محمود گاوان: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاحات ادبی و نگارشی و ویرایشی و تلخیص بیشتر متن
(←منابع) |
(اصلاحات ادبی و نگارشی و ویرایشی و تلخیص بیشتر متن) |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
===شخصیت علمی و فرهنگی محمود گاوان=== | ===شخصیت علمی و فرهنگی محمود گاوان=== | ||
[[پرونده:بهمنیان نقشه.jpg|بندانگشتی|قلمرو [[بهمنیان]] و موقعیت پایتخت‌های ایشان]] | [[پرونده:بهمنیان نقشه.jpg|بندانگشتی|قلمرو [[بهمنیان]] و موقعیت پایتخت‌های ایشان]] | ||
محققان تصریح کرده‌اند که خواجه محمود در ترویج [[شیعه|تشیع]] و کارهای فرهنگی، کاردان بوده است.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۶.</ref> اعتقاد شخصی محمود گاوان که از منظر برخی | محققان تصریح کرده‌اند که خواجه محمود در ترویج [[شیعه|تشیع]] و کارهای فرهنگی، کاردان بوده است.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۶.</ref> اعتقاد شخصی محمود گاوان که از منظر برخی محققان، شیعه بوده،<ref>هالیستر، تشیع در هند، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳.</ref> در تقویت تشیع موثر بوده است.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۶.</ref> از سوی دیگر، حضور عالمی گیلانی همچون او در دربار شاهان دکن و آشوب‌هایی که در آن زمان در گیلان در جریان بود، سبب شد که بسیاری از عالمان و شاعران گیلان به قلمرو بهمنیان مهاجرت کرده و سبب رونق بیش از پیش تشیع در آن منطقه شوند.<ref>جعفرپور و طهماسبی، «معرفی و شناسایی مهاجران گیلانی هند، با تکیه بر دکن (۱۷۰۰- ۱۴۰۰م)»، ص۵۴.</ref> در زمان محمود، سلطنت بهمنیان به میعادگاه دانشمندان و ادیبان در سراسر هندوستان تبدیل گشته بود.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۳.</ref> | ||
شخصیت برجسته علمی محمود سبب شد تا برخی دانشمندان، شماری از آثار خود را به نام محمود گاوان بنویسند.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۴.</ref> از جمله [[جلال الدین دوانی]] (درگذشت ۹۰۸ق)، شرح هیاکل النورِ [[شهاب‌الدین سهروردی|سهروردی]] (درگذشت ۵۸۷ق) و مولانا رییس شاخنی (درگذشت قرن۹)، حاشیه بر شرح هدایه الحکمه قاضی کمال الدین میبدی (درگذشت ۹۰۴/۹۱۰/۹۱۱ق) و حاشیه بر شرح مطالع را به نام گاوان نوشتند.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۴.</ref> | شخصیت برجسته علمی محمود سبب شد تا برخی دانشمندان، شماری از آثار خود را به نام محمود گاوان بنویسند.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۴.</ref> از جمله [[جلال الدین دوانی]] (درگذشت ۹۰۸ق)، شرح هیاکل النورِ [[شهاب‌الدین سهروردی|سهروردی]] (درگذشت ۵۸۷ق) و مولانا رییس شاخنی (درگذشت قرن۹)، حاشیه بر شرح هدایه الحکمه قاضی کمال الدین میبدی (درگذشت ۹۰۴/۹۱۰/۹۱۱ق) و حاشیه بر شرح مطالع را به نام گاوان نوشتند.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۴.</ref> | ||
