واقعه حره: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
[[امام سجاد(ع)]] در این قیام با مردم [[مدینه]] همراه نشد؛ ولی در خانه خود، به بسیاری از زنان و کودکان و حتی اهل و عیال و اطرافیان [[مروان بن حکم]] پناه داد. | [[امام سجاد(ع)]] در این قیام با مردم [[مدینه]] همراه نشد؛ ولی در خانه خود، به بسیاری از زنان و کودکان و حتی اهل و عیال و اطرافیان [[مروان بن حکم]] پناه داد. | ||
== معنای حره و زمان وقوع== | ==معنای حره و زمان وقوع== | ||
به سنگستان سیاه‌رنگ، حرّه می‌گویند<ref> خلیل‌بن احمد؛ یاقوت حموی، ذیل «حرّة»</ref> و چون این قیام از سنگستانی در شرق مدینه به نام «حرّه واقم» (واقم نام فرد یا نام قبیله ای است)یا «حرّه زُهره» (منسوب به بنی‌زهره از اقوام [[یهود]])؛<ref> سهیلی، الروض الانف، قاهره، ج۶، ص۲۵۵.</ref> شروع شد، به این نام معروف گردید. غالب منابع تاریخی، واقعه حرّه را روز دوم [[ذیحجه]] یا دو سه روز مانده به آخر ذیحجه [[سال ۶۳ قمری|۶۳ق]] ذکر کرده‌اند.<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۵؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۱؛ طبری، ج ۵، ص۴۹۴ </ref> برخی منابع نیز آن را در سال ۶۲ دانسته‌اند.<ref> بلاذری،انساب الاشراف، ج ۴، قسم ۲، ص۴۲؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۱.</ref> | به سنگستان سیاه‌رنگ، حرّه می‌گویند<ref> خلیل‌بن احمد؛ یاقوت حموی، ذیل «حرّة»</ref> و چون این قیام از سنگستانی در شرق مدینه به نام «حرّه واقم» (واقم نام فرد یا نام قبیله ای است)یا «حرّه زُهره» (منسوب به بنی‌زهره از اقوام [[یهود]])؛<ref> سهیلی، الروض الانف، قاهره، ج۶، ص۲۵۵.</ref> شروع شد، به این نام معروف گردید. غالب منابع تاریخی، واقعه حرّه را روز دوم [[ذیحجه]] یا دو سه روز مانده به آخر ذیحجه [[سال ۶۳ قمری|۶۳ق]] ذکر کرده‌اند.<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۵؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۱؛ طبری، ج ۵، ص۴۹۴ </ref> برخی منابع نیز آن را در سال ۶۲ دانسته‌اند.<ref> بلاذری،انساب الاشراف، ج ۴، قسم ۲، ص۴۲؛ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۱.</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
پاره‌ای از گزارش‌ها نیز، نارضایتی از سیاست اقتصادی [[معاویه]] را که به تنگدستی و بروز گرسنگی منجر شده بود، جزو دلایل قیام برشمرده‌اند.<ref>الامامه و السیاسه، ج۱، ص۲۰۶</ref> | پاره‌ای از گزارش‌ها نیز، نارضایتی از سیاست اقتصادی [[معاویه]] را که به تنگدستی و بروز گرسنگی منجر شده بود، جزو دلایل قیام برشمرده‌اند.<ref>الامامه و السیاسه، ج۱، ص۲۰۶</ref> | ||
== عزل والی مدینه == | ==عزل والی مدینه== | ||
مردم مدینه به فرمان عبدالله بن‌زبیر، عثمان بن محمد را از امارت مدینه عزل کردند و بر [[امویان]] شوریدند و آنان را، که حدود هزار نفر بودند و در منزل [[مروان بن حکم]] گرد آمده بودند، محاصره کردند.<ref> طبری، ج ۵، ص۴۸۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۶۷ </ref> | مردم مدینه به فرمان عبدالله بن‌زبیر، عثمان بن محمد را از امارت مدینه عزل کردند و بر [[امویان]] شوریدند و آنان را، که حدود هزار نفر بودند و در منزل [[مروان بن حکم]] گرد آمده بودند، محاصره کردند.<ref> طبری، ج ۵، ص۴۸۲؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۲۶۷ </ref> | ||
