جعفر بن ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها

==زندگی‌نامه==

تولد جعفر را بیست سال پیش از [[بعثت]] [[پیامبر(ص)]] در طایفه [[بنی‌هاشم]] از قبیله [[قریش]] دانسته‌اند. پدر وی [[ابوطالب]] از بزرگان قریش و مادرش [[فاطمه بنت اسد]] بود. او سومین فرزند ابوطالب پس از [[طالب بن ابی طالب|طالب]] و [[عقیل بن ابی طالب|عقیل]] و قبل از [[علی(ع)]] بود. طبق برخی اقوال، فاصله بین هر کدام از برادران ده سال بوده است.<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۳.</ref>

جعفر را به خاطر داشتن فرزندی به نام عبدالله، ابوعبدالله می‌خواندند.<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۳.</ref> از دیگر [[کنیه|کُنیه‌های]]‌ جعفر «ابوالمساکین» بود. وی به دلیل ملازمت فقرا و مساکین و احسان به آنان به این نام شهرت یافت. همچنین به «طیار» و «ذوالجناحین» مشهور است که پس از شهادت و از دست‌دادن دو دستش به آن ملقّب گردید.

<ref>ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۳۰۹؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، دار الکتاب العربی، ج۱، ص۲۸۸؛ ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۵.</ref>  

<div style="display: block;overflow-y: auto;">{{شجره نامه بنی هاشم}}</div>

نام همسر جعفر، [[اسماء دختر عمیس|اسماء بنت عمیس بن نعمان]] است. فرزندان او، [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله]]، عون، محمد و احمد هستند که همگی از اسماء هستند.<ref>ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> [[ابن‌عنبه]]، هشت فرزند برای جعفر و اسماء بنت عمیس شمرده است.<ref>ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۶.</ref>

پس از آن که [[ابوطالب]] دچار فقر و تنگدستی شد، برادرش حمزه<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۱۵</ref> و بنابر قولی برادر دیگرش [[عباس بن عبدالمطلب]] کفالت جعفر را بر عهده گرفت و تا زمانی که جعفر مسلمان شد و مستغنی گردید، در خانه عمویش زندگی می‌کرد. <ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۶۲؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۸.</ref>

جعفر دومین مردی بود که بلافاصله پس از برادرش [[علی(ع)]] به [[پیامبر(ص)]] [[ایمان]] آورد و [[اسلام|مسلمان]] شد. ابوطالب هنگامی که دید فرزندش علی(ع) در کنار پیامبر(ص) [[نماز]] می‌گذارد به جعفر گفت: در سمت چپ پیامبر(ص) نماز بگزار.<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، دار الکتاب العربی، ج۱، ص۲۸۷.</ref> برخی نیز گفته‌اند وی بیست‌و‌ششم و یا سی‌ودومین مردی بود که مسلمان شد.<ref>ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ۵۹۲.</ref> ابن‌سعد می‌گوید: جعفر بن ابی‌طالب قبل از آن که رسول خدا(ص) در [[خانه ارقم]] وارد شود، ایمان آورد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۴، ص۳۴.</ref>

براساس متون دینی، جعفر از مرتبت و منزلت والایی برخوردار بود. او را مصداق برخی [[آیه|آیات قرآن]] معرفی کرده‌اند. [[علی بن ابراهیم قمی]] در ذیل [[آیه ۲۳ سوره احزاب]] {{یاد|«مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ ۖ فَمِنْهُم مَّن قَضَیٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن ینتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا؛ از میان مؤمنان مردانی‌اند که به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند. برخی از آنان به شهادت رسیدند و برخی از آنها در [همین] انتظارند و [هرگز عقیده خود را] تبدیل نکردند».}} از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل می‌کند که مراد از کسانی که بر عهد خویش وفادار ماندند و جان خویش را تسلیم کردند، [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] و جعفر بن ابی‌طالب است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق،  ج۱، ص۳۰۷ و ج۲، ص۱۸۸. </ref> براساس روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، [[آیه ۳۹ سوره حج]]{{یاد|«أُذِنَ لِلَّذِینَ یقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ؛ به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل شده، رخصت [جهاد] داده شده است؛ چرا که مورد ظلم قرار گرفته‌اند، و البته خدا بر پیروزی آنان سخت تواناست».}} نیز در شأن علی(ع)، حمزه و جعفر نازل شده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۴.</ref>

وی مورد علاقه شدید پیامبر اکرم(ص) بود. رسول خدا(ص) از غنایم [[غزوه بدر]] به جعفر بخشید با این که وی در جنگ حضور نداشت.<ref>واقدی، مغازی واقدی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۵۶.</ref> همچنین پیامبر(ص) در بازگشت از [[غزوه خیبر]]، جعفر را که از حبشه بازگشته بود، ملاقات کرد، او را در آغوش گرفت، میان دو چشم او را بوسید و فرمود: به خدا قسم نمی‌دانم برای کدام یک مسرور باشم، دیدار جعفر یا فتح خیبر.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۴، ص۳۵.</ref> آن گاه به او نمازی آموخت که به «[[نماز جعفر طیار]]» معروف است.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۴۹.</ref> علاقمندی امیرمؤمنان(ع) به او نیز تا آن جا بود که [[عبدالله بن جعفر]] می‌گوید: هر گاه درخواستی را از عمویم علی(ع) داشتم و به حق پدرم - جعفر - او را [[سوگند|قسم]] می‌دادم، آن را می‌پذیرفت.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۲۶.</ref> [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] نیز در ماجرایی که امیرالمومنین(ع) به خشم  آمده بود، او را به حق عمویش جعفر قسم داده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، دارالاحیاء التراث، ج۴۲، ص۱۱۷.</ref> هر گاه حضرت را هنگام خشم به حق برادرش جعفر سوگند می‌دادند، آرام می‌گرفت.{{یاد|وكان إذا سُئل بِحقّ جعفر سَكن }}<ref>مجلسی، بحار الأنوار، دارالاحیاء التراث، ج۴۲، ص۱۱۷.</ref>

