Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۹۵
ویرایش
اخلاق ناصری (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Shakeri بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
'''اخلاق ناصری''' کتابی است در [[ | | عنوان =اخلاق ناصری | ||
| عنوان اصلی = | |||
| برگرداننده = | |||
| تصویر =اخلاق ناصری.jpg | |||
| اندازه تصویر =180px | |||
| توضیح_تصویر = | |||
| نویسنده =خواجه نصیرالدین طوسی | |||
| تصویرگر = | |||
| طراح جلد = | |||
| زبان =فارسی | |||
| مجموعه = | |||
| موضوع =اخلاق | |||
| سبک = | |||
| تاریخ نگارش = | |||
| ناشر = | |||
| ناشر فارسی = | |||
| محل انتشارات = | |||
| تاریخ نشر = | |||
| تاریخ نشر فارسی = | |||
| محل ناشر فارسی = | |||
| نوع رسانه = | |||
| صفحه = | |||
| قطع = | |||
| شابک = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''اخلاق ناصری''' کتابی است در [[حکمت عملی]] و اخلاق عقلی، تألیف [[خواجه نصیرالدین طوسی]]. این کتاب را مهم‌ترین رساله در حکمت عملی در دوره اسلامی دانسته‌اند. کتاب شامل سه بخش [[اخلاق]]، [[تدبیر منزل]] و [[سیاست مدن]] است که مطابق با [[حکمت عملی]] در [[فلسفه اسلامی]] است. خواجه نصیر این کتاب را برای ناصرالدین عبدالرحیم اسماعیلی نوشت اما پس از سقوط [[اسماعیلیان]]، دیباچه‌ای نو بر کتاب خود نگاشته، توضیح داد که دیباچۀ قدیم کتاب را علی رغم میل باطنی‌اش نوشته تا جانش در برابر اسماعیلیان در امان باشد. | |||
==ماجرای نگارش== | ==ماجرای نگارش== | ||
[[خواجه نصیر | [[خواجه نصیر طوسی]] (متوفی۶۷۲ق) این کتاب را زمانی نوشت که در [[قُهستان]] و در خدمت حاکم آنجا، [[ناصرالدین عبدالرحیم]]، محتشم [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] بود و همو که از خواجه دعوت کرده بود تا به اطرافیان او بپیوندد، از او درخواست کرد تا [[تهذیب الاخلاق]] [[ابوعلی مسکویه]] را به فارسی ترجمه کند.<ref> نک: اخلاق ناصری، ص۳۴-۳۶ </ref> | ||
با توجه به تاریخ اتمام نگارش که در پایان | با توجه به تاریخ اتمام نگارش که در پایان یکی از نسخه‌های اخلاق ناصری آمده (۶۳۳ق)، می‌توان گفت که این اثر قدیم‌ترین نوشته خواجه است که به دست ما رسیده، و از آثار آغاز دوره پختگی اوست.<ref> مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری ۱۵-۱۶ </ref> | ||
خواجه‌اندکی پیش از سقوط [[الموت]] بر اثر یورش [[مغول|مغولان]] و در زمانی که لشکر [[هولاکو خان|هولاکو]] در حوالی قلعه‌های اسماعیلیان بود، به خدمت خان مغول رسید ۵۴ق و دیباچه‌ای نو بر اخلاق ناصری نوشت و به هولاکو تقدیم کرد. | |||
[[خواجه نصیرالدین]] <ref> اخلاق ناصری، ص ۳۴- ۵۳ </ref> در مقدمه جدید توضیح داده است که دیباچه قدیم اخلاق ناصری را به رغم خواست خود «جهت استخلاص نفس و عِرض از وضع دیباچه بر | [[خواجه نصیرالدین]]<ref> اخلاق ناصری، ص ۳۴- ۵۳ </ref> در مقدمه جدید توضیح داده است که دیباچه قدیم اخلاق ناصری را به رغم خواست خود «جهت استخلاص نفس و عِرض از وضع دیباچه بر صیغتی موافق عادت آن جماعت اسماعیلیان در ثنا و اطرای سادات و کُبَرای ایشان...» نوشته بوده است، اما با رهایی از وضع ناپسند [[قهستان]] «دیباچه کتاب را که بر سیاقتی غیرمرضی بود، بدل گرداند». | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
اخلاق ناصری به | اخلاق ناصری به صورتی که امروزه در دست است، از بخش [[اخلاق]]، [[تدبیر منزل]] و [[سیاست مدن]] فراهم آمده است و با بخش [[حکمت عملی]] در [[فلسفه]] قدیم، به گونه‌ای که فیلسوفان [[دوره اسلامی]]، به دنبال سنت [[ارسطو|ارسطویی]] طبقه بندی علوم، ترتیب داده بودند، مطابقت دارد. | ||
