الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (کتاب) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۱۳
، ۱۵ ژوئن←جایگاه و اهمیت اسفار
Ali.jafari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
[[سید محمدحسین حسینی تهرانی]] معتقد است «أسفار أربعه» از اسرار و رموز مبانی توحيد با برهان و استدلال و ارائه حقایق و نفایس مطالب و رنج فراوان پرده برداشته است، و می‌توان آنرا در صدر كتب علميّه و فلسفيّه به شمار آورد.<ref>تهرانی، سیدمحمدحسین، الله شناسی، ج۳، ص۳۶۵</ref> و به گفته [[محمدرضا مظفر]] كتاب اسفار در رأس تمامی كتب فلسفه قديم و جديد قرار دارد و مادر تمامی تأليفات ملاصدار است؛ چراكه هر كتابی يا رساله‌ای كه پس از آن تأليف كرده، برگرفته از عبارات آن كتاب است.<ref>صدر‌الدین‌شیرازی، اسفارالاربعة، ۱۹۸۱م، مقدمه کتاب.</ref> | [[سید محمدحسین حسینی تهرانی]] معتقد است «أسفار أربعه» از اسرار و رموز مبانی توحيد با برهان و استدلال و ارائه حقایق و نفایس مطالب و رنج فراوان پرده برداشته است، و می‌توان آنرا در صدر كتب علميّه و فلسفيّه به شمار آورد.<ref>تهرانی، سیدمحمدحسین، الله شناسی، ج۳، ص۳۶۵</ref> و به گفته [[محمدرضا مظفر]] كتاب اسفار در رأس تمامی كتب فلسفه قديم و جديد قرار دارد و مادر تمامی تأليفات ملاصدار است؛ چراكه هر كتابی يا رساله‌ای كه پس از آن تأليف كرده، برگرفته از عبارات آن كتاب است.<ref>صدر‌الدین‌شیرازی، اسفارالاربعة، ۱۹۸۱م، مقدمه کتاب.</ref> | ||
ارزش این کتاب کمابیش توجه محققان اروپایی را جلب کرده است. نخستین بار [[ماکس هورتن]] در کتاب «نظام فلسفی شیرازی»<ref>استراسبورگ، ۱۹۱۳م </ref> به شناساندن این اثر پرداخت و خلاصه‌ای از مطالب آن را به زبان آلمانی برگرداند. [[هانری کربن]] نیز در مطالعات مربوط به حکمت متعالیه و اسفار، به ویژه با کتاب | ارزش این کتاب کمابیش توجه محققان اروپایی را جلب کرده است. نخستین بار [[ماکس هورتن]] در کتاب «نظام فلسفی شیرازی»<ref>استراسبورگ، ۱۹۱۳م </ref> به شناساندن این اثر پرداخت و خلاصه‌ای از مطالب آن را به زبان آلمانی برگرداند. [[هانری کربن]] نیز در مطالعات مربوط به حکمت متعالیه و اسفار، به ویژه با کتاب خود، [[اسلام ایرانی (کتاب)|اسلام ایرانی]]، سهم شایانی داشته است<ref>نک: IV/54-115</ref> | ||
=== وجه نامگذاری === | ===وجه نامگذاری=== | ||
صدرالدین شیرازی طرح کتاب خویش را منطبق بر سَفَرهای چهارگانه عارفان دانسته است.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۳.</ref> و بر همین اساس نام کتابش را «الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية» گذاشته است.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۳.</ref>{{یاد|فرتبت كتابي هذا طبق حركاتهم في الأنوار و الآثار على أربعه أسفار و سميته بالحكمة المتعالية في الأسفار العقلية}}این سفرها به بیان او در مقدمه اسفار عبارتند از: | صدرالدین شیرازی طرح کتاب خویش را منطبق بر سَفَرهای چهارگانه عارفان دانسته است.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۳.</ref> و بر همین اساس نام کتابش را «الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية» گذاشته است.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۳.</ref>{{یاد|فرتبت كتابي هذا طبق حركاتهم في الأنوار و الآثار على أربعه أسفار و سميته بالحكمة المتعالية في الأسفار العقلية}}این سفرها به بیان او در مقدمه اسفار عبارتند از: | ||
