کوه ثور: تفاوت میان نسخه‌ها

کوه ثَور در جنوب [[مکه]] و [[مسجدالحرام]]<ref>ازرقی، ج۲، ص۲۹۴؛ حِمیری، ص۱۵۱؛ بلادی، ص۲۷، ۵۷</ref> و در راه [[یمن]] قرار دارد.<ref>ابن جُبَیر، ص۹۳</ref>

برخی نام این کوه را اَطحَل (رنگی شبیه خاکستر)یا ثور اَطحَل ثبت کرده‌اند، برخی از مورخان نیز به این کوه، ابوثور گفته‌اند که صحیح به نظر نمی‌رسد.<ref>رجوع کنید به ابن جُبَیر، ص۹۳؛ فاسی، ج۱، ص۴۵۰؛ اسدی مکی، ص۲۱۲</ref> بعید نیست نام‌گذاری این کوه به «ثور» (به معنای گاو) به این سبب باشد که همچون گاوی است که رو به جنوب مکه کرده است.<ref>بلادی، ص۲۷</ref>

در قدیم از دو راه کوهستانی به کوه ثور می‌رفتند که یکی دشوار ولی کوتاه بود و و دیگری آسان ولی طولانی‌تر بود. فاصله کوه ثور تا مکه بسته به راهی بود که انتخاب می‌شد؛ از این رو، این فاصله را، به تفاوت، حدود یک [[فرسخ]]،<ref>ابن جبیر، ص۹۳، قس ص۱۳۹ که فاصله را سه میل ذکر کرده است</ref> دو سه میل<ref>فاسی، ج۱، ص۴۵۰؛ ابن ظهیره، ص۳۰۰</ref> و در فاصله دو ساعت راه<ref>بَتَنُونی، ص۱۲۸</ref> از مکه ذکر کرده‌اند. در مسیرهای امروزه، فاصله کوه ثور تا [[مسجدالحرام]] سه تا چهار کیلومتر است.<ref>کردی، ج۱، جزء ۲، ص۳۸۴</ref>

غار ثَور در قله کوه قرار دارد، بر کوه‌های اطراف مسلط و به صورت صخره یا سنگی توخالی و شبیه قایقی وارونه است. ارتفاع آن از زمین کمی بیش از ۵۰۰ متر و صعود به غار بسیار دشوار و مستلزم تلاش فراوان است.<ref>ابن جبیر، ص۱۳۹؛ عیاشی، ج۲، ص۱۰۲۱۰۳؛ رفعت باشا، ج۱، ص۶۱، ۶۳</ref>

غار ثور دارای دو ورودی یا شکاف است؛ یکی غربی که بسیار تنگ است و تقریباً به کف غار چسبیده و ورود از آن خیلی دشوار است، دومی شرقی که تا حدودی پهن است و ادعا شده پس از ورود پیامبر(ص) به غار، به معجزه الاهی ایجاد شده است.<ref>ابن جبیر، ص۹۴، ۱۳۹۱۴۰؛ اسدی مکی، ص۲۱۳؛ عیاشی، ج۲، ص۱۰۳؛ رفعت باشا، ج۱، ص۶۲</ref>

طول خود غار هجده وجب و پهنای قسمت میانی آن یازده وجب است.<ref>ابن جبیر، ص۱۴۰</ref> ارتفاع داخل غار به‌اندازه قد یک انسان و مساحتش دو و نیم مترمربع است.<ref> عیاشی، ج۲، ص۱۰۳؛ بتنونی، ص۱۳۱</ref>

برخی از مورخان غار ثور را که پیامبر(ص) به آن پناه برد با [[غار حراء]] که محل نزول نخستین [[وحی]] الاهی بود، اشتباه کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به ازرقی، ج۲، ص۲۸۸؛ فاسی، ج۱، ص۴۴۸؛ ابن ظهیره، ص۲۹۹؛ نهروالی، ص۴۴۷ ۴۴۸</ref>

