اصحاب اجماع: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح عنوان ها
جز (←پیوند به بیرون) |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) (اصلاح عنوان ها) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''اَصْحاب اِجْماع'''، اصطلاحی در [[علم رجال]] [[امامیه]] برای اشاره به گروه مشخصی از راویان که از نظر عالمان [[علم رجال|رجالی]] در مرتبه بالایی از وثاقت قرار دارند. طبق نظر مشهور این افراد هجده نفرند که در شمار اصحاب [[امام باقر]](ع) تا [[امام رضا]](ع) هستند. تمام عالمان این افراد را موثق می‌دانند و برای آنان درجه بسیار بالایی از اعتبار قائل‌اند. البته دیدگاه‌ها درباره میزان اعتماد به آنان متفاوت است و از اعتقاد به وثاقت خود این افراد تا ثقه‌دانستنِ هر کسی که این افراد از آنان روایت کرده باشند در تغییر است. | '''اَصْحاب اِجْماع'''، اصطلاحی در [[علم رجال]] [[امامیه]] برای اشاره به گروه مشخصی از راویان که از نظر عالمان [[علم رجال|رجالی]] در مرتبه بالایی از وثاقت قرار دارند. طبق نظر مشهور این افراد هجده نفرند که در شمار اصحاب [[امام باقر]](ع) تا [[امام رضا]](ع) هستند. تمام عالمان این افراد را موثق می‌دانند و برای آنان درجه بسیار بالایی از اعتبار قائل‌اند. البته دیدگاه‌ها درباره میزان اعتماد به آنان متفاوت است و از اعتقاد به وثاقت خود این افراد تا ثقه‌دانستنِ هر کسی که این افراد از آنان روایت کرده باشند در تغییر است. | ||
== | == نامگذاری == | ||
[[کشی|کَشّی]] در [[رجال کشی|کتاب رجالش]] در سه مورد (هنگام نام‌بردن از اصحاب امام باقر و [[امام صادق]](ع)؛ اصحاب امام صادق(ع)؛ و اصحاب امام کاظم و [[امام رضا]](ع | [[کشی|کَشّی]] در [[رجال کشی|کتاب رجالش]] در سه مورد (هنگام نام‌بردن از اصحاب امام باقر و [[امام صادق]](ع)؛ اصحاب امام صادق(ع)؛ و اصحاب امام کاظم و [[امام رضا]](ع)، نام چندین نفر از راویان را برجسته کرده و از [[اجماع]] علمای [[امامیه]] بر صحیح دانستن [[حدیث|روایات]] این افراد سخن گفته است، مثلا درباره چند تن از اصحاب امام صادق(ع) می‌گوید: «امامیه بر صحیح دانستن روایاتی که این اصحاب صحیح می‌دانند و نیز بر تصدیق گفتارشان اجماع دارند{{یادداشت|اجمتعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنهم و تصدیقهم فیما یقولون}}».<ref>اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۶۷۳.</ref> چون کَشّی در توصیف آنان از کلمه «اجماع» استفاده کرده است، نام این عده را '''اصحاب اجماع''' گذاشته‌اند.<ref>شبیری زنجانی، بحث اجماع</ref> | ||
== جایگاه | == جایگاه == | ||
راویانی که جزو اصحاب اجماع هستند مورد اعتماد علمای [[شیعه]] هستند. البته دیدگاه‌ها درباره میزان اعتماد به آنان متفاوت است و از اعتقاد به وثاقت خود این افراد تا ثقه‌دانستنِ هر کسی که این افراد از آنان روایت کرده باشند متفاوت است. این نظرات را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: | راویانی که جزو اصحاب اجماع هستند مورد اعتماد علمای [[شیعه]] هستند. البته دیدگاه‌ها درباره میزان اعتماد به آنان متفاوت است و از اعتقاد به وثاقت خود این افراد تا ثقه‌دانستنِ هر کسی که این افراد از آنان روایت کرده باشند متفاوت است. این نظرات را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: | ||