ابن‌زبیر، [[عبدالله بن حنظله]] را به عنوان والی مدینه برگزید.<ref> ابن‌اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۵۶ـ۱۵۷، ۲۹۲ـ۲۹۳ </ref> این روایت و برخی روایات پیش‌گفته نشان می‌دهند که تا چه اندازه افکار و گرایش‌های [[حکومت آل زبیر|زُبیری]] بر این قیام و رهبر یا رهبران آن حاکم بوده است. | ابن‌زبیر، [[عبدالله بن حنظله]] را به عنوان والی مدینه برگزید.<ref> ابن‌اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۵۶ـ۱۵۷، ۲۹۲ـ۲۹۳ </ref> این روایت و برخی روایات پیش‌گفته نشان می‌دهند که تا چه اندازه افکار و گرایش‌های [[حکومت آل زبیر|زُبیری]] بر این قیام و رهبر یا رهبران آن حاکم بوده است. | ||
== تجهیز سپاه شام == | ==تجهیز سپاه شام== | ||
تلاش‌های مأمور حکومت شام، برای اطاعت مردم از یزید، نتیجه‌ای نداشت. نامه تهدیدآمیز یزید و نیز وساطت [[نعمان بن بشیر]] در فرونشاندن این قیام مؤثر نیفتاد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۷ـ۱۷۸؛ طبری، ج۵، ص۴۸۱ </ref> یزید تصمیم گرفت برای سرکوب مردم مدینه لشکری تجهیز کند. بعد از امتناع [[عبیدالله بن زیاد]] از پذیرش فرماندهی لشکر، وی [[مسلم بن عقبه|مسلم بن عُقبه مُرّی]] را مأمور این کار کرد.<ref>ابن‌اثیر، ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲، ج ۴، ص۱۱۱ـ۱۱۲</ref> شمار لشکریان او را بین ۵۰۰۰ تا ۲۷۰۰۰ نفر نوشته‌اند.<ref> یعقوبی، ج ۲، ص۲۵۰ـ۲۵۱؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۳؛ ذهبی، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۲۵</ref> در این هجوم [[حصین بن نمیر]] نیز او را همراهی می‌کرد. حصین فرماندهی اهل حمص را بر عهده داشت.<ref>طبری، ج۵، ص ۴۹۰.</ref> | تلاش‌های مأمور حکومت شام، برای اطاعت مردم از یزید، نتیجه‌ای نداشت. نامه تهدیدآمیز یزید و نیز وساطت [[نعمان بن بشیر]] در فرونشاندن این قیام مؤثر نیفتاد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۷ـ۱۷۸؛ طبری، ج۵، ص۴۸۱ </ref> یزید تصمیم گرفت برای سرکوب مردم مدینه لشکری تجهیز کند. بعد از امتناع [[عبیدالله بن زیاد]] از پذیرش فرماندهی لشکر، وی [[مسلم بن عقبه|مسلم بن عُقبه مُرّی]] را مأمور این کار کرد.<ref>ابن‌اثیر، ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲، ج ۴، ص۱۱۱ـ۱۱۲</ref> شمار لشکریان او را بین ۵۰۰۰ تا ۲۷۰۰۰ نفر نوشته‌اند.<ref> یعقوبی، ج ۲، ص۲۵۰ـ۲۵۱؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۳؛ ذهبی، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۲۵</ref> در این هجوم [[حصین بن نمیر]] نیز او را همراهی می‌کرد. حصین فرماندهی اهل حمص را بر عهده داشت.<ref>طبری، ج۵، ص ۴۹۰.</ref> | ||
== حمله به مدینه == | ==حمله به مدینه== | ||
وقتی خبر حرکت سپاه یزید به مردم مدینه رسید، آنان گرداگرد مدینه خندق کندند و پناه گرفتند. | وقتی خبر حرکت سپاه یزید به مردم مدینه رسید، آنان گرداگرد مدینه خندق کندند و پناه گرفتند. | ||