مشرکان در جستجوی پیامبر(ص) تا در غار ثور هم آمدند اما خداوند آنان را از ورود به غار بازداشت. بدین ترتیب که [[قریش]] با دیدن تار عنکبوت و تخم کبوتر، به این نتیجه رسیدند که غار متروک است و کسی وارد آن نشده است و گرنه تار عنکبوت پاره می‌شد و تخم کبوتر می‌شکست و کبوتر نمی‌نشست.<ref>ابن سعد، قسم ۱، ص۱۵۴؛ ابن جبیر، ص۹۳؛ ابن کثیر، ج۲، ص۲۳۹۲۴۱؛ نهروالی، ص۴۴۸۴۴۹</ref>

کوه ثور از زمان اقامت سه روزه پیامبر(ص) در آن نزد [[اسلام|مسلمانان]] مبارک شمرده می‌شود<ref>نهروالی، ص۴۴۸؛ کردی، ج۱، جزء ۲، ص۳۹۳؛ بلادی، ص۵۷</ref> و همواره محل [[زیارت]] حاجیان بوده است.<ref>ابن جبیر، ص۹۳؛ فاسی، ج۱، ص۴۴۹</ref>

با وجود دشواری بسیار و سختی ورود از دهانه تنگ غار، که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]] از آن داخل شده بود، مردمی که به دیدار غار می‌رفتند از باب [[تبرک]]، سعی می‌کردند از آن وارد شوند و چه بسیار کسانی که در میانه شکاف به سبب تنگی آن محبوس می‌شدند.<ref>ابن جبیر، ص۹۳، ۱۳۹؛ خلوصی، ص۱۱۷؛ قس ابن ظهیره، ص۳۰۰؛ نهروالی، ص۴۵۰ ۴۵۱</ref> میان عوام شایعه‌ای راجع به کسانی که نتوانند از شکاف غار ثور بگذرند، رواج داشت. ابن جبیر می‌گوید: «بیشتر مردم به دلیل دشواری ورود، از وارد شدن به آن از دهانه تنگ آن خودداری می‌کنند؛ چون گفته می‌شود هرکس نتواند وارد آن گردد، حلال زاده نیست».<ref>رجوع کنید به فاسی، ج۱، ص۴۵۰؛ ابن جبیر، ص۹۴؛ نهروالی، ص۴۵۱؛ اسدی مکی، ۲۱۳؛ بلادی، ص۲۷</ref>

در حدود سال ۸۰۰ و به روایتی ۸۱۰ هجری، حاکمِ وقت اقدام به گشاد کردن دهانه تنگ غار کرد تا دیگر مردم در آن محبوس نشوند.<ref>رجوع کنید به فاسی، ج۱، ص۴۴۹۴۵۰؛ ابن ظهیره، ص۳۰۰؛ کردی، ج۱، جزء ۲، ص۳۹۵</ref> در دوره‌های بعد نیز حاکم مکه، بار دیگر دهانه غار را وسیع کرد.<ref>بتنونی، ص۱۳۱</ref> امروزه ارتفاع دهانه و عرض غار حدود نیم متر است.<ref>بتنونی، ص۱۳۱</ref>

* ابن جُبَیر، ''رحلة ابن جبیر''، بیروت، ۱۹۸۶.

* ابن سعد، ''طبقات''، (لیدن).

* ابن ظهیره، ''الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف''، چاپ علی عمر، قاهره، ۱۴۲۳/ ۲۰۰۳.

* ابن کثیر، ''السیرة النبویة''، چاپ مصطفی عبدالواحد، قاهره ۱۳۸۳۱۳۸۶/ ۱۹۶۴ ۱۹۶۶، چاپ افست بیروت، [بی تا].

* سهیلی، عبدالرحمان بن عبدالله، ''الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابن هشام''، چاپ عبدالرحمان وکیل، قاهره، ۱۳۸۷۱۳۹۰/۱۹۶۷۱۹۷۰، چاپ افست ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰.