بخت‌آزمایی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←حکم شرعی بخت‌آزمایی: اصلاح ارقام) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''بخت‌آزمایی''' عملی است که در آن با نام‌نویسی و یا خرید بلیت برای به‌دست‌آوردن مال، شخص یا اشخاصی به‌وسیله [[قرعه|قرعه‌کشی]] انتخاب می‌شوند. آنچه از [[مسائل مستحدثه|مسائل نوظهور فقهی]] در زمینه بخت‌آزمایی شناخته شده بخت‌آزمایی به‌وسیله تهیه بلیت‌هایی است که به مبلغی مشخص توسط مردم خریداری می‌شود و شرکت یا مؤسسه فروشنده متعهد به برگزاری قرعه‌کشی و دادن جایزه‌ای طبق قرار گذاشته شده معادل قیمت تمام بلیت‌ها به فرد منتخب یا هرکسی است که نامش از قرعه خارج می‌شود. | '''بخت‌آزمایی''' عملی است که در آن با نام‌نویسی و یا خرید بلیت برای به‌دست‌آوردن مال، شخص یا اشخاصی به‌وسیله [[قرعه|قرعه‌کشی]] انتخاب می‌شوند. آنچه از [[مسائل مستحدثه|مسائل نوظهور فقهی]] در زمینه بخت‌آزمایی شناخته شده بخت‌آزمایی به‌وسیله تهیه بلیت‌هایی است که به مبلغی مشخص توسط مردم خریداری می‌شود و شرکت یا مؤسسه فروشنده متعهد به برگزاری قرعه‌کشی و دادن جایزه‌ای طبق قرار گذاشته شده معادل قیمت تمام بلیت‌ها به فرد منتخب یا هرکسی است که نامش از قرعه خارج می‌شود. | ||
برخی فقیهان چون [[امام خمینی]] و [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] بلیت‌های بخت‌آزمایی را مصداق [[قمار]] و [[حرام]] می‌دانند دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی | برخی فقیهان چون [[امام خمینی]] و [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] بلیت‌های بخت‌آزمایی را مصداق [[قمار]] و [[حرام]] می‌دانند دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی عمومات قرآنی است که دلالت بر [[آیه تجارت|حرام بودن اکل مال به باطل]] و یا حرمت افعال قماری دارد. همچنین برخی سفیهانه و غرری برشمردن بخت‌آزمایی به حرام بودن آن حکم کرده‌اند. و در مقابل برخی دیگر با توجه به تفاوت بخت‌آزمایی با قمار و [[ازلام#قمار با ازلام|استسقام به ازلام]] معتقدند بلیت بخت‌آزمایی [[آلات قمار|آلت قمار]] نیست و پولی که در ازای آن پرداخت می‌شود صرفا حق شرکت در قرعه‌کشی است. | ||
==پیشینه و جایگاه بخت‌آزمایی== | ==پیشینه و جایگاه بخت‌آزمایی== | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
به گفته پژوهشگران در [[ایران]] نیز قبل از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] این پدیده در قالب بلیت‌های بخت‌آزمایی با عناوینی چون اعانه ملی یا بخت‌آزمایی ملی انجام می‌شده است.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> گرچه گفته شده هزینه بلیت‌های بخت‌آزمایی در انجام امور اجتماعی مانند ساختن بیمارستان، مدارس و همچنین برخی آثار تاریخی چون آرامگاه سعدی و آرامگاه نادرشاه افشار استفاده شده؛ اما در [[حکومت پهلوی|زمان پهلوی]] به دلیل قماری دانستن آنها، با موضع مخالف برخی علما و روحانیون مواجه شد و بعد از انقلاب فروش آنها متوقف گردید.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷ و ۲۴۲.</ref> در دهه هفتاد شمسی شکل جدیدی از بلیت‌های بخت‌آزمایی تحت نظر سازمان بهزیستی با عنوان ارمغان بهزیستی در جهت تامین نیازهای کودکان بی‌سرپرست و سالمندان برای مدت کوتاهی منتشر شد. این بلیت‌ها نیز به دلایلی با واکنش علما مواجه شد.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۵.</ref> | به گفته پژوهشگران در [[ایران]] نیز قبل از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب]] این پدیده در قالب بلیت‌های بخت‌آزمایی با عناوینی چون اعانه ملی یا بخت‌آزمایی ملی انجام می‌شده است.