ابوایوب انصاری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''خالدبن زید بن کُلَیب بن نجار''' مشهور به '''ابوایوب اَنصاری'''، (درگذشته ۵۲ق/۶۷۲م)، از [[صحابه]] [[پیامبر اکرم(ص)]] و از اصحاب و شیعیان [[امام علی(ع)]] بود. وی در [[بیعت عقبه|بیعت دوم عقبه]] شرکت کرد، و پیامبر(ص) پس از [[هجرت]] به [[مدینه]] در خانه او سکونت کرد. ابوایوب در جنگ‌های دوره پیامبر(ص) و [[امام علی(ع)]] شرکت داشت. او پس از قتل [[عثمان]] از نخستین کسانی بود که دست [[بیعت]] به علی(ع) داد، علمای [[اهل سنت]] او را [[ثقه]] می‌دانند اما رجالیون [[شیعه]] تنها به مدح وی اکتفا کرده‌اند.

خالد بن زید بن کلیب بن نجار با [[کنیه]] ابوایوب نسبش به نجار می‌رسد که وابسته به قبیله [[خزرج]] بوده است. مادرش دختر سعدبن قیس بن عمرو بن امرؤالقیس و همسرش دختر [[زید بن ثابت]] بود. <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۸۴؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۴۲۴</ref> به گفته ابن سعد <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۸۴</ref>او پسری به نام عبدالرحمن داشته که نسلی از او باقی نمانده است.

 

آنچه ابوایوب را در چشم مسلمانان بزرگ ساخته، فرود آمدن پیامبر(ص) به منزل او ــ به رغم اصرار بسیار دیگران ــ پس از هجرت به [[مدینه]] بوده است. از این رو مورخان به اتفاق از او به عنوان مهماندار پیامبر(ص) یاد کرده‌اند.<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ج۲، ص۱۴۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۸۴</ref> به گفته [[بلاذری]]<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۲۰</ref>، پیامبر اسلام(ص) ۷ ماه، تا اتمام ساختمان مسجد و منزل، در خانه وی سکنی گزید. [[مسعودی]]<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۲۸۰</ref> این مدت را ۱ ماه ذکر کرده است.

 

ابوایوب در همه [[غزوات |غزوات پیامبر(ص)]] شرکت داشت و مورخان او را از حاضران در جنگ‌های [[غزوه بدر|بدر]] و [[جنگ احد|احد]] و [[جنگ خندق|خندق]] دانسته‌اند.<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ج۲، ص۱۰۰</ref> وی تنها یک بار، از آن رو که فرماندهی سپاه مسلمانان را مرد جوانی برعهده داشت، از شرکت در جنگ طفره رفت و پس از آن پیوسته از این کار نادم بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ۴۸۵</ref> از خلال متون تاریخی، روح اطاعت، وفاداری و احترام خاص او به پیامبر(ص) مشهود است.<ref>برای نمونه، نک‍: ابن هشام، السیره النبویه، ج۲، ص۱۴۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۲۶</ref>

به روایت [[ابن هشام]] <ref>ابن هشام، السیره النبویه، ج۲، ص۱۷۵</ref> وی به امر پیامبر(ص) در اخراج منافقانی که در مسجد [[مدینه]]، مسلمانان را استهزا می‌کردند و برخی از آنان از خویشان وی بودند، پیش قدم شد. براساس بعضی روایات، آیه‌ای از قرآن <ref>نور ۲۴/۱۲</ref> در [[حادثه افک]]، اشاره به مدح ابوایوب و همسرش دارد.<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ج۳، ص۳۱۶؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۶۱۷</ref>

 

به هنگام محاصره خانه [[عثمان]] توسط مخالفان، مسلمانان [[نماز]] را به [[امامت]] ابوایوب در مسجد مدینه برپا می‌داشتند<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۴۲۳</ref> و همو در زمره شهودی بود که در آن روزها از عثمان پیمان گرفتند تا از آن پس بر طبق کتاب خدا و سنّت پیامبر(ص) عمل کند.<ref>نک‍: بلاذری، انساب، ج۴، ص۵۵۳</ref>

ابوایوب در تمام جنگ هایی که علی(ع) در آنها درگیر شد، حضور داشت، <ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۴۲۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ۴۵۹</ref> اما ابن سعد تنها [[جنگ نهروان|نهروان]] <ref>ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۸۴</ref> و واقدی، [[صفین]] را ذکر کرده است. <ref>ابن حبیب، المحبر، ص۲۹۱</ref> رشادت‌های اعجاب انگیز ابوایوب را همه یاد کرده‌اند.<ref>مثلاً نک‍: ابن اعثم، ج۳، ص۴۸-۵۰</ref>