محمود | محمود گاوان، عالمی آشنا با علوم عقلی و طب و بی‌همتا در نثر، نظم، انشاء و حساب<ref>سیدحسین‌زاده، «نقش خواجه عمادالدین محمود گاوان در روابط سیاسی – فرهنگی بهمنیان با آق‌قویونلوها»، ص۵۱.</ref> و ماهر در نوشتن خط سیاق{{یاد| نوعی از خط که بدان اهل دفتر دیوان اعداد، مقادیر و اوزان را نویسند. (ناظم الاطباء). دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه}} و سرودن شعر شمرده شده است.<ref>سیدحسین‌زاده، «نقش خواجه عمادالدین محمود گاوان در روابط سیاسی – فرهنگی بهمنیان با آق‌قویونلوها»، ص۴۹.</ref> از جمله آثار او می‌توان به دیوان اشعار، روضة الانشاء، (حاوی شماری از اشعار) و ریاض الانشاء، (حاوی نامه‌های او به شاهان، وزیران، امیران، شاهزادگان محلی) اشاره کرد.<ref>سیدحسین‌زاده، «نقش خواجه عمادالدین محمود گاوان در روابط سیاسی – فرهنگی بهمنیان با آق‌قویونلوها»، ص۵۳.</ref> مناظر الانشاء، کتابی علمی و تحقیقی در مهارت انشاءنویسی اثر دیگر اوست.<ref>کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ص۳۰.</ref> شاگردان محمود گاوان از جمله [[عبدالکریم نیمدهی]] در زمره دولتمردان و نویسندگان برجسته دوره خود درآمدند.<ref>سیدحسین‌زاده، «نقش خواجه عمادالدین محمود گاوان در روابط سیاسی – فرهنگی بهمنیان با آق‌قویونلوها»، ص۵۳.</ref> | ||
===شخصیت اجرایی محمود گاوان=== | ===شخصیت اجرایی محمود گاوان=== | ||
[[پرونده:مدرسه محمود گاوان.jpg|بندانگشتی|مدرسه محمود گاوان در شهر بیدَر]] | [[پرونده:مدرسه محمود گاوان.jpg|بندانگشتی|مدرسه محمود گاوان در شهر بیدَر]] | ||
خواجه محمود در زمان احمد شاه دوم (حکومت ۸۳۹-۸۶۲ق) ابتدا به منصب هزاری (فرمانده سپاه هزار نفری) و سپس به جایگاه وزارت دست یافت.<ref>هندوشاه، تاریخ فرشته، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۴۰۷؛ هالیستر، تشیع در هند، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳.</ref> محققان بر این باورند حضور محمود گاوان در دکن به عنوان وزیر [[بهمنیان|ملوک بهمنی]] سبب تقویت [[شیعه|تشیع]] گردید.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۵.</ref> | خواجه محمود در زمان احمد شاه دوم (حکومت ۸۳۹-۸۶۲ق) ابتدا به منصب هزاری (فرمانده سپاه هزار نفری) و سپس به جایگاه وزارت دست یافت.<ref>هندوشاه، تاریخ فرشته، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۴۰۷؛ هالیستر، تشیع در هند، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳.</ref> محققان بر این باورند حضور محمود گاوان در دکن به عنوان وزیر [[بهمنیان|ملوک بهمنی]] سبب تقویت [[شیعه|تشیع]] گردید.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۵.</ref> محققان، گاوان را وزیری مقتدر و کارآمد توصیف کرده‌اند، آنچنان که در زمان وزارت وی، سلطنت بهمنی به وسیع‌ترین جغرافیای خود و شهر بیدَر از نظر آبادانی و رونق به اوج خود رسید.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۳.</ref> گاوان در دوره همایون شاه (حکومت ۸۶۲-۸۶۵ق) با لقب ملک التجار به حکومت ولایت بیجاپور رسید.<ref>هندوشاه، تاریخ فرشته، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۴۱۰.</ref> پس از همایون، وزارت پسرش احمد شاه سوم (حکومت ۸۶۵-۸۶۷ق)<ref>جعفرپور و طهماسبی، «معرفی و شناسایی مهاجران گیلانی هند، با تکیه بر دکن (۱۷۰۰- ۱۴۰۰م)»، ص۵۳.</ref> و پس از احمد، «امیر الامرا» و «وکیل امور شاهی» محمد شاه سوم (حکومت ۸۶۷-۸۸۷ق) شد.<ref>جعفرپور و طهماسبی، «معرفی و شناسایی مهاجران گیلانی هند، با تکیه بر دکن (۱۷۰۰- ۱۴۰۰م)»، ص۵۳.</ref> محمود، مرزهای مملکت بهمنیان را از شرق تا خلیج بنگال و از غرب تا ساحل دریای عمان گسترش داد.<ref>صادقی علوی، «نقش ایرانیان در گسترش حکومت بهمنیان»، ص۴۱.</ref> درایت نظامی از سویی و اعتقاد شخصی و شیعی او از سوی دیگر، سبب شد تا برخی فرماندهان نظامی بهمنیان تحت تاثیر اعتقادات او قرار گیرند.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۵.</ref> | ||