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref> گرچه گفته شده هزینه بلیت‌های بخت‌آزمایی در انجام امور اجتماعی مانند ساختن بیمارستان، مدارس و همچنین برخی آثار تاریخی چون آرامگاه سعدی و آرامگاه نادرشاه افشار استفاده شده؛ اما در [[حکومت پهلوی|زمان پهلوی]] به دلیل قماری دانستن آنها، با موضع مخالف برخی علما و روحانیون مواجه شد و بعد از انقلاب فروش آنها متوقف گردید.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۲۶-۲۲۷ و ۲۴۲.</ref> در دهه هفتاد شمسی شکل جدیدی از بلیت‌های بخت‌آزمایی تحت نظر سازمان بهزیستی با عنوان ارمغان بهزیستی در جهت تامین نیازهای کودکان بی‌سرپرست و سالمندان برای مدت کوتاهی منتشر شد. این بلیت‌ها نیز به دلایلی با واکنش علما مواجه شد.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۵.</ref> | ||
=== جایگاه === | ===جایگاه=== | ||
به گفته حسین حلی بخت‌آزمایی به دو صورت غیر مُعَوَّض و مُعَوَّض اجرا می‌شود.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> بخت آزمایی غیر معوض آن است که در برخی مراسمات به نام افراد قرعه‌کشی انجام می‌شود و اسم هرکس خارج شد جایزه‌ای به او تعلق می‌گیرد.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref> و بخت آزمایی معوض با خرید بلیت بخت‌آزمایی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> به گفته پژوهشگران آنچه سبب توجه و اهمیت مسئله بخت‌آزمایی برای فقیهان است مبنابودن شانس و احتمال در کسب مال یا به تعبیر دیگر احتمال قماری‌بودن خرید این بلیت‌ها است.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۴۸.</ref> همچنین برخی روشنفکران چون [[جلال آل‌احمد]] این بلیت‌ها را تقلیدی از فرهنگ غرب دانسته و مخالف آن بوده‌اند.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۴و۲۴۷.</ref> | به گفته حسین حلی بخت‌آزمایی به دو صورت غیر مُعَوَّض و مُعَوَّض اجرا می‌شود.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> بخت آزمایی غیر معوض آن است که در برخی مراسمات به نام افراد قرعه‌کشی انجام می‌شود و اسم هرکس خارج شد جایزه‌ای به او تعلق می‌گیرد.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref> و بخت آزمایی معوض با خرید بلیت بخت‌آزمایی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> به گفته پژوهشگران آنچه سبب توجه و اهمیت مسئله بخت‌آزمایی برای فقیهان است مبنابودن شانس و احتمال در کسب مال یا به تعبیر دیگر احتمال قماری‌بودن خرید این بلیت‌ها است.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۴۸.</ref> همچنین برخی روشنفکران چون [[جلال آل‌احمد]] این بلیت‌ها را تقلیدی از فرهنگ غرب دانسته و مخالف آن بوده‌اند.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۴و۲۴۷.</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
==حکم شرعی بخت‌آزمایی== | ==حکم شرعی بخت‌آزمایی== | ||
[[پرونده:تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های بخت‌آزمایی.jpg|بندانگشتی|تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های ارمغان بهزیستی]]فقیهان در یافتن حکم شرعیِ | [[پرونده:تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های بخت‌آزمایی.jpg|بندانگشتی|تصویر متن استفتاء از برخی مراجع در مورد بلیت‌های ارمغان بهزیستی]]فقیهان در یافتن حکم شرعیِ بخت‌آزمایی به دو موضوع پرداخته‌اند: ۱.حکم شرعی خرید و فروش بلیت ۲.حکم استفاده از جایزه‌ای که در قرعه‌کشی به‌دست آمده.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> به گفته پژوهشگران متغیرهای زیر در تعیین این حکم دخیل است: | ||