# سفر از خلق به سوی حق، (السیر من الخلْق الی الحقّ) | #سفر از خلق به سوی حق، (السیر من الخلْق الی الحقّ) | ||
# سفر در حق با حق (السیر فی الحق مع الحق)، | #سفر در حق با حق (السیر فی الحق مع الحق)، | ||
# سفر از حق به سوی خلق با حق (السیر مِن الحق الی الخلق مع الحق)، | #سفر از حق به سوی خلق با حق (السیر مِن الحق الی الخلق مع الحق)، | ||
# سفر در خلق با حق(السیر فی الخلق مع الحق).<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۳؛ برای تعبیرهای مختلف از سفرهای چهارگانه، نک: ابن عربی، الفتوحات المکیة، ۱۹۷۲م، ج۷، صص۱۱۷، ۱۲۵؛ آملی، المقدمات من کتاب نص النصوص، ۱۳۵۲ش، ص۲۶۸؛ کاشانی، اصطلاحات الصوفیة، ۱۹۸۱م، ص۸۷؛ نیز نک: مرکزی، ج۹، ص۱۰۱۳: رساله‌ای با عنوان الاسفار الاربعة از شمس الدین محمد خفری. </ref> | #سفر در خلق با حق(السیر فی الخلق مع الحق).<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۳؛ برای تعبیرهای مختلف از سفرهای چهارگانه، نک: ابن عربی، الفتوحات المکیة، ۱۹۷۲م، ج۷، صص۱۱۷، ۱۲۵؛ آملی، المقدمات من کتاب نص النصوص، ۱۳۵۲ش، ص۲۶۸؛ کاشانی، اصطلاحات الصوفیة، ۱۹۸۱م، ص۸۷؛ نیز نک: مرکزی، ج۹، ص۱۰۱۳: رساله‌ای با عنوان الاسفار الاربعة از شمس الدین محمد خفری. </ref> | ||
=== زمان نگارش === | ===زمان نگارش=== | ||
ملاصدرا در مقدمه کتاب اسفار، آن را حاصل دوره طولانی انزوا و کناره‌گیری از مشاغل علمی رایج می‌شمارد.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، صص۴-۸.</ref> و نیز در بخشی از کتاب برای استادش [[میرداماد]]<small>(درگذشت ۱۰۴۰ق)</small> طلب طول عمر می‌کند.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۸۱.</ref> نیز در اواخر بخش نخست از بخش‌های چهارگانه کتاب، در یادداشتی که در حاشیه برخی نسخه‌های خطی کتاب آمده - تاریخ ۱۰۳۷ق قید گردیده است.<ref>نگاه کنید: حقوق، ۳۳۱؛ نخجوانی، فهرست کتابخانةدولتی تبریز، ص۱۲۹. </ref> | ملاصدرا در مقدمه کتاب اسفار، آن را حاصل دوره طولانی انزوا و کناره‌گیری از مشاغل علمی رایج می‌شمارد.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، صص۴-۸.</ref> و نیز در بخشی از کتاب برای استادش [[میرداماد]]<small>(درگذشت ۱۰۴۰ق)</small> طلب طول عمر می‌کند.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۸۱.</ref> نیز در اواخر بخش نخست از بخش‌های چهارگانه کتاب، در یادداشتی که در حاشیه برخی نسخه‌های خطی کتاب آمده - تاریخ ۱۰۳۷ق قید گردیده است.<ref>نگاه کنید: حقوق، ۳۳۱؛ نخجوانی، فهرست کتابخانةدولتی تبریز، ص۱۲۹. </ref> | ||
=== فصل‌بندی اسفار === | ===فصل‌بندی اسفار=== | ||
فصل‌بندی اسفار با آثار جامع پیش از آن در [[فلسفه]] اسلامی متفاوت است و مباحث [[منطق]] و [[طبیعیات]] و ریاضیات در اسفار جایی ندارند. کتاب صدرالدین شیرازی نیز در ۴ سفر تنظیم شده است: | فصل‌بندی اسفار با آثار جامع پیش از آن در [[فلسفه]] اسلامی متفاوت است و مباحث [[منطق]] و [[طبیعیات]] و ریاضیات در اسفار جایی ندارند. کتاب صدرالدین شیرازی نیز در ۴ سفر تنظیم شده است: | ||
# امور عامّه (وجود و مَظاهر آن)؛ | #امور عامّه (وجود و مَظاهر آن)؛ | ||
# حکمت طبیعی (جواهر و اعراض)؛ | #حکمت طبیعی (جواهر و اعراض)؛ | ||
# [[الهیات خاص|الهیات به معنای اَخَص]]؛ | #[[الهیات خاص|الهیات به معنای اَخَص]]؛ | ||
# نفس، و مبدأ و معاد آن. | #نفس، و مبدأ و معاد آن. | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
==شیوه مولف== | ==شیوه مولف== | ||