مردم اجازه دادند که وابستگان به حکومت شام، از مدینه خارج شوند به شرط آنکه در مورد مدینه هیچ اطلاعاتی را به سپاه شام ندهند و در جنگ هم شرکت نکنند. [[بنی امیه]] با خروج از مدینه، [[سوگند]] خود را شکستند و [[عبدالملک بن مروان]] با توصیه پدرش به همراهی [[مسلم بن عقبه]] نقشه حمله به شهر را طراحی کردند. | مردم اجازه دادند که وابستگان به حکومت شام، از مدینه خارج شوند به شرط آنکه در مورد مدینه هیچ اطلاعاتی را به سپاه شام ندهند و در جنگ هم شرکت نکنند. [[بنی امیه]] با خروج از مدینه، [[سوگند]] خود را شکستند و [[عبدالملک بن مروان]] با توصیه پدرش به همراهی [[مسلم بن عقبه|مسلم بن عقبه]] نقشه حمله به شهر را طراحی کردند. | ||
مسلم با عبور از حرّه، در مشرق مدینه پیاده شد و به مردم مدینه سه روز مهلت داد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۸۰؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۵ـ۴۸۷ </ref> آنگاه، پس از دور زدن خندق، از پشت سر و با کمک طایفه [[بنی حارثه]]، که با وعده‌های مالی فریفته شدند، وارد شهر شد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۹، ۱۸۱، ۲۶۵.</ref> و چندان جنایت کرد که به مُجرم و مُسرف معروف شد.<ref>ابن‌حبیب، المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۳۹۰؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۷؛ ابن‌اثیر،الکامل، ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳ </ref> | مسلم با عبور از حرّه، در مشرق مدینه پیاده شد و به مردم مدینه سه روز مهلت داد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۸ـ۱۸۰؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۵ـ۴۸۷ </ref> آنگاه، پس از دور زدن خندق، از پشت سر و با کمک طایفه [[بنی حارثه]]، که با وعده‌های مالی فریفته شدند، وارد شهر شد<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۹، ۱۸۱، ۲۶۵.</ref> و چندان جنایت کرد که به مُجرم و مُسرف معروف شد.<ref>ابن‌حبیب، المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۳۹۰؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۷؛ ابن‌اثیر،الکامل، ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳ </ref> | ||
== رفتار شامیان با مردم == | ==رفتار شامیان با مردم== | ||
[[مسلم بن عقبه|مسلم بن عقبه]]، به دستور یزید، سه روز جان و مال مردم را بر سپاهیانش [[حلال]] کرد. [[ابن کثیر]]<ref>البدایة و النهایة، ج ۴، جزء۸، ص۲۲۰ </ref> و [[جلال‌الدین سیوطی|سیوطی]]<ref>ص ۲۰۹</ref><ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۹؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۳۷؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۴</ref> غارت و جنایات سپاهیان او را مصیبتی سهمگین و وصف‌‌ناپذیر خوانده‌اند. و [[مسعودی]]<ref> تنبیه، ص۳۰۶ </ref> آن را فجیع‌ترین حادثه، پس از [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]]، دانسته است. | |||
سپاهیان مسلم‌بن عقبه در آن سه روز، از ارتکاب هیچ عمل زشتی، همچون تجاوز به نوامیس، {{یاد| سیوطی در تاریخ الخلفا فقط تعداد دخترانی که توسط سپاه یزید مورد تجاوز قرارگرفتند را ۱۰۰۰ نفر گزارش کرده است وبه دنبال این گزراش [[آیه استرجاع]] را که نشانه عمق مصیبت است ذکر کرده است.