پرش به محتوا

جبر و اختیار: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۷۲: خط ۷۲:
</ref>
</ref>
بر اساس این نظریه با فعل انسانی چون جزو ممکنات است، هم در اختیار و تملک انسان است، هم مملوک و مقدور خدا است و این دو، در طول یکدیگرند نه در عرض یکدیگر. به عبارت دیگر کار انسان در عین این که مستند به انسان است، مستند به اراده ذات بارى تعالى نیز است؛ اما اراده و اختیار انسان در طول اراده الهى است نه عرض آن.<ref>مطهری، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج۳، ص ۱۶۳-۱۷۴.</ref> فیلسوفان مسلمان بر اساس چند مبنای فلسفی مثل [[اصالت وجود]]، [[وحدت وجود]] و وابستگی ذاتی [[ممکن الوجود|ممکنات]]، امر بین الامرین را توضیح داده‌اند. این تفسیر  مورد قبول پیروان [[حکمت متعالیه]] [[ملاصدرا|صدرائی]]<ref>ملاصدرا، أسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۷۳-۳۷۸</ref> از جمله [[امام خمینی]]<ref>خمینی، الطلب و الارادة، ۱۴۲۱ق، ص۷۲-۷۳ </ref> قرار گرفته است.
بر اساس این نظریه با فعل انسانی چون جزو ممکنات است، هم در اختیار و تملک انسان است، هم مملوک و مقدور خدا است و این دو، در طول یکدیگرند نه در عرض یکدیگر. به عبارت دیگر کار انسان در عین این که مستند به انسان است، مستند به اراده ذات بارى تعالى نیز است؛ اما اراده و اختیار انسان در طول اراده الهى است نه عرض آن.<ref>مطهری، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج۳، ص ۱۶۳-۱۷۴.</ref> فیلسوفان مسلمان بر اساس چند مبنای فلسفی مثل [[اصالت وجود]]، [[وحدت وجود]] و وابستگی ذاتی [[ممکن الوجود|ممکنات]]، امر بین الامرین را توضیح داده‌اند. این تفسیر  مورد قبول پیروان [[حکمت متعالیه]] [[ملاصدرا|صدرائی]]<ref>ملاصدرا، أسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۷۳-۳۷۸</ref> از جمله [[امام خمینی]]<ref>خمینی، الطلب و الارادة، ۱۴۲۱ق، ص۷۲-۷۳ </ref> قرار گرفته است.
==چالش‌های اختیار گرایی==
===تعارض اختیار با علم پیشین الهی===
به صورت کلی برای این مسئله دو پاسخ مشهور وجود دارد:
===جمع میان علم پیشین الهی و اراده آزاد در انسان===
فلاسفه اسلامی، معتقدند که علاوه بر اصل تحقق فعل، کیفیت صدور فعل از فاعلِ مختار نیز متعلَّق علم پیشین الهی بوده و علم ازلی الهی، علم به تحقق فعل با تمام مقدمات آن است که ناظر به صدورِ معلولات از علت‌های خاص آنها است و مقتضای آن این است که فعل فاعل مختار از فاعل مختار و فعل فاعل مجبور از فاعل مجبور صادر شود. از این رو نه تنها با اختیار منافاتی ندارد، بلکه آنرا اثبات می‌کند. به عبارتی دیگر یعنی خداوند از ازل می داند که هر انسانی از روی اختیار خودش چه کارهایی را انجام می‌دهد.<ref>ر.ک. مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۲۳–۴۲۵؛ علامه طباطبائی، نهایة الحکمة، [بی‌تا]، ص ۱۴۴؛ میرداماد، قبسات، ۱۳۵۶ش، ص۴۷۱–۴۷۲؛ مطهری، انسان و سرنوشت، ۱۳۷۴ش، ص۱۲۵–۱۳۰.</ref>
===فیلسوفان غربی و انکار تعلق علم خدا به افعال انسان===
فیلسوفان غربی، بر این باورند که علم پیشین خداوند، تنها شامل موضوعاتی است که ذاتا و منطقا امکان شناخته شدن را داشته باشد. از سوی دیگر آنچه در «آینده» محقق می‌شود، هنوز وجود ندارد تا «اکنون» معلوم خداوند باشد. در نتیجه علم پیشین خداوند، به آینده‌ای که هنوز محقق نشده‌ است، تعلق نمی‌گیرد. همچنانکه «قدرت» خداوند بر محال تعلق نمی‌گیرد و این مستلزم نقص در خدا نیست. <ref>ر.ک. پترسون، عقل و اعتقاد دینی، ۱۳۹۰ش، ص ۱۳۰.</ref>


==تک‌نگاری‌ها==
==تک‌نگاری‌ها==
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۴۹

ویرایش