* استفاده همزمان استدلال عقلی و شهود: از دیدگاه مولف در حکمت راستین، [[برهان]] و [[کشف]] دو وجه جدایی ناپذیر و کامل کننده یکدیگرند. وی بارها در اسفار و دیگر آثار خود از درآمیختن روش شناخت فلسفی و طریقه شهود عرفانی سخن می‌گوید و بر سستی روش‌هایی که تنها به یکی از این دو دیدگاه تکیه دارند، تأکید می‌ورزد. در مقدمه کتاب به کسانی که به دنبال حکمت هستند، توصیه می‌کند که پیش از خواندن کتاب به [[تزکیه|تزکیه نفس]] بپردازند و بدین گونه [[حکمت]] و معرفت را بر بنیانی استوار نهند و از اشتغال به سخنان عوام [[صوفیه]]، و اعتماد به گفته‌های متفلسفان<ref>متفلسف، کسی که ادعای فلسفه دانی دارد ولی تخصص کافی در آن ندارد.</ref> به شدت پرهیز کنند.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۲.</ref> | *استفاده همزمان استدلال عقلی و شهود: از دیدگاه مولف در حکمت راستین، [[برهان]] و [[کشف]] دو وجه جدایی ناپذیر و کامل کننده یکدیگرند. وی بارها در اسفار و دیگر آثار خود از درآمیختن روش شناخت فلسفی و طریقه شهود عرفانی سخن می‌گوید و بر سستی روش‌هایی که تنها به یکی از این دو دیدگاه تکیه دارند، تأکید می‌ورزد. در مقدمه کتاب به کسانی که به دنبال حکمت هستند، توصیه می‌کند که پیش از خواندن کتاب به [[تزکیه|تزکیه نفس]] بپردازند و بدین گونه [[حکمت]] و معرفت را بر بنیانی استوار نهند و از اشتغال به سخنان عوام [[صوفیه]]، و اعتماد به گفته‌های متفلسفان<ref>متفلسف، کسی که ادعای فلسفه دانی دارد ولی تخصص کافی در آن ندارد.</ref> به شدت پرهیز کنند.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۱۲.</ref> | ||
* نقل قول‌های گسترده از پیشینیان: شیوه تدوین کتاب، چنانکه از گفته‌های مؤلف برمی‌آید، متأثر از گرایش او به جستجو و سازگار کردن آرای گوناگون از دو مکتب [[فلسفه مشاء|مَشّاء]] و [[فلسفه اشراق|اشراق]] است.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۵، صدرالدین شیرازی، المبدأ و المعاد، ۱۳۵۴ش، ص۶.</ref> ضمن آنکه وی خواسته است که با آگاه کردن خواننده از عقاید پیشینیان، او را در فهم و قبول نظر خاص خویش یاری کند.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، صص۱۰-۱۱؛ نیز نک: ۸۵.</ref> به عقیده [[حسن حسن‌زاده آملی|حسن زاده آملی]]، نظر ملاصدرا را باید از میان نقل قول‌ها و بیان نظرات دیگران درک کرد و اینگونه نیست که هرچه در اسفار باشد نظر خودش باشد.<ref>حسن زاده، شرح فارسی الاسفار الاربعه، ۱۹۸۱م، ص۸۲.</ref> | *نقل قول‌های گسترده از پیشینیان: شیوه تدوین کتاب، چنانکه از گفته‌های مؤلف برمی‌آید، متأثر از گرایش او به جستجو و سازگار کردن آرای گوناگون از دو مکتب [[فلسفه مشاء|مَشّاء]] و [[فلسفه اشراق|اشراق]] است.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۵، صدرالدین شیرازی، المبدأ و المعاد، ۱۳۵۴ش، ص۶.</ref> ضمن آنکه وی خواسته است که با آگاه کردن خواننده از عقاید پیشینیان، او را در فهم و قبول نظر خاص خویش یاری کند.<ref>صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، صص۱۰-۱۱؛ نیز نک: ۸۵.</ref> به عقیده [[حسن حسن‌زاده آملی|حسن زاده آملی]]، نظر ملاصدرا را باید از میان نقل قول‌ها و بیان نظرات دیگران درک کرد و اینگونه نیست که هرچه در اسفار باشد نظر خودش باشد.<ref>حسن زاده، شرح فارسی الاسفار الاربعه، ۱۹۸۱م، ص۸۲.</ref> | ||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
* جنبه انتقادی نسبت به آرای گذشتگان. | *جنبه انتقادی نسبت به آرای گذشتگان. | ||
