==

[[کفایة الاصول]] با عباراتی موجز و دقیق حاوی یک دوره کامل مباحث اصولی است و نیز جدیدترین آرای اصولی تا عصر مؤلف را (مانند دیدگاه‌های اصولی [[شیخ انصاری]]) با نقد و بررسی در بر دارد.<ref>محمدى، شرح كفایة الاصول‏، ۱۳۸۵ش، ج۱، مقدمه، ص۴. </ref> این کتاب در مرحله پایانی دوره سطح [[حوزه علمیه|حوزه]] تدریس می‌شود و محور دروس خارج اصول فقه نیز است.<ref>محمدى، شرح كفایة الاصول‏، ۱۳۸۵ش، ج۱، مقدمه، ص۴. </ref> ترتیب مباحث خیلی از کتاب‌های اصولی تألیف شده بعد از این کتاب نیز طبق ترتیب همین کتاب است. [[آخوند خراسانی]] کفایة الاصول را با یک مقدمه، هشت مقصد (بخش) و خاتمه (بخش پایانی) تدوین کرده است. در مقدمه، مباحثی مانند موضوع علم، موضوع علم اصول، چگونگی و انواع وضع لغات و معانی، استعمال حقیقی و مجازی و علامت هر یک، اشتراک و ترادف، [[حقیقت شرعیه]]، صحیح و اعم، و مشتق اصولی قرار دارد. هشت مقصد این کتاب عبارت‌اند از: ۱. اوامر <small>(مانند این که حقیقت امر مطلق طلب است یا طلب وجوبی)</small>، ۲. نواهی <small>(مانند این که آیا انجام امری که در یک عبادت یا عقد شرعی نهی شده است موجب بطلان کل آن عبادت یا معامله می‌شود)</small>، ۳. مفاهیم <small>(مانند مفهوم شرط، وصف، غایت، استثنا و عدد در جمله)</small>، ۴. عام و خاص، ۵. مطلق و مقید، مجمل و مبین، ۶. امارات معتبر شرعی یا عقلی <small>(مانند احکام قطع و ظن، [[اجماع]]، [[خبر واحد]]، [[قیاس]])، ۷. [[اصول عملیه]] ([[برائت]]، تخییر، [[احتیاط]] و [[استصحاب]])</small>، ۸. تعارض ادله شرعیه. خاتمه کتاب به بحث [[اجتهاد]] و [[تقلید]] اختصاص دارد.<ref>برای توضیح اصطلاحات اصولی مراجعه کنید به: ولایى، عیسى‏، فرهنگ تشریحى اصطلاحات اصول‏، تهران: نشر نی.</ref>  

* مباحث الفاظ: مقدمه <small>(حاوی حقیقت شرعیه، صحیح و اعم، اشتراک لفظى در لغت عرب، مشتق‏)</small>؛ ۱. اوامر، ۲. نواهى، ۳. مفاهیم، ۴. عام و خاص، ۵. مطلق و مقید.

*خاتمه: ۱. تعادل و تراجيح (=تعارض ادله)، ۲. اجتهاد و تقليد.