اعراف: تفاوت میان نسخه‌ها

{{دیگر کاربردها|اعراف}}

'''اَعْراف '''، از مفاهیم [[قرآن]]ی دربارۀ [[معاد]] است که به جایگاهی میان [[بهشت|بهشتیان]] و [[دوزخ|دوزخیان]] گفته می‌شود. این واژه دوبار در [[قرآن |قرآن کریم]] ([[سوره اعراف]] آیات ۴۶ و ۴۸) به کار رفته است. از [[آیه|آیات]] یادشده به دست می‌آید که بر فراز اعراف [[مقرب|مقرّبانی]] هستند که به اذن [[الله|الهی]] [[شفاعت]] می‌کنند. در مورد مصادیق اعراف، میان [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، اختلاف است. بنابر نظر اهل سنت، اعراف کسانی‌اند که [[گناهان]] و [[حسنه|حسنات]]‌شان با هم برابر است؛ اما غالب بزرگان شیعه با استناد به آیات قرآن و [[روایات]] معتقدند اصحاب اعراف [[پیامبران]] الهی و [[ائمه اطهار]] (علیهم السلام) هستند.

اعراف جمع عُرف در لغت به قسمت‌های بلند کوه و تپه و رستنگاه مو در پشت گردن گفته می‌شود. <ref>معجم التهذیب اللغة، محمد بن احمد زهری، ج۳، ص۲۴۰۴؛ اللُّغَةِ لسان العرب، ابن منظور، ج۹، ص۲۴۱، دارالصادر، بیروت، بی‌تا. </ref>

در اینکه مقصود از اعراف در [[قرآن]] چیست، دانشمندان اسلامی دیدگاه‌های متفاوتی ابراز کرده‌اند<ref>المیزان، محمدحسین طباطبائی، ج۸، ص۱۲۶.</ref> که بیشتر آنها به این معنا برمی‌گردد که مقصود از آن دیواری میان [[بهشت]]یان و [[جهنم]]یان است. <ref>تصحیح الاعتقادات مندرج در مصنفات شیخ مفید، ص۲۲۳؛ الأعراف مفردات، راغب اصفهانی، ص۳۳۲.</ref>

از منظر [[علامه طباطبایی]] اعراف قسمت‌‏های بالای حجابی است که حائل بین اهل دوزخ و اهل [[بهشت]] است، به گونه‌ای که اعرافیان در آنجا هم دوزخیان و هم بهشتیان را می‌بینند. <ref>المیزان، ج‏۸، ص ۱۲۱. </ref> و البته چون در [[قیامت]] سطح زمین صاف و مسطح است منظور از این بلندی، مقام بلند افرادی است که در آنجا مقام [[شفاعت]] دارند.

 

از [[حسن بصری]] و زجاج نقل شده که «‌اعراف‌» از ریشه «معرفت» به معنای شناخت است، یعنی در [[قیامت]] رجالی هستند که آگاهی از حال مردم دارند و اهل [[جهنم]] و [[بهشت]] را از سیمایشان می‌شناسند<ref>تفسیر کبیر، فخر رازی، ج۱۴، ص۸۷؛ جامع البیان، محمد بن جریر طبری، ج۵، ص۲۴۱. </ref> [[ملاصدرا]] نیز این دیدگاه را برگزیده و [[آیه]] (یعْرِفُونَ کُلاً بِسیماهُمْ) <ref>اعراف/سوره۷، آیه۴۶. </ref> را گواه آن دانسته است.<ref>عرشیه، صدرالدین شیرازی، ج۱، ص۹۰. </ref>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ بَینَهُما حِجابٌ وَ عَلَی ''الْأَعْرافِ'' رِجالٌ یعْرِفُونَ کلاًّ بِسِیماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَیکمْ لَمْ یدْخُلُوها وَ هُمْ یطْمَعُونَ﴿۴۶﴾|ترجمه=و میان آن دو [گروه]، حایلی است، و بر اعراف، مردانی هستند که هر یک [از آن دو دسته] را از سیمایشان می‌شناسند، و بهشتیان را -که هنوز وارد آن نشده و[لی] [بدان] امید دارند- آواز می‌دهند که: «‌سلام بر شما».|سوره=[[سوره اعراف|اعراف]]|آیه=۴۶}}</blockquote>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ إِذا صُرِفَتْ أَبْصارُهُمْ تِلْقاءَ أَصْحابِ النَّارِ قالُوا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ ﴿۴۷﴾|ترجمه=و چون چشمانشان به سوی دوزخیان گردانیده شود، می‌گویند: «‌پروردگارا، ما را در زمره گروه ستمکاران قرار مده».|سوره=اعراف|آیه=۴۷}}</blockquote>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ نادی‏ ''أَصْحابُ الْأَعْرافِ'' رِجالاً یعْرِفُونَهُمْ بِسِیماهُمْ قالُوا ما أَغْنی‏ عَنْکمْ جَمْعُکمْ وَ ما کنْتُمْ تَسْتَکبِرُونَ ﴿۴۸﴾|ترجمه=و اهل اَعراف، مردانی را که آنان را از سیمایشان می‌شناسند، ندا می‌دهند [و] می‌گویند: «‌جمعیت شما و آن [همه] گردنکشی که می‌کردید، به حال شما سودی نداشت».|سوره=اعراف|آیه=۴۸}}</blockquote>

