ولادت امام مهدی(عج): تفاوت میان نسخه‌ها

ولادت امام مهدی(عج) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۲۲

۱٬۷۹۹ بایت حذف‌شده ، ۲۹ آوریل

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

R.pouresmaeil

Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor

۲٬۱۷۵

ویرایش

@@ خط ۱۰۲: / خط ۱۰۲: @@
 میان فرقه‌های شیعی در رابطه با تولد مهدی موعود عقاید متفاوتی نسبت به عقیده امامیه وجود دارد. زیدیه بر خلاف گفته‌ برخی<ref>امین، ضحی الاسلام، ۲۰۱۲م، ص۸۷۳-۸۷۴.</ref> به اصل مهدویت باور دارند.<ref>الرسی، الاحکام فی الحلال و الحرام، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۶۸-۴۷۰.</ref> اما برخلاف امامیه، شخصی معین را به عنوان موعود نمی‌پذیرند. آن‌ها با پذیرش [[مهدویت نوعی]]، آن را مقامی دانسته‌اند که در هر زمان و دوره‌ای در یک انسان کامل ظهور پیدا کرده و هر انسانی می‌تواند به آن مقام برسد.<ref>یزدانی احمدآبادی، «درآمدی بر جوهره چیستی و چرائی مهدویت در زیدیه»، ص۵۱۸.</ref>
-در گروه‌های مختلف اسماعیلیه مهدویت افرادی همچون اسماعیل پسر امام صادق، محمد بن اسماعیل، احمد بن محمد حنفیه، عبیدالله مهدی‌ (نخستین خلیفه فاطمی)، الحاکم بامر الله و مراد میرزا مطرح شده است.<ref>روحی میربادی، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، ص۵۱.</ref> تنها معتقدان فعلی حیات و غیبت مهدی موعود از اسماعیلیه را دروزيـان و بخشی از فرقه مراد میرزایی دانسته‌اند.<ref>روحی میربادی، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، ص۷۷.</ref> گفته شده سـاير فرقـه هـای اسماعيلی به رجعت و مهدويت فرد خاصی اعتقاد ندارند و همه توجه خود را به امام حاضـر خود معطوف نموده‌اند.<ref>روحی میربادی، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، ص۷۷.</ref>
+در گروه‌های مختلف اسماعیلیه مهدویت افرادی همچون [[اسماعیل پسر امام صادق(ع)]]، [[محمد بن اسماعیل بن جعفر صادق(ع)|محمد بن اسماعیل]]، [[احمد بن محمد حنفیه]]، [[عبیدالله مهدی‌]] (نخستین خلیفه فاطمی)، [[الحاکم بامرالله]] (ششمین خلیفه فاطمی) و [[مراد میرزا]] (از امامان اسماعیلی) مطرح شده است.<ref>روحی میربادی، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، ص۵۱.</ref> تنها معتقدان فعلی حیات و غیبت مهدی موعود از اسماعیلیه را [[دروزيـان]] و بخشی از [[فرقه مراد میرزایی]] دانسته‌اند.<ref>روحی میربادی، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، ص۷۷.</ref> گفته شده سـاير فرقـه هـای اسماعيلی به رجعت و مهدويت فرد خاصی اعتقاد ندارند و همه توجه خود را به امام حاضـر خود معطوف نموده‌اند.<ref>روحی میربادی، «مهدویت از دیدگاه اسماعیلیان و قرمطیان»، ص۷۷.</ref>