* وثاقت تمامِ راویانِ سلسه سند: برخی ادعا کرده‌اند هر حدیثی که که یکی از این افراد در [[اسناد|سلسله سند]]آن باشند، حتی اگر آن حدیث، [[مرسل]] باشد، آن حدیث [[حدیث مقبول|مقبول]] است. حتی بالاتر از این نیز ادعا شده است که هر سندی که این افراد در آن باشند، موجب [[توثیق]] همه راویانی می‌شود که در آن سلسله سند ذکر شده‌اند و دلیل این ادعا آن است که گفته شده: «اصحاب اجماع از کسی روایت نمی‌کنند مگر آنکه آن فرد ثقه باشد». [[آیت الله خویی]] این ادعا را رد کرده و مدعی شده است این افراد بارها از فرد ضعیف روایت کرده‌اند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۹-۶۳</ref> | * وثاقت تمامِ راویانِ سلسه سند: برخی ادعا کرده‌اند هر حدیثی که که یکی از این افراد در [[اسناد|سلسله سند]]آن باشند، حتی اگر آن حدیث، [[مرسل]] باشد، آن حدیث [[حدیث مقبول|مقبول]] است. حتی بالاتر از این نیز ادعا شده است که هر سندی که این افراد در آن باشند، موجب [[توثیق]] همه راویانی می‌شود که در آن سلسله سند ذکر شده‌اند و دلیل این ادعا آن است که گفته شده: «اصحاب اجماع از کسی روایت نمی‌کنند مگر آنکه آن فرد ثقه باشد». [[آیت الله خویی]] این ادعا را رد کرده و مدعی شده است این افراد بارها از فرد ضعیف روایت کرده‌اند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۹-۶۳</ref> | ||
* موثق بودن تمام روایات: برخی ادعا کرده‌اند چنانچه این افراد در [[سلسله سند]] حدیث باشند و سند حدیث نیز تام باشد، حتی اگر آدم فاسقی هم در آن سند باشد، آن روایت [[حدیث موثق|موثق]] قلمداد می‌شود. [[صاحب وسائل]] در اوایل فایده هفتم آخر [[وسائل الشیعه|کتابش]] هم همین مبنا را قبول کرده است. [[سید بحرالعلوم]] نیز در [[الدرة النجفیة | * موثق بودن تمام روایات: برخی ادعا کرده‌اند چنانچه این افراد در [[سلسله سند]] حدیث باشند و سند حدیث نیز تام باشد، حتی اگر آدم فاسقی هم در آن سند باشد، آن روایت [[حدیث موثق|موثق]] قلمداد می‌شود. [[صاحب وسائل]] در اوایل فایده هفتم آخر [[وسائل الشیعه|کتابش]] هم همین مبنا را قبول کرده است. [[سید بحرالعلوم]] نیز در [[الدرة النجفیة]] ذیل [[ابن ابی عمیر]] همین مبنا را انتخاب کرده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۹-۶۳</ref> | ||
* وثاقت خود اصحاب اجماع: برخی از علما از جمله آیت الله خوئی معتقدند اجماع بر وثاقت این افراد بوده است به این معنا که دروغ نمی‌گفته‌اند و درجه بالایی داشته‌اند؛ اما به این معنا نیست که تمام روایاتِ منسوب به آنان [[حدیث مقبول|مقبول]] | * وثاقت خود اصحاب اجماع: برخی از علما از جمله آیت الله خوئی معتقدند اجماع بر وثاقت این افراد بوده است به این معنا که دروغ نمی‌گفته‌اند و درجه بالایی داشته‌اند؛ اما به این معنا نیست که تمام روایاتِ منسوب به آنان [[حدیث مقبول|مقبول]] باشد.<ref>خویی، صفحه ۶۱.</ref> | ||
== تاریخچه | == تاریخچه == | ||
از نظر تاریخی، اساس پیدایش اصطلاح اصحاب اجماع به دهه‌های گذار از سده ۳ به ۴ق، و به تعبیراتی از [[ابوعمرو کشی|کَشّی]]، رجالی مشهور [[امامی]] در مواضعی از کتاب رجال، باز می‌گردد. | از نظر تاریخی، اساس پیدایش اصطلاح اصحاب اجماع به دهه‌های گذار از سده ۳ به ۴ق، و به تعبیراتی از [[ابوعمرو کشی|کَشّی]]، رجالی مشهور [[امامی]] در مواضعی از کتاب رجال، باز می‌گردد. | ||