* کوشش برای هماهنگی میان [[حکمت]] و [[شریعت]] به ویژه در سفرهای سوم و چهارم. | *کوشش برای هماهنگی میان [[حکمت]] و [[شریعت]] به ویژه در سفرهای سوم و چهارم. | ||
* داشتن صبغه کلامی در برخی مباحث.<ref>برای نمونه، نک: صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۹۵-۳۹۹، ج۹، صص۴-۶، ۱۶۰-۱۶۱، ۲۴۳، ۲۷۳، ۳۲۱- ۳۲۷.</ref> | *داشتن صبغه کلامی در برخی مباحث.<ref>برای نمونه، نک: صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۹۵-۳۹۹، ج۹، صص۴-۶، ۱۶۰-۱۶۱، ۲۴۳، ۲۷۳، ۳۲۱- ۳۲۷.</ref> | ||
* مشتمل بودن بر مضامین دشوار و دیریاب. | *مشتمل بودن بر مضامین دشوار و دیریاب. | ||
* صراحت گفتار و زیبایی و لطافت بیان. | *صراحت گفتار و زیبایی و لطافت بیان. | ||
* زبان شاعرانه در بیان مطالب.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/230220/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87 «الاسفار الاربعه»]، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | *زبان شاعرانه در بیان مطالب.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/230220/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87 «الاسفار الاربعه»]، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =[[مرتضی مطهری]] فیلسوف و الاهی‌دان شیعه(۱۲۹۸-۱۳۵۸ش):{{سخ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =[[مرتضی مطهری]] فیلسوف و الاهی‌دان شیعه(۱۲۹۸-۱۳۵۸ش):{{سخ}} | ||
مکتب صدرالمتألهین مکتب توأم شدن عقل و قلب است. آقای [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] می‌فرمودند من اوایل که اسفار می‌خواندم خیلی کار می‌کردم و خیلی فکر می‌کردم و خیلی هم تجزیه و تحلیل می‌کردم. بعد کم کم در من این غرور پیدا شده بود که خود [[ملاصدرا| آخوند]] هم اگر بیاید دیگر بهتر از این نمی‌تواند این مطالب را تجزیه و تحلیل کند. تا بعد می‌روند نزد استادشان مرحوم آقای [[سید علی قاضی طباطبایی| قاضی]] که استاد سیر و سلوک و معنویت بوده است. آقای طباطبایی می‌فرمودند وقتی که ایشان وارد بحث مسائل وجود شد یک‌مرتبه معتقد شدم که من تا به حال یک کلمه از اسفار نمی‌فهمیدم. اگر کسی بخواهد واقعاً حکمت متعالیه را بخواند باید زمینه قلبی و روحی و زمینه معنوی آن را هم فراهم کند و الّا «ظلمات بعضها فوق بعض» می‌شود *| منبع =* '''منبع''': مطهری، درس های اسفار، ج۱، ص۱۳۷| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | مکتب صدرالمتألهین مکتب توأم شدن عقل و قلب است. آقای [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] می‌فرمودند من اوایل که اسفار می‌خواندم خیلی کار می‌کردم و خیلی فکر می‌کردم و خیلی هم تجزیه و تحلیل می‌کردم. بعد کم کم در من این غرور پیدا شده بود که خود [[ملاصدرا| آخوند]] هم اگر بیاید دیگر بهتر از این نمی‌تواند این مطالب را تجزیه و تحلیل کند. تا بعد می‌روند نزد استادشان مرحوم آقای [[سید علی قاضی طباطبایی| قاضی]] که استاد سیر و سلوک و معنویت بوده است. آقای طباطبایی می‌فرمودند وقتی که ایشان وارد بحث مسائل وجود شد یک‌مرتبه معتقد شدم که من تا به حال یک کلمه از اسفار نمی‌فهمیدم. اگر کسی بخواهد واقعاً حکمت متعالیه را بخواند باید زمینه قلبی و روحی و زمینه معنوی آن را هم فراهم کند و الّا «ظلمات بعضها فوق بعض» می‌شود *| منبع =* '''منبع''': مطهری، درس های اسفار، ج۱، ص۱۳۷| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