خواجه در مقدمه اخلاق ناصری توضیح داده است | خواجه در مقدمه اخلاق ناصری توضیح داده است که ناصرالدین محتشم قهستان، ابتدا از او خواسته بود تا تهذیب الاخلاق ابوعلی مسکویه را که به شرح [[اخلاق عقلی]] [[یونان|یونانی]] بسنده کرده بود، به فارسی درآورد، اما از آنجا که در نظر خواجه، دو فن دیگر حکمت عملی، یعنی "حکمت مدنی و حکمت منزلی" یا [[سیاست مدن]] و [[تدبیر منزل]] با گذشت زمان اندراس یافته، و [[ابوعلی مسکویه]] نیز در [[تهذیب الاخلاق]] به این دو بخش نپرداخته بود، خواجه با افزودن کلیات این دو حکمت از گفتار حکمای پیشین، به ویژه [[ابونصر فارابی]]، به "حکمت خُلقی"<ref>تهذیب الاخلاق نک: ص ۶۳</ref>، علم [[حکمت عملی]] را به صورت کامل آورده است. | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
عمده بخش نخست اخلاق ناصری در «حکمت | عمده بخش نخست اخلاق ناصری در «حکمت خُلقی» از کتاب تهذیب الاخلاق [[ابوعلی مسکویه]] برگرفته شده که مهم‌ترین کتاب [[اخلاق عقلی]] در دوره اسلامی است. همین کتاب را ابوعلی مسکویه بر مبنای ترجمه عربی [[اسحاق بن حنین]] از کتاب [[اخلاق نیکوماخوسی]] [[ارسطو]] و تفسیر [[فرفوریوس]] بر این کتاب فراهم آورده است.<ref> مقدمه بر الاخلاق ارسطو، ۲۷-۳۱ </ref> بنابراین، بخش عمده حکمت خلقی اخلاق ناصری، ارسطویی و [[نوافلاطونیان|نوافلاطونی]] است. | ||
بخش دوم در حکمت | بخش دوم در حکمت منزلی را خواجه از رساله [[تدبیر منزل]] نویسنده گمنام [[نوفیثاغورسیان|نوفیثاغورسی]] به نام [[اَبروسُن]] برگرفته که به زبان عربی ترجمه شده بوده است.<ref> اخلاق ناصری، ص ۰۸۲؛ نیز نک: مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ۳۸۴-۳۸۵ </ref> | ||
بخش سوم اخلاق ناصری نیز به طور عمده از رساله‌های [[فصول | بخش سوم اخلاق ناصری نیز به طور عمده از رساله‌های [[فصول المدنی]] و [[آراء اهل المدینة الفاضلة]] [[فارابی]] و رساله [[السیاسة]] [[ابن سینا]] گرفته شده است.<ref> مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری، ص۳۸۸-۳۸۹ </ref> این بخش با فصلی در وصایای [[افلاطون]] خاتمه می‌یابد. | ||
بنابراین، کتاب اخلاق ناصری ترکیب و | بنابراین، کتاب اخلاق ناصری ترکیب و تألیفی از برخی رساله‌های دوره اسلامی است که خواجه آن‌ها را گرد آورده، و به فارسی ترجمه کرده است. | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
خواجه نصیر با نوشتن اخلاق ناصری، | خواجه نصیر با نوشتن اخلاق ناصری، سنتی را بنیاد نهاد که نه در دوره یونانی و نه در [[دوره اسلامی]] پیش از او سابقه نداشت. فیلسوفان دوره اسلامی، پیش از او در کلیات [[حکمت نظری]] آثاری مهم مانند [[دانشنامه علایی]] به فارسی و [[الشفا|شفا]] به عربی نوشته بودند، اما اخلاق ناصری نخستین اثر در حکمت عملی به شمار می‌رود و به همین سبب نیز فیلسوفان متأخر بر خواجه، آن را همچون الگویی در تدوین کلیات حکمت عملی به کار گرفتند. | ||
==سبک== | ==سبک== | ||
اخلاق ناصری | اخلاق ناصری یکی از مهم‌ترین متن‌های فارسی در سده ۷ق است که تحت تأثیر سبک متداول در دوره مغولان واقع نشده، و حاکی از نوآوری و خلاقیت بسیار است و از این دیدگاه می‌تواند مورد بررسی و استفاده [[زبان شناسی|زبان شناسان]] و [[سبک شناسی|سبک شناسان]] قرار گیرد. | ||
==تاثیر بر آثار بعدی== | ==تاثیر بر آثار بعدی== | ||
[[قطب الدین شیرازی]] شاگرد خواجه، در دانشنامه مفصل خود با عنوان [[درة التاج]] که شامل همه علوم زمان بود، بخش | [[قطب الدین شیرازی]] شاگرد خواجه، در دانشنامه مفصل خود با عنوان [[درة التاج]] که شامل همه علوم زمان بود، بخش مفصلی را به حکمت عملی اختصاص داد که از بسیاری جهات بر مبنای اخلاق ناصری خواجه فراهم آمده بود، گرچه ظاهراً به واسطه کینه‌ای که از خواجه بر دل داشته، از او نامی نمی‌برد.<ref> قس: مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، ص۴۳-۴۴، و ص۷۱ </ref> | ||