 [[احمد احسائی|شیخ احمد احسائی]] (۱۱۶۶-۱۲۴۱ق) بنیان‌گذار [[شیخیه|فرقه شیخیه]] بر این باور است که مهدی موعود(عج) زنده است و در عالمی به نام هورقلیا (حیات برزخی و غیر مادی) و فراتر از عالم دنیا زندگی می‌کند. در زمان ظهور حضرت صورت‌های این دنیا را بر تن می‌کند و با بدن مادی ظاهر می‌شود.<ref>احسائی، الرجعة، ۱۴۲۷ق، ص۱۳۹.</ref> در نقد این دیدگاه گفته شده اعتقاد به حيات امام زمان(ع) با بدن هورقليـائى، در واقـع انكار حيات مـادى امـام زمـان (ع) روى ايـن زمـين اسـت و با احادیث و دلایل عقلی ضرورت وجود امام در دنیا سازگار نیست.<ref>ساعدیان، تبیین فلسفی – کلامی عقاید شیخیه در نبوت و امامت، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۲.</ref>
@@ خط ۱۳۱: / خط ۱۳۱: @@
 ====مشکل سندی روایات ولادت فرزند امام عسکری(ع)====
-اشکال به سند روایات مربوط به ولادت امام مهدی(ع) توسط افراد مختلفی همچون [[عثمان الخمیس]]، [[محمود عداب الحمش|محمود الحمش]]، [[ناصر القفاری]] و [[احمد الکاتب]] مطرح شده است. بر اساس این اشکال، غالب روایاتی که در مجامع روایی شیعی علی الخصوص [[الکافی (کتاب)|کتاب الکافی]] برای اثبات ولادت مطرح شده است اشکال سندی داشته و در روایت صحیح نیز دلالت قطعی به مسئله ولادت وجود ندارد.<ref>الخمیس، متی یشرق نورک ایها المنتظر؟، ۱۴۲۵ق، ص۹۰؛ الحمش، المهدی المنتظر فی روایات اهل السنة و الشیعة الامامیة، ۱۴۲۲ق، ص۴۷۱-۴۹۶؛ قفاری، أصول مذهب الشيعة الإمامية الإثني عشرية، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۴۴؛ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی من الشوری الی ولایة الفقیه،‌ ۱۹۹۸م، ص۱۹۷-۲۰۸.</ref>
+[[عثمان الخمیس]]، [[محمود عداب الحمش|محمود الحمش]]، [[ناصر القفاری]] و [[احمد الکاتب]] معتقدند غالب روایاتی که در مجامع روایی شیعی علی الخصوص [[الکافی (کتاب)|کتاب الکافی]] برای اثبات ولادت مطرح شده است [[حدیث ضعیف|ضعف سندی]] داشته و در [[حدیث صحیح|روایات صحیح]] نیز دلالت قطعی به مسئله ولادت وجود ندارد.<ref>الخمیس، متی یشرق نورک ایها المنتظر؟، ۱۴۲۵ق، ص۹۰؛ الحمش، المهدی المنتظر فی روایات اهل السنة و الشیعة الامامیة، ۱۴۲۲ق، ص۴۷۱-۴۹۶؛ قفاری، أصول مذهب الشيعة الإمامية الإثني عشرية، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۴۴؛ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی من الشوری الی ولایة الفقیه،‌ ۱۹۹۸م، ص۱۹۷-۲۰۸.</ref>
-بر اساس پاسخ علی‌اصغر رضوانی به این اشکال، اولا وجود روایات صحیح السند در این رابطه ضعف روایات دیگر را جبران می‌کند. دوم این که اصل مهدویت و امامت امام دوازدهم با دلایل قطعی ثابت شده و نیازی به بررسی یکایک اسناد نبوده است. نکته سوم این که مجموع احادیث دلالت کننده بر ولادت به حد تواتر می‌رسد که در آن صورت ضعف سندی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. و چهارم باید توجه کرد که دلیل مجهول بودن برخی روات در این احادیث شرایط خاص دوران بعد از امام حسن عسکری(ع) بوده است.<ref>رضوانی، تولد حضرت مهدی، ۱۳۸۶ش، ص۲۲-۲۳.</ref>