 

<blockquote>{{متن قرآن|أَ هؤُلاءِ الَّذِینَ أَقْسَمْتُمْ لا ینالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَیکمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ ﴿۴۹﴾|ترجمه= «‌آیا اینان همان کسان نبودند که سوگند یاد می‌کردید که خدا آنان را به رحمتی نخواهد رسانید؟‌» «‌[اینک ] به بهشت درآیید. نه بیمی بر شماست و نه‌اندوهگین می‌شوید».|سوره=اعراف|آیه=۴۹}}</blockquote>

 

دیدگاه‌های مزبور به سه دسته کلی باز می‌گردد:

 

 

بیشتر [[مفسر|مفسران]] و علمای [[اهل سنت]] قول دوم را انتخاب کرده‌اند. <ref> البدور السافرة فی أحوال الآخرة، جلال الدین سیوطی، ص۳۹۹؛ روح المعانی، آلوسی، ج۸، ص۱۲۸؛ الثعلبی جامع الاحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، ج۷، ص۲۱۲؛ البعث والنشور، ابوبکر احمد بن الحسین بیهقی، ص۱۰۹.</ref> [[ابن عربی]] درباره اصحاب اعراف گفته است: آنها کسانی هستند که [[حسنات]] و [[سیئات]]شان مساوی است یک چشم به سوی [[بهشت]] و چشم دیگر به [[جهنم]] دوخته‌اند در حالی که ورود به هیچ کدام برای آنها رجحان ندارد اما وقتی دستور [[سجده]] به آنها داده می‌شود همه سجده می‌کنند و وارد [[بهشت]] می‌شوند <ref>فتوحات مکیه، محی الدین عربی، ج۴، ص۴۷۵. </ref> از بین شیعیان [[ملاصدرا]] در [[شواهد الربوبیه]] همین قول را برگزیده است. <ref>شواهد الربوبیه، صدرالدین شیرازی، ج۱، ص۳۸۴. </ref>

 

در کتاب‌های [[حدیث]]ی [[شیعه]] از جمله [[بصائر الدرجات]] [[صَفّار]] <ref>بصائر الدرجات، صفار، ج۱، ص۴۵۲،. </ref>، [[کافی]] [[کلینی]]، <ref> اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ج۱، ص۱۸۴.</ref> [[معانی الاخبار]] [[شیخ صدوق|صدوق]] <ref>معانی الاخبار، شیخ صدوق، ج۱، ص۵۹۰. </ref> و [[مسار الشیعة]] [[شیخ مفید]] <ref>مسارالشیعة، محمد بن نعمان مفید، ص۳۱.</ref> [[روایت|روایات]] فراوانی به این مضمون وجود دارد.

 

 

 

 

در [[آیه]] اول و دوم، افرادی که بر اعراف قرار دارند چنین معرفی شده‌اند که آرزو دارند وارد [[بهشت]] شوند ولی توانایی آن را ندارند. اینان هنگامی که نگاه به بهشتیان می‌کنند بر آنها درود می‌فرستند و می‌خواهند با آنها باشند و هنگامی که نظر به دوزخیان می‌افکنند از سرنوشت آنها وحشت نموده و به [[خدا]] پناه می‌برند. ولی از آیه سوم و چهارم استفاده می‌شود که آنها افرادی با نفوذ و صاحب قدرتند، دوزخیان را مؤاخذه و سرزنش می‌کنند و به واماندگان در اعراف کمک می‌نمایند که از آن بگذرند و به سر منزل سعادت برسند.

روایات متعدد دیگری در تفاسیر [[اهل سنت]] از [[حذیفة بن یمان]] و [[عبد الله بن عباس]] و [[سعید بن جبیر]] و امثال آنها به همین مضمون نقل شده است. در همین تفاسیر نیز شواهدی بر اینکه اهل اعراف، صالحان و فُقَها و عُلما یا فرشتگان‌اند دیده می‌شود.<ref> منشور جاوید، جعفر سبحانی، ج۹، ص۵۲۹؛ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۶، ص۱۸۹.</ref>

چنین جمعی از کلام [[شیخ صدوق]] نیز برداشت می‌شود. <ref> الاعتقادات، علی بن بابویه صدوق، ص۷۰.</ref>

{{پانویس|2}}

{{ستون-شروع|2}}

* جامع الاحکام القرآن، ابوعبداللّه محمد بن احمد قرطبی، دارالفکر، بیروت، بی‌تا.

* جامع البیان، محمد بن جریر طبری، دار ابن حزم، بیروت، ۱۴۲۳.