[[جلال الدین | [[جلال الدین دوانی]] حکیم [[حکمت اشراقی|اشراقی]] مشرب نیز تحریر جدیدی از اخلاق ناصری با عنوان [[اخلاق جلالی]] کرد و فواید دیگری از [[قرآن|کتاب]]، سنت و نوشته‌های اهل شریعت مانند [[ابوالحسن ماوردی]]، [[محمد غزالی]] و [[فخر الدین رازی]] را نیز بر مطالبی که به زبان ساده‌تر از اخلاق ناصری گرد آمده‌بود، برآن‌ها افزود و در مقابل، مبحث «آداب [[میگساری]]» را حذف نمود.<ref> نک: اخلاق جلالی، جاهای مختلف؛ نیز فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۲۰</ref> | ||
==نسخه ها== | ==نسخه ها== | ||
نسخه‌های | نسخه‌های خطی متعددی از اخلاق ناصری در کتابخانه‌های مختلف [[ایران]] و جهان موجود است.<ref> برای برخی از این نسخه‌ها، نک: خطی (منزوی)، ج۲، ص۵۳۴۱-۵۳۸۱، خطی مشترک، ج۴، ص۲۲۸۲-۲۳۴۲ </ref>، یکی از قدیم‌ترین نسخه‌های این کتاب، نسخه تحریر شده در ۶۷۶ق بوده که [[آقا بزرگ تهرانی]] آن را در [[نجف]] در کتابخانه [[محمدعلی خوانساری]] دیده است.<ref> نک: الذریعة، ج۱، ص۸۱۳ </ref> در این نسخه علاوه بر مقدمه دوم کتاب، مقدمه تحریر اول خواجه نیز در انتهای کتاب آمده است. | ||
==چاپ ها== | ==چاپ ها== | ||
اخلاق ناصری بار‌ها به چاپ رسیده است <ref> نک: فهرست کتابهای | اخلاق ناصری بار‌ها به چاپ رسیده است<ref> نک: فهرست کتابهای چاپی فارسی، ج۱، ۱۳۹-۱۴۰ </ref> که از جمله آن‌ها می‌توان به «منتخب» [[جلال‌الدین همایی]] تهران، ۱۳۲۰ش، چاپ تحقیقی [[مجتبی مینوی]] و علیرضا حیدری تهران، ۳۵۶۱ش و چاپ همراه با مقدمه [[بزرگ علوی]] تهران، ۱۳۶۰ش، اشاره کرد. | ||
==شروح و تلخیص ها== | ==شروح و تلخیص ها== | ||
اخلاق ناصری، تلخیص‌ها و شروح متعددی داشته که | اخلاق ناصری، تلخیص‌ها و شروح متعددی داشته که برخی از آن‌ها عبارتند از: [[اوصاف الاشراف]]، خلاصه اخلاق ناصری است که توسط خود خواجه گرد آمده و بار‌ها در ایران و [[هندوستان]] به چاپ رسیده است.<ref> نک: خطی (شورا)، ج۶، ص۹۰ </ref> | ||
[[مفتاح الاخلاق]]، | [[مفتاح الاخلاق]]، شرحی است که توسط [[عبدالرحمان بن عبدالکریم برهان پوری]] برای [[اورنگ زیب]]، پادشاه [[هند]]، تهیه شد.<ref> خطی (منزوی)، ج۴، ص۲۳۴۲ </ref>؛ توضیح الاخلاق. | ||
در ۱۰۵۱ق امیر [[علاءالدین حسین | در ۱۰۵۱ق امیر [[علاءالدین حسین آملی]] به دستور [[شاه صفی]] کتاب را به عبارت روشن‌تری درآورد. همین کار توسط [[ابوالمعالی عاملی]] برای [[سلطان عبدالله قطب شاه]] انجام شد که آن نیز [[توضیح الاخلاق عبدالله شاهی]] نام گرفت<ref> فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات، ص۲۰ </ref>؛ | ||
نیز [[حدیقة اللغة]] محمد سعد الله؛ | نیز [[حدیقة اللغة]] محمد سعد الله؛ | ||
| خط ۵۳: | خط ۸۰: | ||
[[شرح اخلاق ناصری]] [[سید علیم الله جالندهری]]؛ | [[شرح اخلاق ناصری]] [[سید علیم الله جالندهری]]؛ | ||
شرح اخلاق ناصری [[سید | شرح اخلاق ناصری [[سید علی محمد لکهنوی]].<ref> خطی (منزوی)، ج۴، ص۲۳۴۲ </ref> | ||
اخلاق ناصری توسط [[ویکنز]] به [[انگلیسی]] ترجمه شده، و در ۱۹۶۴م در [[لندن]] ضمن [[مجموعه میراث ایرانی]] به چاپ رسیده است. این ترجمه مورد استفاده [[بزرگ علوی]] در چاپ کتاب قرار گرفت و بر همین اساس، بزرگ علوی واژه نامه‌ای فارسی-انگلیسی و بالعکس به کتاب افزوده است. | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس2}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع| | {{ستون-شروع|۲}} | ||
* [[آقابزرگ]] تهرانی، [[الذریعه]]. | * [[آقابزرگ]] تهرانی، [[الذریعه]]. | ||
* [[ابن سینا]]، «اقسام العلوم العقلیه»، ضمن تسع رسائل، | * [[ابن سینا]]، «اقسام العلوم العقلیه»، ضمن تسع رسائل، بمبئی، ۳۱۸۱ق. | ||
*همو، دانشنامه | *همو، دانشنامه علایی، به کوشش احمد خراسانی، تهران، ۳۶۰۱ش. | ||