+بر اساس پاسخ علی‌اصغر رضوانی به این اشکال، اولا وجود روایات صحیح السند در این رابطه ضعف روایات دیگر را جبران می‌کند. دوم این که اصل مهدویت و امامت امام دوازدهم با دلایل قطعی ثابت شده و نیازی به بررسی یکایک اسناد نبوده است. نکته سوم این که مجموع احادیث دلالت کننده بر ولادت به حد [[تواتر]] می‌رسد که در آن صورت ضعف سندی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. و چهارم باید توجه کرد که دلیل مجهول بودن برخی روات در این احادیث شرایط خاص دوران بعد از امام حسن عسکری(ع) بوده است.<ref>رضوانی، تولد حضرت مهدی، ۱۳۸۶ش، ص۲۲-۲۳.</ref>
 ====ثابت نبودن امامت امام عسکری(ع)====
-به نظر شیعه تنها راه اثبات امامت [[نص بر امام|نص]] است. بر اساس بررسی که محمود الحمش در روایات مربوط به امامت امام عسکری(ع) انجام داده، مدعی است هیچ روایت صحیحی برای اثبات امامت او وجود ندارد. بر اساس این مطلب وقتی امامت امام عسکری(ع) ثابت نشود نمی‌توان پذیرفت که با نصوصی که از جانب ایشان است، تولد، غیبت و امامت فرزندش ثابت شود.<ref>الحمش، المهدی المنتظر فی روایات اهل السنة و الشیعة الامامیة، ۱۴۲۲ق، ص۴۴۳-۴۵۱.</ref>
+به نظر شیعه تنها راه اثبات امامت [[نص بر امام|نص]] است. بر اساس بررسی که محمود الحمش در روایات مربوط به امامت امام عسکری(ع) انجام داده، مدعی است هیچ روایت صحیحی برای اثبات امامت او وجود ندارد. درنتیجه اگر امامت امام عسکری(ع) ثابت نشود نمی‌توان پذیرفت که با نصوصی که از جانب ایشان است، تولد، غیبت و امامت فرزندش ثابت شود.<ref>الحمش، المهدی المنتظر فی روایات اهل السنة و الشیعة الامامیة، ۱۴۲۲ق، ص۴۴۳-۴۵۱.</ref>
 در پاسخ به این اشکال گفته شده است که اولا امامت علاوه بر نص با معجزه نیز ثابت می‌شود و معجزات ثابت کننده امامت برای امام عسکری(ع) نقل شده است. ثانیا روایات مربوط به امامت امام عسکری(ع) منحصر در کافی نیست و در دیگر کتب روایی نیز وجود دارد. ثالثا امامت ایشان با روایات کلی مربوط به امامت امامان دوازده‌گانه نیز ثابت می‌شود و نمی‌توان صرفا به نصوص خاص امامت ایشان اکتفا کرد. رابعا بسیاری از علما این روایات را ضعیف ندانسته‌اند و صرف ضعف سندی روایت دلیل بر کنار گذشته ‌شدن آن نیست.<ref>اکبرنژاد، بررسي تطبيقى مهدويت در روايات شيعه و اهل سنت‏، ۱۳۸۸ش، ص۳۲۳-۳۲۹.</ref>
 ====کودک بودن مهدی ادعایی شیعه در آغاز امامت====
-[[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه حرَانی]] برای ردَ مهدی بودن فرزند امام عسکری(ع) به سن کم ایشان اشکال می‌کند. وی مدعی است که نمی‌توان کودک مورد ادعای شیعه را که در صورت وجود خود نیاز به وصی داشته و بر اساس قرآن به سن رشد نرسیده و حتی اجازه تصرف اموالش را نداشته است به عنوان امام مسلمین پذیرفت.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبوية، ۱۴۰۶ق، ص۸۷-۸۹.</ref>
+[[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه حرَانی]] برای ردَ مهدی بودن فرزند امام عسکری(ع) مدعی است که نمی‌توان کودک مورد ادعای شیعه را که خود نیاز به وصی داشته و بر اساس قرآن به سن رشد نرسیده و حتی اجازه تصرف اموالش را نداشته است به عنوان امام مسلمین پذیرفت.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبوية، ۱۴۰۶ق، ص۸۷-۸۹.</ref>