(ونُهبت المدينة، وافتض فيها ألف عذراء، فإنا لله وإنا إليه راجعون ) السيوطي، جلال الدين، تاريخ الخلفاء، ج۱، ص۱۵۸}}بیرون کشیدن جنین از شکم زنان و کشتن نوزادان<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن‌جوزی، ج ۶، ص۱۵؛ مقدسی، ج ۶، ص۱۴ </ref> و توهین به [[صحابه]] بزرگ پیامبر(ص)، از جمله [[جابر بن عبدالله انصاری]] نابینا و [[ابو سعید خدری|ابوسعید خُدری]]،<ref>سهیلی، الروض الانف، قاهره، ج۶، ص۲۵۳ـ۲۵۴</ref> فروگذار نکردند. | سپاهیان مسلم‌بن عقبه در آن سه روز، از ارتکاب هیچ عمل زشتی، همچون تجاوز به نوامیس، {{یاد| سیوطی در تاریخ الخلفا فقط تعداد دخترانی که توسط سپاه یزید مورد تجاوز قرارگرفتند را ۱۰۰۰ نفر گزارش کرده است وبه دنبال این گزراش [[آیه استرجاع]] را که نشانه عمق مصیبت است ذکر کرده است.(ونُهبت المدينة، وافتض فيها ألف عذراء، فإنا لله وإنا إليه راجعون ) السيوطي، جلال الدين، تاريخ الخلفاء، ج۱، ص۱۵۸}}بیرون کشیدن جنین از شکم زنان و کشتن نوزادان<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن‌جوزی، ج ۶، ص۱۵؛ مقدسی، ج ۶، ص۱۴ </ref> و توهین به [[صحابه]] بزرگ پیامبر(ص)، از جمله [[جابر بن عبدالله انصاری]] نابینا و [[ابو سعید خدری|ابوسعید خُدری]]،<ref>سهیلی، الروض الانف، قاهره، ج۶، ص۲۵۳ـ۲۵۴</ref> فروگذار نکردند. | ||
شمار کشتگان واقعه حرّه را بیش از ۴۰۰۰<ref> مقدسی، ج ۶، ص۱۴ </ref> و به قولی۱۱۷۰۰ یا ۱۰۷۰۰ نفر<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۴ـ۱۸۵؛ مسعودی، تنبیه، ص۳۰۵؛ سمهودی، ج ۱، ص۱۲۶؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۲</ref> برآورد کرده‌اند. از این میان، ۷۰۰نفر از حاملان [[قرآن]]<ref>ذهبی، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۳۰؛ سمهودی، ج ۱، ص۱۲۶</ref> و ۸۰ صحابی رسول خدا به قتل رسیدند، به‌نحوی که کسی از اهل [[غزوه بدر|بدر]] باقی نماند<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۵ </ref> [[عبدالله بن حنظله]] و فرزندانش نیز کشته شدند.<ref>خلیفة بن خیاط، قسم ۱، ص۲۹۱؛ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۱ـ۱۸۲</ref> | شمار کشتگان واقعه حرّه را بیش از ۴۰۰۰<ref> مقدسی، ج ۶، ص۱۴ </ref> و به قولی۱۱۷۰۰ یا ۱۰۷۰۰ نفر<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۴ـ۱۸۵؛ مسعودی، تنبیه، ص۳۰۵؛ سمهودی، ج ۱، ص۱۲۶؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۲</ref> برآورد کرده‌اند. از این میان، ۷۰۰نفر از حاملان [[قرآن]]<ref>ذهبی، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۳۰؛ سمهودی، ج ۱، ص۱۲۶</ref> و ۸۰ صحابی رسول خدا به قتل رسیدند، به‌نحوی که کسی از اهل [[غزوه بدر|بدر]] باقی نماند<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۵ </ref> [[عبدالله بن حنظله]] و فرزندانش نیز کشته شدند.<ref>خلیفة بن خیاط، قسم ۱، ص۲۹۱؛ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۱ـ۱۸۲</ref> | ||
== بیعت گرفتن از مردم == | ==بیعت گرفتن از مردم== | ||
مسلم پس از این جنایات، مردم شهر را جمع کرد و از آنان برای یزید [[بیعت]] گرفت، مبنی بر اینکه آنان و پدرانشان بنده یزید بوده‌اند<ref> ابن‌حبیب، ص۳۹۱؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۳۸ـ۳۹؛ یعقوبی، ج ۲، ص۲۵۰ـ۲۵۱؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۷ </ref> و به تعبیر دیگر، [[فَیء]] (غنیمت جنگی) یزید هستند<ref> دینوری، همانجا</ref> و هرکسی را که از این فرمان سر باز می‌زد، گردن می‌زدند.