== منابع اسفار == | ==منابع اسفار== | ||
موارد استناد مؤلف به عبارات کتب فلسفی، عرفانی و کلامی فراوان است، اما اغلب آنها از منابع مشهور و بازمانده بیرون نیست. مواردی را نیز می‌توان یافت که گفته کسی بدون ذکر صریح نام او نقل شده است و تعیین مآخذ اینگونه نقل‌ها درخور پژوهشی مستقل است.<ref>برای نمونه، نک: صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، صص۳۱۴، ۳۱۵، ۳۸۸، ج۲، صص۱۵۸، ۱۵۹، ۲۹۴، ج۷، صص۲۱۶، ۲۱۸.</ref> از کتب مهمی که در فصول مختلف اسفار به آنها ارجاع، و از آنها نقل شده است، [[اثولوجیا]] و [[رسائل اخوان الصفا]] را می‌توان نام برد. این دو اثر بی‌تردید بر افکار مؤلف تأثیر عمیقی نهاده‌اند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/230220/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87 «الاسفار الاربعه»]، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | موارد استناد مؤلف به عبارات کتب فلسفی، عرفانی و کلامی فراوان است، اما اغلب آنها از منابع مشهور و بازمانده بیرون نیست. مواردی را نیز می‌توان یافت که گفته کسی بدون ذکر صریح نام او نقل شده است و تعیین مآخذ اینگونه نقل‌ها درخور پژوهشی مستقل است.<ref>برای نمونه، نک: صدرالدین شیرازی، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، صص۳۱۴، ۳۱۵، ۳۸۸، ج۲، صص۱۵۸، ۱۵۹، ۲۹۴، ج۷، صص۲۱۶، ۲۱۸.</ref> از کتب مهمی که در فصول مختلف اسفار به آنها ارجاع، و از آنها نقل شده است، [[اثولوجیا]] و [[رسائل اخوان الصفا]] را می‌توان نام برد. این دو اثر بی‌تردید بر افکار مؤلف تأثیر عمیقی نهاده‌اند.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/230220/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87 «الاسفار الاربعه»]، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | ||
== شرح‌ها، حواشی و مدرسان == | ==شرح‌ها، حواشی و مدرسان== | ||
بر کتاب اسفار حواشی متعددی نوشته‌اند. حاشیه [[ملاعلی نوری]] <small>(درگذشت ۱۲۴۶ق)</small> را ظاهراً باید قدیم‌تر از همه دانست. مفصل‌ترین و معروف‌ترین آنها از [[ملاهادی سبزواری]] <small>(درگذشت ۱۲۸۹ق)</small> است که جز بخش جواهر و اعراض به تمام کتاب پرداخته است. حاشیه [[آقاعلی مدرس طهرانی|آقاعلی مدرس زنوزی]] نیز از حواشی عالمانه و سودمند این کتاب است. از دیگر حاشیه‌نگاران بر اسفار، [[ملا اسماعیل درب کوشکی اصفهانی]] <small>(درگذشت ۱۲۷۷ق)</small>، [[محمد بن معصوم علی هیدجی]] <small>(درگذشت ۱۳۴۹ق)</small> و [[علامه طباطبایی]] را می‌توان نام برد.<ref>تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۶، صص۱۹ - ۲۰؛ آشتیانی، مقدمه بر المسائل القدسیة، ۱۳۵۲ش، صص۵۴ - ۵۶.</ref> از دیگر شروح جدید این کتاب می‌توان به شرح [[مرتضی مطهری]] بر بخش‌های قوه و فعل اسفار، شرح [[محمد تقی مصباح یزدی]]<small>(درگذشت ۱۳۹۹ش)</small> بر جلد اول و هشتم اسفار، و شرح [[عبدالله جوادی آملی]] با عنوان [[رحیق مختوم]]، و شرح فارسی [[حسن حسن زاده آملی]]<small>(درگذشت ۱۴۰۰ش)</small> اشاره کرد. | بر کتاب اسفار حواشی متعددی نوشته‌اند. حاشیه [[ملاعلی نوری]] <small>(درگذشت ۱۲۴۶ق)</small> را ظاهراً باید قدیم‌تر از همه دانست. مفصل‌ترین و معروف‌ترین آنها از [[ملاهادی سبزواری]] <small>(درگذشت ۱۲۸۹ق)</small> است که جز بخش جواهر و اعراض به تمام کتاب پرداخته است. حاشیه [[آقاعلی مدرس طهرانی|آقاعلی مدرس زنوزی]] نیز از حواشی عالمانه و سودمند این کتاب است. از دیگر حاشیه‌نگاران بر اسفار، [[ملا اسماعیل درب کوشکی اصفهانی]] <small>(درگذشت ۱۲۷۷ق)</small>، [[محمد بن معصوم علی هیدجی]] <small>(درگذشت ۱۳۴۹ق)</small> و [[علامه طباطبایی]] را می‌توان نام برد.