 [[شیخ مفید]] پاسخ به این اشکال را چنین تبیین می‌کند که وقتی با دلیل قطعی امامت فردی ثابت شد، [[عصمت]] و [[علم لدنی|علم الهی]] او نیز ثابت می‌شود و در این مسئله سن امام تاثیری ندارد. محدودیت‌هایی که شریعت در امور مختلف برای سن کودکی قرار داده است، مربوط به انسان‌های عادی است که با گذر عمر به رشد عقلی و علمی می‌رسند. نه امام معصوم که دارای علم لدنی و موید به الطاف حق است.<ref>شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۹-۱۵۳.</ref>
@@ خط ۱۴۷: / خط ۱۴۷: @@
 ====بی‌فایده بودن امام غایب====
 {{همچنین ببینید|غیبت امام مهدی(عج)}}
-به گفته ابن تیمیه، امام غائب با اهدافی که برای امامت بیان می‌شود سازگار نیست. به عقیده وی امام غایب نه تنها سودی در دین و دنیا نمی‌رساند بلکه ضرر نیز دارد. زیرا به سبب غیبت عده‌ای به او باور نیاورده و تکذیبش می‌کنند و این موجب عذاب آن‌ها خواهد شد.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبوية، ۱۴۰۶ق، ص۸۹-۹۱.</ref>
+به گفته ابن تیمیه، امام غایب نه تنها سودی در دین و دنیا نمی‌رساند بلکه ضرر نیز دارد. زیرا به سبب غیبت عده‌ای به او باور نیاورده و تکذیبش می‌کنند و این موجب عذاب آن‌ها خواهد شد.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبوية، ۱۴۰۶ق، ص۸۹-۹۱.</ref>
 شیخ مفید در پاسخ به این اشکال چنین بیان می‌کند که وجود امام غایب با نبود امام متفاوت است. امام غایب وجودش موجب اتمام حجت برای مردم است. همان‌گونه که در دعوت انبیاء اگر نماینده پیامبری دعوت می‌کرد بدون رویت پیامبر نیز حجت بر مردم تمام بود. امام غائب نیز گرچه مورد مشاهده مستقیم مردم نیست ولی با علم به وجود امام و دعوت بیان وظیفه توسط نائبان امام حجت بر مردم تمام می‌شود. ضمن این که اصل وجود امام ضروری است و نبودش با [[قاعده لطف|لطف]] و حکمت خداوند ناسازگار است. اما غیبت امام ناشی از ظلم و جور مردم است و به جهت امتحان و آزمون و رشد مردم رخ داده است.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۹۵-۹۸.</ref>
@@ خط ۱۵۴: / خط ۱۵۴: @@
 از دیگر اشکالاتی که به وجود مهدی موعود توسط ابن‌تیمیه مطرح شده است، غیر عادی بودن عمر امام زمان(عج) است. برپایه این اشکال اگر مهدی موعود همان [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام منتَظَر شیعیان]] باشد در آن صورت عمری بیشتر از ۴۵۰ سال (تا زمان ابن‌تیمیه) خواهد داشت در صورتی که در امت پیامبر اسلام چنین عمر طولانی ثبت نشده است. بر اساس روایات نیز چنین عمری در امت اسلام وجود ندارد. عمر طولانی [[نوح (پیامبر)|نوح]]، [[آدم (پیامبر)|آدم]] و [[حضرت خضر|خضر]] نیز نمی‌تواند تایید کننده شیعیان باشد زیرا آن‌ها برای امت پیامبر نیستند.<ref>ابن‌تیمیه حرَانی، منهاج السنة النبوية، ۱۴۰۶ق، ص۹۱-۹۴.</ref>
