مسجد امام حسن عسکری (قم): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مسجد امام حسن عسکری''' یا '''مسجد امام'''، از قدیمی‌ترین [[مسجد|مساجد]] قم است که بنای نخستین آن بر اساس برخی گزارش‌ها به دستور [[امام حسن عسکری(ع)]] و به دست [[احمد بن اسحاق قمی]] وکیل آن حضرت ساخته شده است. اهمیت این مسجد به سابقه تاریخی و انتساب آن به امام عسکری(ع) بازمی‌گردد. مسجد امام حسن عسکری مدتی محل برپایی [[نماز جمعه]] قم بوده، برخی درس‌های [[حوزه علمیه قم (دوران جمهوری اسلامی)|حوزه علمیه]] و مراسم [[اعتکاف]] نیز در آن برگزار می‌شود.

بر اساس برخی گزارش‌ها بنای اولیه مسجد امام حسن عسکری در قرن سوم قمری به دستور امام حسن عسکری(ع) و به دست [[احمد بن اسحاق قمی]]، وکیل آن حضرت بنا شده است<ref> ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۲۲۷؛ فقیهی، تاریخ جامع قم، ۱۳۷۸ش، ص۱۳۸-۱۳۹.</ref> برخی معتقدند این مسجد در مکان مسجد دژپل(درپل) بنا شده<ref>آقابابایی و قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی قم، ۱۳۸۳ش، ص۱۶۶</ref> و در گذشته جامع عتیق نام داشته است.<ref> ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۰.</ref> اما در [[تاریخ قم (کتاب)|تاریخ قم]] اشاره‌ای به این مسجد و انتساب آن به امام عسکری نشده است و مسجد عتیق همان مسجدی دانسته شده که در درپل بنا شده است.<ref>قمی، تاریخ قم، ۱۳۶۱ش، ص۳۷.</ref>  

مسجد امام در  [[۲۲ آذر]] [[۱۳۵۵ش]] در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۳۱۲ به ثبت رسیده است.<ref>[http://www.isna.ir/news/91120100559 مسجدی که به دست وکیل امام حسن عسکری در قم بنا شد]، خبرگزاری ایسنا.</ref>

[[پرونده:صحن و شبستان مسجد امام حسن عسکری.jpg|بندانگشتی|صحن و شبستان‌ شرقی مسجد]]

بنای مسجد بارها از جمله در دوره [[صفویه]] مرمت و نوسازی شده است. قدیمی‌ترین بخش آن، ایوان جنوبی‌ آن است که در سال ۱۱۲۹ق بنا شده است. در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]]، حاج حسین کدخدا آن را تعمیر کرد. در دوره [[ناصرالدین شاه]] در سال ۱۲۸۶ق، حاجی ابراهیم تاجر  در قسمت غربی آن زیرزمین و شبستانی بنا نهاد<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۰.</ref>  در سال ۱۲۹۵ق حاج علی‌نقی تاجر کاشی بخش‌هایی از جمله شبستان‌های شرقی و سردر آن را نوسازی کرد.<ref> ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۲۱۱؛ فقیهی، تاریخ جامع قم، ۱۳۷۸ش، ص۱۳۸-۱۳۹.</ref> همچنین میرزا ابوالفضل زاهدی متوفای [[۱۳۵۷ش]] سرداب آن را تعمیر کرده است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۹. </ref> میرزا محمد فیض شبستان غربی و شیخ محمد کبیر نیز شبستان شرقی آن را تعمیر کرده‌اند. این دو شبستان به نام آن دو مشهور شده است.<ref>[http://www.isna.ir/news/91120100559 مسجدی که به دست وکیل امام حسن عسکری در قم بنا شد]، خبرگزاری ایسنا.</ref> پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] این مسجد به حمایت دفتر [[آیت الله صافی گلپایگانی]] بازسازی شد.<ref>آقابابایی و قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی قم، ۱۳۸۳ش،  ۱۶۸</ref> در این بازسازی طرح گسترش آن توسط [[سید محمدرضا گلپایگانی|آیت الله محمدرضا گلپایگانی]] مطرح شد. او با خرید املاک اطراف مسجد زمینه توسعه بنای آن را فراهم کرد و توسط [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]] انجام  و در [[۱۰ اردیبهشت]] [[سال ۱۳۹۴ هجری شمسی|۱۳۹۴ش]] افتتاح شد.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/455090 ساختمان جدید مسجد امام حسن عسکری (ع) افتتاح شد]، خبرگزاری شبستان.</ref>

اهمیت این مسجد به سابقه تاریخی و انتساب آن به [[امام عسکری (ع)]] است.<ref>کوچک‌زاده، تاریخچه قم و مساجد تاریخی آن، ص۱۵۸.</ref> مسجد در نزدیکی [[حرم حضرت معصومه]] قرار گرفته است و از قرن نهم به بعد متولیان [[آستانه  حضرت معصومه]]، تولیت مسجد امام حسن را نیز بر عهده داشتند.<ref>آثار تاریخی و فرهنگی قم، ۱۳۸۳ش، ص۱۶۷.</ref> همچنین این مسجد محل تدریس و [[اعتکاف]] برخی از بزرگان قم بوده است.