[[ابو نعیم اصفهانی]] می‌گوید: جعفر بن ابی‌طالب مردی خطیب، سخاوتمند، شجاع و عارف بود.<ref>ابو‌نعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۱۱۴.</ref> [[ابن‌قُدامه]] وی را فردی بردبار و متواضع می‌خواند.<ref>ابن‌قدامه، التبیین، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۵.</ref> ذهبی از عالمان [[اهل‌سنت]] می‌نویسد: جعفر بن ابی‌طالب، دارای مقامی بزرگ، سید شهیدان و مجاهدان است.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۰۶.</ref>

{{اصلی|هجرت به حبشه}}

در سال پنجم [[بعثت]] و به دنبال اذیت و آزار [[اسلام|مسلمانان]] توسط [[مشرکان]]، گروهی از آنان به دستور پیامبر(ص) از [[مکه]] به [[حبشه]] مهاجرت کردند که سرپرستی کاروان مهاجرین، بر عهده جعفربن ابی‌طالب بود.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۳۲۳؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۴، ص۳۴.</ref> گفته شده تعداد آنان ۸۲ مرد به غیر از زنان و کودکان بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱۸، ص۴۱۲.</ref> پیامبر(ص) به مهاجرین فرمود: گروهی از شما به حبشه هجرت کنید، زیرا پادشاه حبشه فردی صالح است و به هیچ کس ستم روا نمی‌دارد. به آن جا بروید تا [[خدا|خداوند]] در کار مسلمانان گشایشی ایجاد کند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۴۱۲.</ref>

حضور مسلمانان در حبشه تا اواخر [[سال ششم هجری]] ادامه داشت و در این مدت نجاشی به دست جعفر بن ابی طالب مسلمان گشته بود. پیامبر(ص) قبل از [[غزوه خیبر]]، از نجاشی خواست تا مسلمانان را بازگرداند. نجاشی نیز پذیرفت و جعفر و دیگران را همراه عمرو بن امیه ضمری، سفیر رسول خدا(ص) با دو کشتی به [[مدینه]] فرستاد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۵، ص۴۳۰.</ref>

{{اصلی|جنگ موته}}

پس از فتح [[جنگ خیبر|خیبر]] و مراجعت جعفر از [[حبشه]]، [[رسول اکرم(ص)]] در [[جمادی الاول]] [[سال هشتم هجری]]، جعفر را به عنوان فرمانده اول سپاه به موته فرستاد تا با سپاهیان روم شرقی بجنگند. وی فرمود: اگر جعفر کشته شد، [[زید بن حارثه]] فرمانده سپاه خواهد بود و اگر او نیز کشته شود، [[عبدالله بن رواحه]] فرماندهی را بر عهده بگیرد.<ref>طوسی، امالی طوسی، ۱۴۱۴ ق، ص۱۴۱؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۶.</ref> برخی نیز زید بن حارثه را فرمانده اول دانسته و جعفر را امیر دوم سپاه گفته‌اند.<ref>سیره ابن‌هشام، ۱۳۸۳ق، ج ۳، ۸۲۹؛ ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۷۵.</ref>

جعفر در [[جنگ موته]] در [[جمادی الاولی]] [[سال هشتم هجری]] به شهادت رسید.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> [[ابوالفرج اصفهانی]]، اولین شهید از فرزندان ابوطالب در اسلام را، جعفر بن ابی طالب خوانده است.<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۳.</ref> [[محمد بن جریر بن یزید طبری|طبری]] می‌نویسد: پس از شهادت زید، جعفر پرچم را در دست گرفت و شروع به جنگ کرد. چون دید دشمن دورش را احاطه کرده، از اسبش پیاده شد و آن را پِی کرد. سپس جنگید تا دو دستش قطع گردید و شهید شد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۲۱.</ref> بنا بر قول مشهور، وی در سن ۴۱ سالگی و دهمین نفری بود که در این جنگ، به شهادت نائل آمد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۱۲۶؛ ابن‌عبدالبر، استیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۵.</ref>

[[شیخ صدوق]] روایت کرده است پیامبر(ص) پس از شهادت جعفر بر خانواده‌اش وارد شد و سخت گریست<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> و فرزندان جعفر را در بغل گرفت و مورد تفقد قرار داد.<ref>واقدی، مغازی واقدی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۶.</ref> روایت شده که [[اسماء بنت عمیس]] و [[کعب بن مالک]] در رثای جعفر بن ابی طالب اشعاری را سرودند.<ref>مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۶۳؛ اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ق، ص۸و۹.</ref>

مدفن وی و دیگر شهدای [[موته]] در منطقه‌ای به نام مزار در نزدیکی موته ([[اردن]]) و مورد احترام همگان است. جعفر بن ابی طالب، [[عبدالله بن رواحه]] و [[زید بن حارثه]] در یک قبر دفن شدند و قبر پنهان داشته شد.<ref>ابن‌عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۳۶.</ref> این مقبره در سالیان اخیر توسط [[وهابیت|وهابیان]] تندرو به آتش کشیده شد.<ref>[http://www.mshrgh.ir/211858 «به آتش کشیدن مزار جعفر طیار»]، وبگاه خبری مشرق نیوز.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، بی‌تا.

{{پایان}}

{{مهاجران به مدینه}}

{{صحابه شهید}}