<ref> طبری، ج ۵، ص۴۹۱ـ۴۹۳؛ سمهودی، ج ۱، ص۱۲۶ </ref> | مسلم پس از این جنایات، مردم شهر را جمع کرد و از آنان برای یزید [[بیعت]] گرفت، مبنی بر اینکه آنان و پدرانشان بنده یزید بوده‌اند<ref> ابن‌حبیب، ص۳۹۱؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۳۸ـ۳۹؛ یعقوبی، ج ۲، ص۲۵۰ـ۲۵۱؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۷ </ref> و به تعبیر دیگر، [[فَیء]] (غنیمت جنگی) یزید هستند<ref> دینوری، همانجا</ref> و هرکسی را که از این فرمان سر باز می‌زد، گردن می‌زدند.<ref> طبری، ج ۵، ص۴۹۱ـ۴۹۳؛ سمهودی، ج ۱، ص۱۲۶ </ref> | ||
فقط [[علی بن عبدالله بن عباس]] (با وساطت خویشانش که در سپاه یزید بودند) و [[امام سجاد(ع)]]، از آن بیعت معاف شدند.<ref> ابن‌حبیب، ص۳۹۱؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۸؛ </ref> | فقط [[علی بن عبدالله بن عباس]] (با وساطت خویشانش که در سپاه یزید بودند) و [[امام سجاد(ع)]]، از آن بیعت معاف شدند.<ref> ابن‌حبیب، ص۳۹۱؛ مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۸؛ </ref> | ||
== موضع امام سجاد در این قیام == | ==موضع امام سجاد در این قیام== | ||
* '''عدم همراهی امام با شورشیان''':[[امام سجاد(ع)]] در این قیام با مردم [[مدینه]] همراه نشد.<ref> دینوری، ص۲۶۶؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۴ـ۴۸۵؛ مسعودی، تنبیه، ص۳۰۵ </ref> برای بی‌طرفی امام(ع) در این واقعه دلایلی مطرح شده است، مانند اینکه این قیام با اذن و حمایت [[عبدالله بن زبیر]] صورت گرفت؛ آگاهی امام(ع) به ضعف و عده کم اهالی مدینه در مقابله با سپاهیان بسیار شام که از خشونت و قساوت دریغ نداشتند؛ تصمیم آن حضرت به دور ماندن از اتهامات [[دولت اموی]] -که به قولی، تنها هدف حمله مسلم بن عقبه به مدینه بود؛ حفظ آن عده اندک از پیروان خویش و حفظ کرامت حرم پیامبر. <ref> حسینی‌جلالی، ص۶۱ـ۶۲، ۶۸ـ۷۰ </ref> | *'''عدم همراهی امام با شورشیان''':[[امام سجاد(ع)]] در این قیام با مردم [[مدینه]] همراه نشد.<ref> دینوری، ص۲۶۶؛ طبری، ج ۵، ص۴۸۴ـ۴۸۵؛ مسعودی، تنبیه، ص۳۰۵ </ref> برای بی‌طرفی امام(ع) در این واقعه دلایلی مطرح شده است، مانند اینکه این قیام با اذن و حمایت [[عبدالله بن زبیر]] صورت گرفت؛ آگاهی امام(ع) به ضعف و عده کم اهالی مدینه در مقابله با سپاهیان بسیار شام که از خشونت و قساوت دریغ نداشتند؛ تصمیم آن حضرت به دور ماندن از اتهامات [[دولت اموی]] -که به قولی، تنها هدف حمله [[مسلم بن عقبه|مسلم بن عقبه]] به مدینه بود؛ حفظ آن عده اندک از پیروان خویش و حفظ کرامت حرم پیامبر. <ref> حسینی‌جلالی، ص۶۱ـ۶۲، ۶۸ـ۷۰ </ref> | ||
* '''منزل امام، پناهگاه امن''': به جهت عدم همراهی امام سجاد(ع) با شورشیان، خاندانش از این جنایت آسیبی ندیدند و خانه‌اش نیز پناهگاه امنی برای بسیاری از زنان و کودکان، حتی خانواده [[مروان بن حکم]]، گردید و آن حضرت وابستگان به مروان را با زن و فرزند خود به [[ینبع|ینْبُع]] فرستاد.<ref> حسینی‌جلالی، ص۶۱ـ۶۲، ۶۸ـ۷۰ </ref> | *'''منزل امام، پناهگاه امن''': به جهت عدم همراهی امام سجاد(ع) با شورشیان، خاندانش از این جنایت آسیبی ندیدند و خانه‌اش نیز پناهگاه امنی برای بسیاری از زنان و کودکان، حتی خانواده [[مروان بن حکم]]، گردید و آن حضرت وابستگان به مروان را با زن و فرزند خود به [[ینبع|ینْبُع]] فرستاد.<ref> حسینی‌جلالی، ص۶۱ـ۶۲، ۶۸ـ۷۰ </ref> | ||