شبستان‌های مسجد، محل تدریس برخی از استادان [[حوزه علمیه قم]] بوده است. [[سید رضا صدر]] ۱۶ سال در یکی از شبستان‌های مسجد به [[امامت جماعت]] و تدریس می‌پرداخت.<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.</ref> همچنین درس [[میرزا ابوالفضل زاهدی]] (متوفای [[۱۳۵۷ش]]) در این مسجد برگزار می‌شده است.<ref>ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۴۲۹. </ref> [[محمدتقی ستوده]] نیز سالیانی متمادی در این مسجد حوزه تدریس [[فقه]] و [[اصول]] داشته است.{{مدرک}}

مسجد امام همچنین مکانی برای فعالیت‌های فرهنگی به شمار می‌رود. از [[سال ۱۳۶۶ش]] جلسات هفتگی [[هیئت رزمندگان اسلام]] در این  مکان برگزار می‌شود.<ref>[http://razmandegan-qom.com/news/83-general/605 تاریخچه مسجد امام حسن عسکری]، پایگاه اطلاع‌رسانی وارثان.</ref> همچنین مراسم [[تشییع جنازه|تشییع]] برخی از  شخصیت‌های دینی، علمی و سیاسی قم از این مکان آغاز می‌شود.<ref>[http://www.tasnimnews.com/fa/news/1393/05/18/455895 مسجد امام حسن عسکری(ع) قم شاهکار معماری اسلامی]، خبرگزاری تسنیم.</ref>

[[پرونده:کاشی‌کاری مسجد امام حسن عسکری.jpg|بندانگشتی|کاشی‌کاری ورودی شبستان مسجد امام حسن عسکری]]

مسجد امام حسن عسکری در نزدیکی پل علیخانی واقع شده است. بنای آن مشتمل بر جلوخان، سردر ورودی، صحن، ایوان جنوبی، شبستان، زیرزمین و چهار شبستان در اضلاع مختلف صحن بود.<ref>آقابابایی و قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی قم، ۱۳۸۳ش، ص۱۶۷</ref> در بازسازی آن توسط  دفتر [[آیت الله صافی گلپایگانی]] دو شبستان دیگر به آن افزوده شد؛ یکی با مساحت ۲۹۰۰ متر مربع در طبقه همکف قرار دارد. این شبستان گنبدی با ۳۵ متر ارتفاع و گلدسته‌هایی با بلندای ۵۹ متر مربع دارد و تمامی قرآن بر دیوارهای آن کاشی‌کاری شده است. دیگری طبقه زیرین شبستان است که حدود ۲۷۰۰ متر مربع مساحت دارد. همچنین در این بازسازی ساختمانی در ۷ طبقه به آن افزوده شد که دو طبقه‌اش به کتابخانه و ۵ طبقه دیگر آن به بخش اداری و تأسیسات مسجد اختصاص دارد. طبقه تحتانی شبستان‌های جدید به کارهای فرهنگی مانند برگزاری نماشگاه کتاب و... اختصاص دارد.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/5185550 افتتاح بنای عظیم مسجد امام حسن عسکری در قم]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>

مسجد امام حسن عسکری ۴۱۷۰ متر مربع مساحت داشت. ۳۱۹۰ متر آن مسقف و مربوط به شبستان‌ها و ۱۵۲۰ متر مربع فضای باز بود. در بازسازی آن توسط [[آیت الله صافی گلپایگانی]] حدود ۲۵،۰۰۰ متر بنا به آن افزوده شد.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/455090 ساختمان جدید مسجد امام حسن عسکری(ع) افتتاح شد]، خبرگزاری شبستان.</ref>

در هریک از شبستان‌های مسجد امام حسن عسکری در هر نوبت، [[نماز جماعت]] جداگانه‌ای برگزار می‌شود. در فصل گرما در صحن و پشت‌بام برخی از شبستان‌ها نیز نماز جماعت برقرار است. سید اسحاق رضوی (متوفی ۱۳۳۲ق)<ref> ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۳۲۱.</ref>، آخوند ملا محمدجواد قمی (متوفی ۱۳۱۲ق)<ref> ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۳۲۵.</ref>، سید عبدالله رضوی<ref> ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش، ص۳۴۲.</ref>، شیخ [[ابوالقاسم قمی]]، میرزا محمد فیض، [[سید صدرالدین صدر]]، [[مرتضی حائری یزدی]]، عباسعلی شاهرودی، سید ابوالقاسم روحانی<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950601000379 مسجد امام حسن عسکری قم و اقامه نماز حسنین(ع)]، خبرگزاری فارس.</ref> و [[سید رضا صدر]]<ref>شریف‌رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۳ش، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.</ref> از جمله کسانی بودند در شبستان‌های این مسجد امامت جماعت می‌کردند. همچنین مهدی فیض، سید محمدعلی روحانی، محمود زاهدی و سید حسین بدلا در شبستان‌های این مسجد امام جماعت بودند.<ref>کوچک‌زاده، تاریخچه قم و مساجد تاریخی آن، ص۱۵۲.</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ناصرالشریعه، تاریخ قم، محمدحسین، تصحیح: علی دوانی، انتشارات رهنمون، تهران، ۱۳۸۳ش.