گفتار [[شیخ طوسی]] (متوفی ۴۶۰ق) در عدة الاصول<ref>ص ۶۳</ref> می‌تواند اشاره به اصحاب اجماع داشته باشد، آنجا که می‌گوید: «امامیان به آنچه زراره، محمد بن مسلم، برید، ابوبصیر، فضیل بن یسار و مانند ایشان از اهل حفظ و ضبط روایت کرده‌اند، عمل می‌نمایند و آن را به روایت کسی که ویژگی‌هایش به پایه آنان نمی‌رسد، ترجیح می‌دهند». | گفتار [[شیخ طوسی]] (متوفی ۴۶۰ق) در عدة الاصول<ref>ص ۶۳</ref> می‌تواند اشاره به اصحاب اجماع داشته باشد، آنجا که می‌گوید: «امامیان به آنچه زراره، محمد بن مسلم، برید، ابوبصیر، فضیل بن یسار و مانند ایشان از اهل حفظ و ضبط روایت کرده‌اند، عمل می‌نمایند و آن را به روایت کسی که ویژگی‌هایش به پایه آنان نمی‌رسد، ترجیح می‌دهند». | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
== اسامی == | == اسامی == | ||
در منابع نام هجده‌نفر از اصحاب امام باقر(ع) تا امام رضا(ع) را به‌عنوان اصحاب اجماع بیان کرده‌اند. | در منابع نام هجده‌نفر از اصحاب امام باقر(ع) تا امام رضا(ع) را به‌عنوان اصحاب اجماع بیان کرده‌اند. | ||
=== اصحاب | === اصحاب امام باقر(ع)=== | ||
[[محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی|کَشّی]] اصحاب اجماع [[امام باقر(ع)]] را چنین معرفی می‌کند: | [[محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی|کَشّی]] اصحاب اجماع [[امام باقر(ع)]] را چنین معرفی می‌کند: | ||
{{ستون-شروع|۳}} | {{ستون-شروع|۳}} | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
البته کَشّی نام [[یحیی بن ابی‌القاسم اسدی|ابو بصیر اسدی]] را می‌برد ولی در ذیل اضافه می‌کند که بعضی به جای ابو بصیر اسدی (یحیی بن ابی‌القاسم اسدی)، [[لیث بن بختری مرادی|ابو بصیر مرادی]] را ذکر کرده‌اند که همان [[لیث بن البختری]] است. هر دو ابو بصیر جزو اصحاب آن دو امام هستند که گاه این دو را با هم اشتباه می‌گیرند.<ref> شبیری زنجانی، بحث اجماع</ref> | البته کَشّی نام [[یحیی بن ابی‌القاسم اسدی|ابو بصیر اسدی]] را می‌برد ولی در ذیل اضافه می‌کند که بعضی به جای ابو بصیر اسدی (یحیی بن ابی‌القاسم اسدی)، [[لیث بن بختری مرادی|ابو بصیر مرادی]] را ذکر کرده‌اند که همان [[لیث بن البختری]] است. هر دو ابو بصیر جزو اصحاب آن دو امام هستند که گاه این دو را با هم اشتباه می‌گیرند.<ref> شبیری زنجانی، بحث اجماع</ref> | ||
=== اصحاب | === اصحاب امام صادق(ع)=== | ||
از نگاه کشی اصحاب اجماع [[امام صادق(ع)]] عبارتند از : | از نگاه کشی اصحاب اجماع [[امام صادق(ع)]] عبارتند از : | ||
{{ستون-شروع|۳}} | {{ستون-شروع|۳}} | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
=== اصحاب | === اصحاب امام کاظم(ع) و امام رضا(ع)=== | ||
اصحاب اجماع [[امام کاظم]] و [[امام رضا]](ع) از دیدگاه کشی عبارتند از: | اصحاب اجماع [[امام کاظم]] و [[امام رضا]](ع) از دیدگاه کشی عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|۳}} | {{ستون-شروع|۳}} | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
کشی خاطر نشان کرده است که برخی از [[امامیه|امامیان]]، به جای حسن بن محبوب، کسانی چون [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن علی بن فَضّال]]، [[فضالة بن ایوب|فَضالَة بن ایوب]] و [[عثمان بن عیسی]] را مطرح کرده‌اند.<ref>کشی، معرفه الرجال، ص۵۵۶.</ref> | کشی خاطر نشان کرده است که برخی از [[امامیه|امامیان]]، به جای حسن بن محبوب، کسانی چون [[حسن بن علی بن فضال|حسن بن علی بن فَضّال]]، [[فضالة بن ایوب|فَضالَة بن ایوب]] و [[عثمان بن عیسی]] را مطرح کرده‌اند.<ref>کشی، معرفه الرجال، ص۵۵۶.</ref> | ||
== تعداد | == تعداد == | ||