-[[شیخ مفید]] برای دفع این ایراد، با ذکر نمونه افراد دارای طول عمر بسیار زیاد در امت‌های گذشته و امت پیامبر(ص)‌ نشان‌ می‌دهد که غیر عادی بودن عمر طولانی بوده معنای عدم امکان نیست و اگر خدا بخواهد می‌تواند به مصلحت‌هایی طول عمر به ولی خودش بدهد.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۸۳-۹۴.</ref> همچنین به نوشته نصرت‌الله آیتی (زاده: ۱۳۵۳ش) مهدویت پژوه امامی، روایات نفی عمر طولانی در امت حضرت محمد(ص) در منابع اهل سنت است و نمی‌توان از آن‌ها برای نقد باور شیعیان استفاده کرد.<ref>آیتی، دلیل روشن، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۱.</ref>
+[[شیخ مفید]] برای دفع این ایراد، با ذکر نمونه افراد دارای طول عمر بسیار زیاد در امت‌های گذشته و امت پیامبر(ص)‌ نشان‌ می‌دهد که غیر عادی بودن عمر طولانی بوده معنای عدم امکان نیست و اگر خدا بخواهد می‌تواند به مصلحت‌هایی طول عمر به ولی خودش بدهد.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۸۳-۹۴.</ref> همچنین به نوشته نصرت‌الله آیتی (زاده: [[سال ۱۳۵۳ هجری شمسی|۱۳۵۳ش]]) مهدویت پژوه امامی، روایات نفی عمر طولانی در امت حضرت محمد(ص) در منابع اهل سنت است و نمی‌توان از آن‌ها برای نقد باور شیعیان استفاده کرد.<ref>آیتی، دلیل روشن، ۱۳۹۳ش، ص۲۹۱.</ref>
 ====ثابت نشدن مهدویت فرزند امام عسکری(ع) از منابع اهل سنت====
@@ خط ۱۶۱: / خط ۱۶۱: @@
 در رد سخن ابن‌تیمیه، عرفان محمود با بررسی که در روایات نقل شده در منابع اهل سنت در رابطه با خلفا و جانشینان پیامبر داشته است، بر این باور است که بر اساس این احادیث مراد از مهدی همان دوازدهمین خلیفه پیامبر و فرزند امام حسن عسکری(ع) است.<ref>محمود، ولادة الامام المهدی فی کتب الفریقین، ۱۳۹۰ش، ص۳۰-۱۳۶.</ref>
-====انکار جعفر فرزند امام هادی(ع)====
+====انکار جعفر فرزند امام هادی(ع) و پیدا نشدن فرزند====
-از دیگر اشکالات این است که اگر امام عسکری فرزندی داشت، ارث او به برادرش جعفر نمی‌رسید<ref>ظهیر، الشیعة و التشیع فرق و تاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۹.</ref> [[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر فرزند امام هادی(ع)]] ادعا کرد [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام عسکری(ع)]] فرزندی ندارد. حکومت نیز با تفتیش منزل ایشان و بررسی زنان منزل حکم داد که ارث به جعفر برسد.<ref>شیخ مفید،  المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۵۷.</ref>
+از دیگر اشکالات این است که اگر امام عسکری فرزندی داشت، ارث او به برادرش جعفر نمی‌رسید<ref>ظهیر، الشیعة و التشیع فرق و تاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۹.</ref> [[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر فرزند امام هادی(ع)]] ادعا کرد [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام عسکری(ع)]] فرزندی ندارد. حکومت نیز با تفتیش منزل ایشان و نیافتن فرزند حکم داد که ارث به جعفر برسد.<ref>شیخ مفید،  المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۵۷.</ref>