در نبرد نهروان، علی(ع) وی را به فرماندهی سواره نظام گماشت و پیش از شروع جنگ، او را برای احتجاج با [[خوارج]] و نصیحت آنان فرستاد <ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۰۷، ۲۱۰</ref> و هنگامی که از وی پرسیده شد: با اینکه از صحابه بزرگ پیامبری، چگونه در رکاب علی(ع) با اهل قبله قتال می‌کنی؟ پاسخ داد: رسول خدا(ص) از ما پیمان گرفت که به همراهی علی(ع) با [[ناکثین]] و [[قاسطین]] و [[مارقین]] نبرد کنیم.<ref>اسکافی، المعیار و الموازنه، ص۳۷؛ کشی، معرفه الرجال، ج۱، ص۱۷۲-۱۷۳؛ ابن منظور، مختصر تاریخ دمشق لابن عساکر، ج۷، ص۳۴۰؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ص۲/۴۱۰</ref>

 

ابوایوب پس از شهادت علی(ع) بار دیگر برای جنگ به سرحدّات رفت. [[طبری]] <ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۲۳۲</ref> آورده است که [[یزید بن معاویه]] در ۴۹ق به قصد جنگ با [[رومیان]] رهسپار شد و ابوایوب انصاری را که سالخورده بود، به همراه برد.

 

پس از آن تا ۸۵۷ق/۱۴۵۳م که [[ترکان عثمانی]] [[قسطنطنیه]] را تصرف کردند، قبر او ناشناخته بود. در این تاریخ مزار وی به وسیله [[آق شمس الدین شیخ الاسلام]]، افسانه گونه شناسانده شد. در ۸۶۳ق/۱۴۵۸م [[سلطان محمد دوم عثمانی]] مسجد -مسجد ایوب سلطان- و بارگاهی بر قبر او ساخت و از آن پس بسیاری از بزرگان عثمانی در مجاورت آن به خاک سپرده شدند و سلاطین عثمانی به عنوانی آیینی تشریفاتی هنگام جلوس بر تخت سلطنت، بر تربت او حضور می‌یافتند و طی مراسمی خاص، شمشیر نیاکان خود را که موسوم به شمشیر عثمان بود، بر کمر می‌بستند.<ref>نک‍: کانار، ص۷۳؛ ایشلی، ص۲۳-۳۰</ref>

جمعی از [[تابعین]] نیز مانند [[سعید بن مسیب]] و [[عروة بن زبیر]] و [[عبداللـه بن حنین]] از او حدیث شنیده و نقل کرده‌اند. ابن سعد <ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۴۸۴</ref> و مزّی<ref>مزّی، تهذیب الکمال، ج۸، ص۶۷-۶۸</ref> نیز فهرستی از راویان او را آورده‌اند.

 

رجال شناسان شیعه در توجیه شرکت او در جنگ با مشرکان تحت فرمان [[معاویه]] و پسرش یزید، به رغم هواداری محکم او از حق خلافت علی(ع) اختلاف دارند. [[فضل بن شاذان]] این عمل او را غفلت و خطا در [[اجتهاد]] نسبت داده و می‌افزاید هرچند او از خلیفه روزگار خود خشنود نبوده، ولی به قصد پیشبرد و تقویت [[اسلام]] در این نبردها شرکت جسته است <ref>کشی، معرفه الرجال، ج۱، ص۱۷۷</ref> شاهد این مدعا مشاجراتی است که میان او و معاویه رخ داده است، <ref>نک‍: نصربن مزاحم، وقعه صفّین، ص۳۶۶</ref> اما [[آیت الله خویی]] <ref>آیت الله خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۴</ref> ضمن رد این نظریه، احتمال می‌دهد که وی بر طبق اجازه امام معصوم [[امام مجتبی|حسن بن علی(ع)]] عمل کرده باشد.

 

ابوایوب را شاعری توانا نیز دانسته‌اند.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۲۳۸</ref> شاید نسبت شاعری به او، به سبب اشعاری باشد که در [[نبرد صفین]] و نیز بعدها در جواب نامه [[معاویه بن ابی سفیان]]، سروده است.<ref> نک‍: ابن اعثم، ج۳، ص۴۸-۴۹؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۴۴-۴۵</ref>

{{پانویس|2}}

 

*ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه اللـه، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۰م.

*ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل في التاريخ.

*ابن عبدالبر، یوسف بن عبداللـه، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، مکتبه النهضه‍.

*ابن قتیبه، عبداللـه بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.

*اسکافی، محمدبن عبداللـه، المعیار و الموازنه، به کوشش محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۱م.

*حلبی، علی ابن برهان الدین، السیره الحلبیه، بیروت، مکتبه الاسلامیه‍.

*نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الأسماء و اللغات، قاهره، اداره الطباعه المنیریه‍.

*یافعی، عبداللـه بن اسعد، مرآه الجنان، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۸ق.