<ref>تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۶، صص۱۹ - ۲۰؛ آشتیانی، مقدمه بر المسائل القدسیة، ۱۳۵۲ش، صص۵۴ - ۵۶.</ref> از دیگر شروح جدید این کتاب می‌توان به شرح [[مرتضی مطهری]] بر بخش‌های قوه و فعل اسفار، شرح [[محمد تقی مصباح یزدی]]<small>(درگذشت ۱۳۹۹ش)</small> بر جلد اول و هشتم اسفار، و شرح [[عبدالله جوادی آملی]] با عنوان [[رحیق مختوم]]، و شرح فارسی [[حسن حسن زاده آملی]]<small>(درگذشت ۱۴۰۰ش)</small> اشاره کرد. | ||
=== مدرسان مشهور اسفار === | ===مدرسان مشهور اسفار=== | ||
{{ستون_شروع|3}} | {{ستون_شروع|3}} | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== چاپ‌ها == | ==چاپ‌ها== | ||
اسفار نخست در ۱۲۲۲ق به کوشش [[علی پناه زنوزی]] و [[محمدحسن فانی زنوزی]] در [[اصفهان]]، و چند بار پس از آن در ۴ جلد -از جمله در ۱۲۸۲ و ۱۲۸۸ق در [[تهران]]- به چاپ سنگی رسیده است. [[محمدابراهیم آیتی]] فهرستی از مطالب کتاب براساس چاپ‌های سنگی تنظیم کرده است. | اسفار نخست در ۱۲۲۲ق به کوشش [[علی پناه زنوزی]] و [[محمدحسن فانی زنوزی]] در [[اصفهان]]، و چند بار پس از آن در ۴ جلد -از جمله در ۱۲۸۲ و ۱۲۸۸ق در [[تهران]]- به چاپ سنگی رسیده است. [[محمدابراهیم آیتی]] فهرستی از مطالب کتاب براساس چاپ‌های سنگی تنظیم کرده است. | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
انتشارات مولی، در طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ش، مجموعه ۹جلدی ترجمه فارسی [[محمد خواجوی]] بر کتاب اسفار را منتشر کرد. | انتشارات مولی، در طی سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ش، مجموعه ۹جلدی ترجمه فارسی [[محمد خواجوی]] بر کتاب اسفار را منتشر کرد. | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*آشتیانی، جلال الدین، مقدمه بر المسائل القدسیة صدرالدین شیرازی، تهران، ۱۳۵۲ش. | *آشتیانی، جلال الدین، مقدمه بر المسائل القدسیة صدرالدین شیرازی، تهران، ۱۳۵۲ش. | ||
| خط ۱۶۰: | خط ۱۶۰: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/fa/article/230220 دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | *منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/fa/article/230220 دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120325200038-1125-189.pdf درآمدی بر کتاب اسفار (الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة)] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120325200038-1125-189.pdf درآمدی بر کتاب اسفار (الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة)] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120329141256-5012-32.pdf «ترجمه اسفار اربعه» در بوته نقد] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120329141256-5012-32.pdf «ترجمه اسفار اربعه» در بوته نقد] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120506092837-7049-22.pdf نگاهی بر قدیمی ترین نسخه ی کامل کتاب «اسفار»] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120506092837-7049-22.pdf نگاهی بر قدیمی ترین نسخه ی کامل کتاب «اسفار»] | ||
{{فلسفه اسلامی}} | {{فلسفه اسلامی}} | ||