امام علی در اشعار فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{اصلی|ابوالقاسم فردوسی}}

|...چهارم<ref>چو اکنون (نسخه بدل).</ref> [[امام علی علیه‌السلام|علی]] بود جفت [[حضرت فاطمه زهرا سلام‌ الله علیها|بتول]]\\که او را بخوبی ستاید [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول]]

که [[حدیث مدینة العلم|من شهر علمم علیم دَرَست]]\\دُرُست این سخن قول پیغمبرست

{{اصلی|ابوالحسن کسایی مروزی}}

|عنوان = مدحت کن و بستای

|مدحت کن و بستای کسی را که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیمبر]]\\بستود و ثنا کرد و بدو داد همه کار

}}

{{سخ}}

|عنوان = فضل امیرالمؤمنین(ع)

| فهم کن گر مؤمنی فضل [[امیرالمؤمنین]]\\فضل حیدر، شیر یزدان، مرتضای پاک [[دین]]

{{اصلی|ناصر خسرو قبادیانی}}

| عنوان = محمد بدان داد گنج و دفینش

|...[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]] بدان داد گنج و دفینش\\که او بود در خور قرین محمد

}}

{{سخ}}

| عنوان = چرا گویم که بهتر بود در عالم کسی زان کس

|چرا گویم که بهتر بود در عالم کسی زان کس\\که بر اعدا سراسر تیغ محنت بود پایانش

}}

{{سخ}}

| عنوان = این همه رمز و مثلها را کلید

|...این همه رمز و مثل‌ها را کلید\\جمله‌اندر خانهٔ [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیغمبر]] است

{{سخ}}

===غدیر===

| عنوان = بنگر که خلق را به که داد و چگونه گفت

|بنگر که خلق را به که داد و چگونه گفت\\روزی که خطبه کرد نبی بر سر [[واقعه غدیر|غدیر]]

{{اصلی|سنائی غزنوی}}

| عنوان = پاسخ سنائی به پرسش سلطان سنجر درباره مذهب

|کار عاقل نیست در دل مهر دلبر داشتن\\جان نگین مُهر مهر شاخ بی‌بر داشتن

------

| پلکانی = 1

|صد علی در کوی ما بیش است با زیب و جمال\\لیک یک تن را نخواند هیچ عاقل مرتضا

{{اصلی|نظامی گنجوی}}

نظامی گنجوی اشعاری درباره [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] سروده<ref>برای نمونه نگاه کنید به نظامی، دیوان قصاید و غزلیات نظامی گنجوی، ۱۳۸۰ش، ص۳۴۹؛ نظامی، شرفنامه، ۱۳۳۵ش، ص۳۵.</ref> و در یکی از آنها، جایگاه شناختِ امام علی(ع) و فرزندان وی را پس از شناخت خدا و پیامبر(ص) دانسته است:

| ز بَعدِ معرفتِ كردگارِ لَمْ يَزَلى\\نبى‌‌شناسم و آنگه على و آل على

خداست آنكه تعقّل نمودنِ كُنهش\\بُرون نهاده قدم از حدود مُحتملى

{{اصلی|عطار نیشابوری}}

| عنوان = خواجهٔ حق پیشوای راستین

| خواجهٔ حق پیشوای راستین\\کوه [[حلم]] و باب علم و قطب دین

}}

{{سخ}}

| عنوان = ز مشرق تا به مغرب گر امامست

| ز مشرق تا بمغرب گر امامست\\امیرالمؤمنین حیدر تمام است

}}

{{سخ}}

| عنوان = ای پسر تو بی نشانی از علی

|ای پسر تو بی‌نشانی از علی\\عین یا و لام دانی از علی

}}

{{سخ}}

|پلکانی = ۱

|قلب قرآن، قلب پُر قرآن اوست\\«والِ مَن والاه»، اندر شأن اوست<ref>عطار نیشابوری، مصیبت‌نامه، ص۳۴-۳۶.</ref>

{{سخ}}

|پلکانی = ۱

|جوانمرد اگر راست خواهی ولیست\\کرم پیشه [[شاه مردان (لقب)|شاه مردان]] علیست<ref>متن کامل دیوان شیخ اجل سعدی شیرازی، ص۲۰۳.</ref>

}}

{{سخ}}

| عنوان = ای پسر تو بی نشانی از علی

|کس را چه زور و زهره که وصف [[علی]] کند\\جبار در مناقب او گفته [[سوره انسان|هل اتی]]