* | *ابوعلی مسکویه، احمد، «ترتیب السعادات»، همراه المبدأ و المعاد صدرالدین شیرازی، تهران، ۳۱۴۱ش. | ||
*بدوی، عبدالرحمان، مقدمه بر الاخلاق ارسطو، کویت، ۹۷۹۱م. | *بدوی، عبدالرحمان، مقدمه بر الاخلاق ارسطو، کویت، ۹۷۹۱م. | ||
*دانش پژوه، | *دانش پژوه، محمدتقی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات، تهران، ۳۳۹۱ش. | ||
* | *دوانی، محمد، اخلاق جلالی، لکهنو، ۳۱۸۱ق. | ||
*شورا، | *شورا، خطی. | ||
*مرکزی، | *مرکزی، خطی. | ||
*مشار، خانبابا، فهرست کتابهای | *مشار، خانبابا، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران، ۳۵۲۱ش. | ||
*مشکوه، محمد، مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، تهران، ۳۶۵۱ش. | *مشکوه، محمد، مقدمه بر درة التاج قطب الدین شیرازی، تهران، ۳۶۵۱ش. | ||
*منزوی، | *منزوی، خطی. | ||
*همو، | *همو، خطی مشترک. | ||
*همو، فهرست نسخه‌های | *همو، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه گنج بخش، لاهور، ۳۵۷۱ش. | ||
*مینوی، | *مینوی، مجتبی، مقدمه و تعلیقات بر اخلاق ناصری. | ||
*نصیرالدین | *نصیرالدین طوسی، اخلاق ناصری، به کوشش مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران، ۳۶۳۱ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله:[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/7689 | * منبع مقاله:[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/7689 ''دایره المعارف بزرگ اسلامی''] | ||
* [http://lib.eshia.ir/23022/7/3027 دایره المعارف بزرگ اسلامی] | * [http://lib.eshia.ir/23022/7/3027 دایره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://dl.irpdf.com/ebooks/Part29/www.irpdf.com(8669).pdf اخلاق ناصری] | * [http://dl.irpdf.com/ebooks/Part29/www.irpdf.com(8669).pdf اخلاق ناصری] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20100522101554-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87%20%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C%20%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%20%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%DB%8C.pdf | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20100522101554-%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87%20%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C%20%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%20%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%DB%8C.pdf اندیشه‌های اخلاقی افلاطون در اخلاق ناصری] | ||
* [http://ensani.ir/fa/content/29497/default.aspx اخلاق ناصری و نسبت آن با فلسفه، | * [http://ensani.ir/fa/content/29497/default.aspx اخلاق ناصری و نسبت آن با فلسفه، تشیع و تصوّف] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20110210145145-494.pdf سیاست در اخلاق ناصری] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20110210145145-494.pdf سیاست در اخلاق ناصری] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426175629-5195-15.pdf نقد و معرفی کتاب: «اخلاق ناصری» خواجه نصیر و «تهذیب الاخلاق» مشکویه رازی] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426175629-5195-15.pdf نقد و معرفی کتاب: «اخلاق ناصری» خواجه نصیر و «تهذیب الاخلاق» مشکویه رازی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120514085200-7028-26.pdf | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120514085200-7028-26.pdf نظریه‌های اقتصادی خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب اخلاق ناصری] | ||
{{کتاب های اخلاقی شیعه}} | {{کتاب های اخلاقی شیعه}} | ||