* '''رفتار مسلم با امام سجاد(ع)''': پس از پایان ماجرا، امام سجاد(ع) با همراهی مروان و فرزندش، [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]]، نزد مسلم رفت. گویا [[یزید]] از قبل مسلم را به رعایت حال امام سفارش کرده بود؛ از این‌رو، مسلم ایشان را گرامی داشت، چهارپایی زین کرد و به ایشان داد که حضرت آن را بازگرداند.<ref> طبری، ج ۵، ص۴۸۴ـ۴۸۵، ۴۹۳؛ مفید، ج ۲، ص۱۵۱ـ۱۵۳ </ref> برخی علت خوش‌رفتاری غیرمنتظره مسلم را با امام سجاد، ناشی از دعایی می‌دانند که حضرت می‌خواند و ناخواسته هیبت و ترس در دل مسلم می‌انداخت.<ref> مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۹؛ مفید، ج ۲، ص۱۵۱ ـ۱۵۳</ref> | *'''رفتار مسلم با امام سجاد(ع)''': پس از پایان ماجرا، امام سجاد(ع) با همراهی مروان و فرزندش، [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]]، نزد مسلم رفت. گویا [[یزید]] از قبل مسلم را به رعایت حال امام سفارش کرده بود؛ از این‌رو، مسلم ایشان را گرامی داشت، چهارپایی زین کرد و به ایشان داد که حضرت آن را بازگرداند.<ref> طبری، ج ۵، ص۴۸۴ـ۴۸۵، ۴۹۳؛ مفید، ج ۲، ص۱۵۱ـ۱۵۳ </ref> برخی علت خوش‌رفتاری غیرمنتظره مسلم را با امام سجاد، ناشی از دعایی می‌دانند که حضرت می‌خواند و ناخواسته هیبت و ترس در دل مسلم می‌انداخت.<ref> مسعودی، مروج، ج ۳، ص۲۶۹؛ مفید، ج ۲، ص۱۵۱ ـ۱۵۳</ref> | ||
* '''عدم همراهی برخی از صحابه با شورشیان''': برخی صحابه از جمله [[عبدالله بن عمر]]، [[ابو سعید خدری]] و [[جابر بن عبدالله انصاری]]، شورشیان را همراهی نکردند.<ref>سهیلی، الروض الانف، قاهره، ج۶، ص۲۵۳ـ۲۵۴</ref> | *'''عدم همراهی برخی از صحابه با شورشیان''': برخی صحابه از جمله [[عبدالله بن عمر]]، [[ابو سعید خدری]] و [[جابر بن عبدالله انصاری]]، شورشیان را همراهی نکردند.<ref>سهیلی، الروض الانف، قاهره، ج۶، ص۲۵۳ـ۲۵۴</ref> | ||
== علت شکست == | ==علت شکست== | ||
ابن‌قتیبه پس از مقایسه شکست زودهنگام و شگفت‌انگیز مردم مدینه در واقعه حرّه با مقاومت عبدالله بن زبیر و یاران اندکش در برابر همین سپاه، علت اصلی آن شکست را انتخاب دو امیر ذکر کرده است،<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۵.</ref> اما در منابع درباره اختلاف سران قیام مدینه سخنی نیست.{{مدرک}}[[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] پژوهشگر حوزه تاریخ در باره علت شکست قیام مردم [[مدینه]] براین باور است که آنان مانند [[توابین]] وقتی قیام کردند که زمانش گذشته بود و تأثیر لازم را نداشت و هر چند با رهبری عبد الله بن [[حنظلة بن ابی‌عامر]] در مقابل [[یزید بن معاویه|یزید]] ایستادند، قیام کردند، حاکم [[مدینه]] را بیرون کردند، امّا دیر؛ آنان وقتی که شنیدند که[[امام حسین علیه‌السلام| حسین بن علی (علیهماالسّلام) ]] از مدینه خارج شد، آن‌وقت باید به این فکر می‌افتادند... دیر به فکر افتادند، یک سال بعد [به فکر افتادند]؛ نتیجه هم همانی شد که تاریخ ثبت کرده است؛ قتل‌عام شدند، تارومار شدند، نابود شدند، هیچ کاری هم نتوانستند بکنند. <ref>https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35367 | ابن‌قتیبه پس از مقایسه شکست زودهنگام و شگفت‌انگیز مردم مدینه در واقعه حرّه با مقاومت عبدالله بن زبیر و یاران اندکش در برابر همین سپاه، علت اصلی آن شکست را انتخاب دو امیر ذکر کرده است،<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۸۵.