گزارشات تاریخی حاکی از آن است که خواجه محمود، مدارس مختلفی در جنوب هند تاسیس کرد که در آنها علوم رایج آن زمان، زبان و ادبیات فارسی آموزش داده می‌شد.<ref>کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ش، ص۳۰.</ref> مدرسه بیدر با بنای عظیم و به کارگیری بهترین استادان از نواحی مختلف، نمونه‌ای از توجه گاوان به اعتلای افکار، اعتقادات و فرهنگ مردم محسوب می‌شود.<ref>هالیستر، تشیع در هند، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳.</ref> | گزارشات تاریخی حاکی از آن است که خواجه محمود، مدارس مختلفی در جنوب هند تاسیس کرد که در آنها علوم رایج آن زمان، زبان و ادبیات فارسی آموزش داده می‌شد.<ref>کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ش، ص۳۰.</ref> مدرسه بیدر با بنای عظیم و به کارگیری بهترین استادان از نواحی مختلف، نمونه‌ای از توجه گاوان به اعتلای افکار، اعتقادات و فرهنگ مردم محسوب می‌شود.<ref>هالیستر، تشیع در هند، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳.</ref> | ||
===ارتباطات اجتماعی محمود گاوان=== | ===ارتباطات اجتماعی محمود گاوان=== | ||
اسناد و مدارک حاکی از آنند که خواجه محمود با جایگاه اجتماعی | اسناد و مدارک حاکی از آنند که خواجه محمود با جایگاه اجتماعی بلند و القابی همچون «خواجه جهان»، «مخدومه جهانیان»، «معتمد درگاه سلطان»، «آصفِ جم‌نشان» و «ملک نایب مخدومه جهان»<ref>جعفرپور و طهماسبی، «معرفی و شناسایی مهاجران گیلانی هند، با تکیه بر دکن (۱۷۰۰- ۱۴۰۰م)»، ص۵۳.</ref> در ترویج تشیع فعال بوده است.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۵.</ref> گاوان دارای روابط اجتماعی وسیعی بوده و به بسیاری از دانشمندان و سادات نامه نوشته است.<ref>قلی قرایی، «مقدمه»، در میرمحمدمومن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند، ص۲۳.</ref> محققان تاکید کرده‌اند که بسیاری از نامه‌نگاری‌های محمود به ویژه با بزرگان سادات، به دلیل جذب آنان به دکن و در نهایت تقویت تشیع صورت گرفته است.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۱۶.</ref> | ||
==قتل محمود گاوان== | ==قتل محمود گاوان== | ||
پیشرفت خواجه محمود و رشد گیلانیان در | پیشرفت خواجه محمود و رشد گیلانیان در منطقه، [[حسد|حسادت]] بدخواهان را برانگیخته و آنان با توطئه و بدگویی، سبب صدور حکم قتل خواجه جهان از سوی محمد شاه سوم (حکومت ۸۶۷-۸۸۷ق) شدند.<ref>جعفرپور و طهماسبی، «معرفی و شناسایی مهاجران گیلانی هند، با تکیه بر دکن (۱۷۰۰- ۱۴۰۰م)»، ص۵۴.</ref> پس از قتل محمود در سال ۸۸۶ق، شاعران در وصف او شعرها سروده و او را [[شهادت|شهید]] لقب دادند.<ref>سیدحسین‌زاده، «نقش خواجه عمادالدین محمود گاوان در روابط سیاسی – فرهنگی بهمنیان با آق‌قویونلوها»، ص۵۰-۵۱.</ref> شاه برای توجیه قتل او به برخی از حُکّام نامه نوشته و اتهاماتی را به خواجه و اطرافیانش وارد ساخت.<ref>عالمی، «محمود گاوان وزیر گمنام شیعی در دکن»، ص۲۲۰-۲۲۱.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||