نقل مشهور که بر اساس گزارش کشی شکل گرفته است، اصحاب اجماع را هجده نفر می‌دانند. اما دو نقل غیرمشهور نیز در این زمینه مطرح شده است. | نقل مشهور که بر اساس گزارش کشی شکل گرفته است، اصحاب اجماع را هجده نفر می‌دانند. اما دو نقل غیرمشهور نیز در این زمینه مطرح شده است. | ||
[[ابن داود حلی|ابن داود]] در [[رجال ابن داوود|رجالش]] به نقل از کَشّی، [[حمدان بن احمد]] را به اصحاب اجماع افزوده است.<ref>ابن داود، کتاب الرجال، منشورات الرضی، ص۸۴.</ref> با این حساب، ابن داود اصحاب اجماع را نوزده نفر می‌داند. ولی در نسخه‌های موجود از رجال کشی، حمدان جزو اصحاب اجماع ذکر نشده است، از این رو، [[محدث نوری]] احتمال داده که ابن داود به نسخه‌ای از رجال کشی دسترسی داشته که به دست ما نرسیده، خصوصا که آنچه از رجال کشی به دست ما رسیده، خلاصه‌ای از کتاب اصلی است و شاید در نسخه اصلی همان طوری بوده ابن داود نقل کرده است.<ref>محی‌الدین الموسوی الغریفی، قواعد الحدیث،دار الأضواء بیروت چاپ ۲، ۱۴۰۶ق، ص۴۰-۴۱</ref> | [[ابن داود حلی|ابن داود]] در [[رجال ابن داوود|رجالش]] به نقل از کَشّی، [[حمدان بن احمد]] را به اصحاب اجماع افزوده است.<ref>ابن داود، کتاب الرجال، منشورات الرضی، ص۸۴.</ref> با این حساب، ابن داود اصحاب اجماع را نوزده نفر می‌داند. ولی در نسخه‌های موجود از رجال کشی، حمدان جزو اصحاب اجماع ذکر نشده است، از این رو، [[محدث نوری]] احتمال داده که ابن داود به نسخه‌ای از رجال کشی دسترسی داشته که به دست ما نرسیده، خصوصا که آنچه از رجال کشی به دست ما رسیده، خلاصه‌ای از کتاب اصلی است و شاید در نسخه اصلی همان طوری بوده ابن داود نقل کرده است.<ref>محی‌الدین الموسوی الغریفی، قواعد الحدیث،دار الأضواء بیروت چاپ ۲، ۱۴۰۶ق، ص۴۰-۴۱</ref> | ||
[[محدث نوری]] تعداد اصحاب اجماع را ۲۲ یا ۲۳ نفر می‌داند. او می‌گوید گرچه کشی از هجده نفر نام برده است، اما او قصد نداشته است که بگوید اجماع منحصر به همین تعداد است؛ بلکه می‌گوید به نظر من آنچه محل اجماع است این عده هستند. در نتیجه شاید اجماع دیگری باشد ولی صحت آن اجماع نزد او احراز نشده باشد. همچنین کسانی دیگر که به جای ابو بصیر اسدی و حسن بن محبوب افراد دیگری را ذکر کرده‌اند در صدد این نیستند که بگویند غیر از اینها اجماعی وجود ندارد. نتیجه این می‌شود که یک اجماع را کشی نقل می‌کند و دیگران هم افراد دیگری را داخل در اجماع می‌دانند؛ از این رو می‌توانیم سخنان هر دو گروه را بپذیریم و همه آن افراد را داخل در اصحاب اجماع بدانیم. او تمام افراد | [[محدث نوری]] تعداد اصحاب اجماع را ۲۲ یا ۲۳ نفر می‌داند. او می‌گوید گرچه کشی از هجده نفر نام برده است، اما او قصد نداشته است که بگوید اجماع منحصر به همین تعداد است؛ بلکه می‌گوید به نظر من آنچه محل اجماع است این عده هستند. در نتیجه شاید اجماع دیگری باشد ولی صحت آن اجماع نزد او احراز نشده باشد. همچنین کسانی دیگر که به جای ابو بصیر اسدی و حسن بن محبوب افراد دیگری را ذکر کرده‌اند در صدد این نیستند که بگویند غیر از اینها اجماعی وجود ندارد. نتیجه این می‌شود که یک اجماع را کشی نقل می‌کند و دیگران هم افراد دیگری را داخل در اجماع می‌دانند؛ از این رو می‌توانیم سخنان هر دو گروه را بپذیریم و همه آن افراد را داخل در اصحاب اجماع بدانیم. او تمام افراد مورد اختلاف(لیث بن البختری، الحسن بن فضال، فضالة بن ایوب، عثمان بن عیسی) را در کنار نام‌های مشهور جزو اصحاب اجماع قرار می‌دهد<ref>محی‌الدین الموسوی الغریفی، قواعد الحدیث،دار الأضواء بیروت چاپ ۲، ۱۴۰۶ق، ص۴۰-۴۱</ref> | ||
== تک‌نگاری‌ها == | == تک‌نگاری‌ها == | ||