===در مثنوی معنوی===

| عنوان = غدیر از نگاه مولوی

|زین سبب [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیغامبر]] با اجتهاد\\نام خود وانِ [[امام علی علیه‌السلام|علی]] مولا نهاد

خدو انداختن خصم در روی امیر المؤمنین [[علی کرم الله وجهه]] و انداختن امیرالمؤمنین علی شمشیر از دست

| عنوان = از علی آموز اخلاص عمل

|از علی آموز اخلاص عمل\\شیر حق را دان مطهر از دغل

سؤال کردن آن کافر از علی کرّم الله وجهه کی بر چون منی مظفر شدی شمشیر از دست چون انداختی

| متن =

پس بگفت آن نو مسلمان ولی\\از سر مستی و لذت با علی

جواب گفتن امیر المؤمنین کی سبب افکندن شمشیر از دست چه بوده است در آن حالت

| متن =

گفت من تیغ از پی حق می‌زنم\\بندهٔ حقم نه مامور تنم

===در دیوان شمس===

| عنوان = آن شاه که با دانش و دین بود علی بود

| متن =

| عنوان = شاه ما شاه است و نامش مرتضاست

| متن =

اهل بینش جملگی خود بر حق اند\\چشمۀ نورش علی مرتضاست<ref>رجوع کنید به: صولتی، ص۱۶۶-۱۶۵؛ به نقل از غزلیات شورانگیز شمس، تألیف فریدون کار، و دیوان شمس چاپ صفی علیشاه، به قلم حسین سرداغی.</ref>}}

| عنوان = تا صورت پیوند جهان بود، علی بود

| شاعر =   

===در رباعیات دیوان شمس===

| عنوان = دایم ز ولایت علی خواهم گفت

| متن =

دایم ز [[ولایت]] علی خواهم گفت\\چون روح قدس ناد علی خواهم گفت

تا روح شود غمی که بر جان منست\\کل هم و غم سینجلی خواهم گفت<ref>مولوی، جلال الدین محمد، کلیات شمس تبریزی، رباعیات، شماره۳۰۰، ص۱۳۳۸.</ref>}}

| عنوان = در دایره وجود موجود علیست

| متن =  

==در اشعار ابن‌یمین==

{{اصلی|ابن‌یمین}}

| عنوان = قصیده در مدح حضرت ولایت

| متن =

دانم که از تو باز ندارد به هیچ حال\\یک شربت آب از آنکه سر اسخیا علیست<ref>دیوان اشعار ابن‌یمین، ص۳۹-۴۰.</ref>}}

| عنوان = در مدح حضرت مولی علی علیه السلام

| متن =  

کردگارا مجرمم اما تو آگاهی که من\\بنده اویم چه باشد گر بدو بخشی مرا<ref>ابن‌یمین، دیوان اشعار، ص۱۰-۱۱.</ref>}}  

| عنوان = مرا مذهب اینست گیری تو نیز

| متن =  

که بعد از نبی مقتدای بحق\\علی ابن بوطالب هاشمیست<ref>ابن‌یمین، دیوان اشعار، ص۳۵۵.</ref>}}  

| عنوان = خرم دلی که مجمع سودای حیدرست

| متن =  

نندیشم از تزلزلِ اَقدام کاعتصام\\من بنده را بحَبلِ تولاّی حیدرست

فردا که اختیار دهندم که جای گیر\\گیرم به خُلد جای که مأوای حیدرست<ref>ابن‌یمین، دیوان اشعار،صص۳۱-۳۲.</ref>}}  

| عنوان = آن را که پیشوای دو عالم علی بود

| متن =  

{{اصلی|حافظ شیرازی}}

| متن = مردی ز کننده در [[خیبر]] پرس\\اسرار<ref>نسخه بدل: و اسرار.</ref> کرم ز خواجه [[قنبر]] پرس

گر طالب فیض حق شدستی [[حافظ شیرازی|حافظ]]<ref>نسخه بدل‌ها: گر طالب فیض حق بصدقی حافظ/ گر تشنه فیض رحمتی ای حافظ/ گر تشنه فیض حق بصدقی حافظ.</ref>\\سرچشمه آن<ref>نسخه بدل: سرچشمه او.</ref> ز [[ساقی کوثر]] پرس<ref>دیوان خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی، ۱۳۶۱، ص۷۴۳.</ref>}}

