عصمت اکتسابی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[اشاعره]] عصمت اکتسابی را انکار کرده و براین باورند که خداوند قدرت انجام دادن [[گناه]] را از [[معصومان]] گرفته است.

عصمت اکتسابی یا اختیاری نوعی از عصمت، که برخلاف [[عصمت اهل بیت|عصمت موهبتی]]، انسان با اختیار و اراده خود و با مبارزه با هوای نفسش، از [[گناه]] دوری می‌کند.<ref>سبحانی، الفکرالخالد، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۲۷-۲۳۷؛ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۵۳۰- ۵۳۸.</ref> در عصمت موهبتی یا ذاتی انسان، به‌واسطه وجود نیرویی که [[خداوند]] در او قرار داده، از گناه اجتناب می‌کند.<ref> سبحانی، الفکرالخالد، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۲۷-۲۳۷؛ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۵۳۰- ۵۳۸.</ref> به عقیده برخی عصمت ذاتی یا موهبتی بعد از تلاش و کوشش انسان و بعد از به دست آوردن عصمت اکتسابی به برخی از انسان‌‌‌ها داده می‌شود.<ref>دیانتی‌پور، نعمتی، «عصمت حضرت زهرا(س) الهی یا اکتسابی»، ص۱۰۸.</ref>

همچنین برخی، عصمت اکتسابی را به معنای [[عدالت (فقه)|عدالت]] دانسته‌اند.<ref>السند، الوراثةالإصطفائیه، ۱۴۳۱ق، ص۳۶.</ref> به عقیده آنان عصمت اکتسابی به معنای گناه نکردن در طول عمر است که این معنای [[عدالت (فقه)|عدالت]] است.<ref>السند، الوراثةالإصطفائیه، ۱۴۳۱ق، ص۳۶.</ref> [[اشاعره]] نیز با انکار عصمت اکتسابی معتقدند، با توجه به مجبور بودن انسان، خداوند قدرت انجام را از معصومان گرفته‌ است.<ref>ایجی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ش، ص۲۸۰؛ سبحانی، الفکرالخالد، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۲۷-۲۳۷؛ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۵۳۰- ۵۳۸.</ref>

متکلمان شیعه، معتقدند که انبیاء و معصومان از عصمت اکتسابی و موهبتی برخوردار بوده‌اند.<ref>سبحانی، الفکرالخالد، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۲۲۷-۲۳۷؛ رضوانی، شیعه‌شناسی و پاسخ به شبهات، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۵۳۰- ۵۳۸.</ref> به گفته [[محقق طوسی]]، معصومان(ع) قادر به انجام گناه بوده ولی با هوای نفس خود مبارزه و از گناه خوددرای می‌کنند.<ref>طوسی، تلخیص المحصل، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴۳۰.</ref> به عقیده برخی، معصومان(ع) با [[تزکیه نفس]] و لطف خاص خداوند، به عصمت اکتسابی دست یافته‌اند.<ref>الحسینی، لقد شیعنی الحسین(ع)، ۱۴۱۵ق، ص۳۷۵.</ref> پژوهشگران [[عصمت حضرت زهرا(س)]] را نیز اکتسابی و موهبتی دانسته‌اند.<ref>دیانتی‌پور، نعمتی، «عصمت حضرت زهرا(س) الهی یا اکتسابی»، ص۱۰۸.</ref>مطهری اسلام پژوه(۱۲۹۸-۱۳۵۸ش) عصمت را نهایت درجه [[ایمان]] دانسته که [[پیامبران]] و [[چهارده معصوم|معصومان]] در پرتو آن دائم الحضورند یعنی هیچ‌گاه از خداوند و احساس حضور در پیشگاهش غفلت نمی‌کنند و در نتیجه هیچ‌گاه گناه نمی‌کنند. مانند انسان‌های عادی که هیچ‌گاه با اختیار سراغ آتش نمی‌روند زیرا هیچ گاه از علم یقینی نسبت به سوزندگی آتش غافل نیستند. <ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۲۳، صص۵۲۰-۵۲۱.</ref>

رابطه عصمت با اختیار پیوسته ذهن بسیاری از اندیشمندان را مشغول کرده و عدم توانایی جمع بین [[عصمت]] و اختیار باعث انکار عصمت پیامبران یا جبری انگاشتن آن دانسته‌اند.<ref>یوسفیان و شریفی، پژوهشی در عصمت معصومان(ع)، ۱۳۸۸ش، ص۳۹.</ref>

در مقابل این نظر عده‌ای از اندیشمندان با برشمردن پیامدهای جبری انگاشتن عصمت از جمله سقوط ارزش انسانی پیامبران، عدم شایستگی انبیای الهی برای الگو شدن،<ref>ری شهری، فلسفه وحی و نبوت، ۱۳۶۶ش.ص۲۰۷-۲۰۸.</ref> برتری نداشتن معصومان بر سایر انسان‌ها<ref>یوسفیان و شریفی، پژوهشی در عصمت معصومان(ع)، ۱۳۸۸ش، ص۴۶.</ref> و عدم استحقاق [[پاداش]] آنها،<ref>فاضل مقداد، ارشادالطالبین، ۱۴۰۵، ص۳۰۱.</ref> معتقدند عصمت پیامبران با اختیار آدمی قابل جمع است. بر اساس این دیدگاه اگرچه مقام عصمت به اراده خدا نصیب معصوم می‌شود و برخی آیات بر موهبتی بودن آن تاکید دارد؛ ولی مقدمات کسب مقام عصمت به دلیل تلاش و مجاهدت با خواست‌های نفسانی محقق می‌شود.<ref>سبحانی، عصمة الانبیاء فی القرآن الکریم، ۱۴۲۰ق، ص۲۹؛ مصباح یزدی، آموزش عقاید، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۱۶۱.</ref>[[مرتضی مطهری|مطهری]] الاهی دان شیعی براین باور است که اگر عصمت پیامبران و امامان با قهر و ایجاد مانع از سوی خداوند باشد نه تنها این عصمت فضیلت و کمالی برای آنان نیست بلکه تبعیضی است از سوی خداوند میان بندگانش و نادرست است.<ref>مطهری، آزادی معنوی، ص۹۵گ مجموعه آثار،۱۳۸۹  ش، ج۲۳، ص۵۱۹.

قائلین به امکان جمع میان مقام عصمت و اختیار برای تایید نظر خود به آیاتی از [[قرآن]] نیز تمسک کرده‌اند. آیه ۸۸ [[سوره انعام]] که بر امکان شرک‌ورزی پیامبران و آیه ۶۷ [[سوره مائده]] که بر توان عصیان [[پیامبر اسلام(ص)]] در عدم ابلاغ حکم خدا اشاره دارد، از جمله این آیات است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۱۶۳؛ سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۲۹.</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ایجی، میرسید شریف، شرح المواقف، قم، شریف رضی، ۱۳۲۵ش.

{{پایان}}

{{نبوت}}

{{امامت}}