*نیت طرفین؛ مثلا کسب سود یا انگیزه‌های خیرخواهانه؛ | *نیت طرفین؛ مثلا کسب سود یا انگیزه‌های خیرخواهانه؛ | ||
*شیوه اجرای بخت‌آزمایی با توجه به شکل عقود مثلا در قالب [[قرض|عقد قرض]]، [[عقد بیع|بیع]] یا [[عقد وکالت|وکالت]]؛ | *شیوه اجرای بخت‌آزمایی با توجه به شکل عقود مثلا در قالب [[قرض|عقد قرض]]، [[عقد بیع|بیع]] یا [[عقد وکالت|وکالت]]؛ | ||
*وجود یا عدم وجود [[شخص حقوقی]] به عنوان متولی؛ مثلا متولی قرعه دولت یا نماینده آن باشد و یا شرکت یا موسسه خصوصی.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۵۰.</ref> | *وجود یا عدم وجود [[شخص حقوقی]] به عنوان متولی؛ مثلا متولی قرعه دولت یا نماینده آن باشد و یا شرکت یا موسسه خصوصی.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۵۰.</ref> | ||
[[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] شرکت در بخت‌آزمایی و دریافت جایزه‌ای که به نیت امور خیرخواهانه باشد را جایز و اگر فرد، بلیت را به نیت قرض یا در مقابل هزینه بلیت به نیت برنده شدنِ احتمالی تهیه کند، حرام می‌داند.<ref>سیستانی، «حکم شرعی بلیت بخت‌آزمایی»، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی.</ref> [[امام خمینی]] با حرام دانستن بخت آزمایی به قصد سود یا قرض، معتقد بود برخی شرکت‌ها با قصد اغفال متدینین نام بخت‌آزمایی را به «کمک به امور خیر» تغییر دادند و همان مسیر حرام را پیش گرفتند. به باور او اگر قصد واقعی بر امور خیر باشد بخت‌آزمایی جایز است.<ref>خمینی، تحرير الوسيلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، ج۲، ص۶۱۹-۶۲۰.</ref> دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی | [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]] شرکت در بخت‌آزمایی و دریافت جایزه‌ای که به نیت امور خیرخواهانه باشد را جایز و اگر فرد، بلیت را به نیت قرض یا در مقابل هزینه بلیت به نیت برنده شدنِ احتمالی تهیه کند، حرام می‌داند.<ref>سیستانی، «حکم شرعی بلیت بخت‌آزمایی»، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی.</ref> [[امام خمینی]] با حرام دانستن بخت آزمایی به قصد سود یا قرض، معتقد بود برخی شرکت‌ها با قصد اغفال متدینین نام بخت‌آزمایی را به «کمک به امور خیر» تغییر دادند و همان مسیر حرام را پیش گرفتند. به باور او اگر قصد واقعی بر امور خیر باشد بخت‌آزمایی جایز است.<ref>خمینی، تحرير الوسيلة، مؤسسه مطبوعات دار العلم، ج۲، ص۶۱۹-۶۲۰.</ref> دلیل فقیهان بر حرمت عملیات بخت‌آزمایی برخی عمومات قرآنی است که دلالت بر [[آیه تجارت|حرام بودن اکل مال به باطل]]<ref>سوره نساء، آیه ۲۹.</ref> و یا حرمت افعال قماری<ref>سوره مائده، آیه ۳.</ref> دارد.<ref>حلی، بحوث فقهیه، ۱۴۱۵ق، ص۵۹و۶۵.</ref> آنها با تکیه بر روایاتی چون «لایحل مال امرء الا بطیب نفسه»<ref>حلی، نهج الحق و كشف الصدق، ص۴۹۳. | ||
</ref> و «لا يحل مال إلا من وجه أحله اللّه»<ref>عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۷، ص۱۵۶.</ref> و همینطور سفیهانه<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۸۱. | </ref> و «لا يحل مال إلا من وجه أحله اللّه»<ref>عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۷، ص۱۵۶.</ref> و همینطور سفیهانه<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۸۱. | ||
</ref> و غرری<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۸۱. | </ref> و غرری<ref>زین‌الدین، كلمة التقوى، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۸۱. | ||