-------

| متن =

حافظ اگر قدم زنی در ره خاندان به صدق\\بدرقه رهت شود همت شحنه [[نجف]]<ref>دیوان حافظ، ۱۳۶۷، ص۳۲۵.</ref>}}

-------

بر سنگ قبر حافظ غزلی نوشته شده است که آغازش «ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش» است.<ref>جابری انصاری اصفهانی،حسن، سفر شیراز، مجله ارمغان، دوره بیست و یکم، آبان و آذر ۱۳۱۹ - شماره ۸ و ۹.</ref> این غزل در برخی از دیوان‌های حافظ آمده است.<ref>مثلاً: دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، نسخه قدسی، انتشارات اشراقی، ص۲۵۲.</ref> برخی این غزل را به حافظ نسبت داده‌اند و حتی آن را شاهدی تشیع حافظ دانسته‌اند.<ref>برای نمونه: لطیفه غیبی، مجله ارمغان، دوره هفتم، آذر و دی ۱۳۰۵ - شماره ۹ و ۱۰.</ref> اما پژوهش‌گرانی آن را رد کرده‌اند و دلیل این انتساب را تلاش برای شیعه‌نمایی حافظ دانسته اند.<ref>برای نمونه: جابری انصاری اصفهانی،حسن، سفر شیراز، مجله ارمغان، دوره بیست و یکم، آبان و آذر ۱۳۱۹ - شماره ۸ و ۹؛ سعیدی سیرجانی، این کجا و آن کجا، کیهان فرهنگی، دی ۱۳۶۷، ش ۵۸؛ذکاوتی قراگزلو،علی رضا، حافظ در میان هفتاد و دو ملت، تحقیقات اسلامی، پاییز و زمستان۱۳۶۶ - شماره ۵ و۶.</ref> در نسخه مصحح حسین پژمان اگرچه این غزل را ذکر می‌کند؛ اما در پاورقی مدعی است که در هیچ نسخه قدیمی نیامده است و سستی اشعار و مضمون آن، با فکر و زبان حافظ مباینت دارد.<ref>دیوان حافظ، تصحیح حسین پژمان، انتشارات کتابخانه بروخیم، ص۳۰۱، تهران، ۱۳۱۵.</ref>

| متن =

ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش\\پیوسته در حمایت لطف اله باش...

==در اشعار شهریار==

| عنوان = [[همای رحمت]]

| شاعر = [[سید محمدحسین شهریار]]

ز نوای مرغ یاحق بشنو که در دل شب\\غم دل به دوست گفتن چه خوشست شهریارا<ref>دیوان شهریار(۱)، ص۹۸.</ref>}}

| عنوان = شب و علی

| متن =  

در دیوان محمدحسین غروی اصفهانی، معروف به [[دیوان کمپانی]]، ترجیع‌بندی در ولادت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] سروده شده، که چنین است:‌

| متن =

گوهری را از صدف آورده طبعم در کنار\\یا که از خاک [[نجف]] تابنده درّی آبدار

\\لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار<ref>دیوان کمپانی، ص۳۵-۳۶.</ref>}}

| متن =

باز جان می‌پرورد ساز پیام آشنا\\یا که از طور [[غری]] می‌آید آواز انا

\\لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار<ref>دیوان کمپانی، ص۳۶.</ref>}}

| متن =

[[کعبه]] چون گوی سبق از سینه سینا گرفت\\پایه برتر از فراز گنبد مینا گرفت

\\گوش جان بگشا و بشنو از امین کردگار

\\لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار<ref>دیوان کمپانی، ص۳۷.</ref>}}

| متن =

گوهری شد از درون کعبه بیرون از صدف\\کرد بیت الله را با آن شرف بیت الشرف

\\لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار}}

| متن =

باده بده ساقیا! ولی ز خُمِّ غدیر\\چنگ بزن مطربا! ولی به یاد امیر  

تو نیز ای چرخ پیر! بیا ز بالا به زیر\\دادِ مسرّت بده، ساغر عشرت بگیر<ref>دیوان کمپانی، ص۳۷-۳۸.</ref>}}

| متن = باده بده ساقیا! ولی ز خُمِّ غدیر\\چنگ بزن مطربا! ولی به یاد امیر  

تو نیز ای چرخ پیر! بیا ز بالا به زیر\\دادِ مسرّت بده، ساغر عشرت بگیر<ref>دیوان کمپانی

==در اشعار اقبال لاهوری==

| عنوان = در شرح اسرار اسمای علی مرتضی

| شاعر = [[اقبال لاهوری]]