</ref> اما در منابع درباره اختلاف سران قیام مدینه سخنی نیست.{{مدرک}}[[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] پژوهشگر حوزه تاریخ در باره علت شکست قیام مردم [[مدینه]] براین باور است که آنان مانند [[توابین]] وقتی قیام کردند که زمانش گذشته بود و تأثیر لازم را نداشت و هر چند با رهبری عبد الله بن [[حنظلة بن ابی‌عامر]] در مقابل [[یزید بن معاویه|یزید]] ایستادند، قیام کردند، حاکم [[مدینه]] را بیرون کردند، امّا دیر؛ آنان وقتی که شنیدند که[[امام حسین علیه‌السلام| حسین بن علی (علیهماالسّلام)]] از مدینه خارج شد، آن‌وقت باید به این فکر می‌افتادند... دیر به فکر افتادند، یک سال بعد [به فکر افتادند]؛ نتیجه هم همانی شد که تاریخ ثبت کرده است؛ قتل‌عام شدند، تارومار شدند، نابود شدند، هیچ کاری هم نتوانستند بکنند. <ref>https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35367 | ||
</ref> | </ref> | ||
از قول مسلم بن عقبه آورده‌اند که پس از اقرار به توحید، بهترین عمل خود را کشتن اهل حرّه می‌دانست<ref> بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۰؛ طبری، ج ۵، ص۴۹۷؛ ابن‌اعثم کوفی، ج ۵، ص۱۶۳ </ref> برخی تاریخ نگاران مسلمان معتقدند که سرکوب وحشیانه مردم مدینه در واقعه حرّه، با انگیزه انتقام خون امویان و کشته‌های بدر و گرفتن انتقامِ [[قتل عثمان]] از مردم مدینه، به‌ویژه [[انصار]]، صورت گرفته است.<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۹؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۰ـ ۴۲؛ ابوالفرج اصفهانی، ج ۱، ص۲۶؛ جعفریان، ص۱۶۰ـ ۱۶۱، ۵۰۵ </ref> | |||
از قول [[مسلم بن عقبه|مسلم بن عقبه]] آورده‌اند که پس از اقرار به توحید، بهترین عمل خود را کشتن اهل حرّه می‌دانست<ref> بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۰؛ طبری، ج ۵، ص۴۹۷؛ ابن‌اعثم کوفی، ج ۵، ص۱۶۳ </ref> برخی تاریخ نگاران مسلمان معتقدند که سرکوب وحشیانه مردم مدینه در واقعه حرّه، با انگیزه انتقام خون امویان و کشته‌های بدر و گرفتن انتقامِ [[قتل عثمان]] از مردم مدینه، به‌ویژه [[انصار]]، صورت گرفته است.<ref>ابن‌قتیبه دینوری، الامامة والسیاسة، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۱۷۹؛ بلاذری، ج ۴، قسم ۲، ص۴۰ـ ۴۲؛ ابوالفرج اصفهانی، ج ۱، ص۲۶؛ جعفریان، ص۱۶۰ـ ۱۶۱، ۵۰۵ </ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۹: | ||
*[[قیام توابین]] | *[[قیام توابین]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابن‌اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳؛ | * ابن‌اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳؛ | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۴: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/11571 دانشنامه جهان اسلام] | *منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/11571 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/6135 دایره المعارف بزرگ اسلامی] | *[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/6135 دایره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
{{امام سجاد(ع)}} | {{امام سجاد(ع)}} | ||
{{رویدادهای مهم قرن اول هجری}} | {{رویدادهای مهم قرن اول هجری}} | ||