-شیخ مفید در پاسخ به این اشکال با ذکر نمونه قرآنی [[بنی‌اسرائیل|فرزندان یعقوب نبی(ع)]] که منکر زنده بودن [[یوسف (پیامبر)|یوسف]] شدند و به مرگش شهادت دادند، بیان می‌کند که جعفر نیز با این که فرزند امام بود اما معصوم نبود و گواهی و انکار او نمی‌تواند دلیلی بر عدم وجود فرزند برای امام عسکری(ع) باشد.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۵۷-۵۸.</ref> همچنین گفته شده شواهدی وجود دارد که جعفر به دلیل گمراهی و انحراف این کار را کرد.<ref>رضوانی، تولد حضرت مهدی، ۱۳۸۶ش، ص۶۶-۶۷.</ref>
+شیخ مفید در پاسخ به این اشکال با ذکر نمونه قرآنی [[بنی‌اسرائیل|فرزندان یعقوب نبی(ع)]] که منکر زنده بودن [[یوسف (پیامبر)|یوسف]] شدند و به مرگش شهادت دادند، بیان می‌کند که جعفر نیز با این که فرزند امام بود اما معصوم نبود و گواهی و انکار او نمی‌تواند دلیلی بر عدم وجود فرزند برای امام عسکری(ع) باشد.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۵۷-۵۸.</ref> همچنین گفته شده شواهدی وجود دارد که جعفر به دلیل گمراهی و انحراف این کار را کرد.<ref>رضوانی، تولد حضرت مهدی، ۱۳۸۶ش، ص۶۶-۶۷.</ref> ضمن این که پیدا نشدن فرزند امام عسکری(ع) توسط عاملان حکومت به معنای فرزند نداشتن ایشان نیست.<ref>نجفی، ولادة الإمام المهدي‏، ۱۴۲۷ق، ص۲۲-۲۴.</ref>
 ====وصیت امام عسکری(ع) به مادرش====
@@ خط ۱۷۰: / خط ۱۷۰: @@
 [[شیخ مفید]] در پاسخ با ذکر نمونه از وصیت امام صادق(ع) که به جهت مصلحت در وصیت ظاهری خود همسرش و حتی منصور دوانیقی را به عنوان وصی خود قرار داده بود، بیان می‌کند که وقتی بناست جان فرزند امام عسکری(ع) حفظ شود طبیعی است که وی را مخفی کند و به صورت علنی او را وصی خویش قرار ندهد.<ref>شیخ مفید، المسائل العشر في الغيبة، ۱۴۲۶ق، ص۶۳-۶۶.</ref>
-====پیدا نشدن فرزند امام عسکری(ع) توسط افراد حکومت====
-احسان الهی ظهیر در ایراد دیگری تفتیش افراد حکومت عباسی و یافته نشدن فرزند امام عسکری(ع) را شاهدی بر نبودن فرزند می‌داند.<ref>ظهیر، الشیعة و التشیع فرق و تاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۹-۲۸۱.</ref>
-بر اساس نظر معتقدان به وجود و تولد امام مهدی، اولا عدم وجدان دلیل بر عدم وجود نیست و پیدا نشدن فرزند امام عسکری(ع) توسط عاملان حکومت به معنای فرزند نداشتن ایشان نیست.<ref>نجفی، ولادة الإمام المهدي‏، ۱۴۲۷ق، ص۲۲-۲۴.</ref> ثانیا این مسئله خود دلیل بر تولد مهدی است نه عدم تولد. چرا که اگر شواهدی مبنی بر تولد فرزند برای امام عسکری(ع) وجود نداشت چرا افراد حکومت به صرف انکار جعفر اعتنا نکرده و شروع به بررسی خانواده امام عسکری(ع) کردند؟<ref>ایروانی، الإمام المهدي ( ع ) بين التواتر وحساب الإحتمال، ۱۴۲۰ق، ص۴۳؛ العمیدی، المهدی المنتظر فی الفکر الاسلامی، ۱۴۲۵ق، ص۱۱۸.</ref>
 ====اختلاف نظر در نام مادر و نحوه ولادت فرزند امام عسکری(ع)====
-به گفته منکران ولادت مهدی موعود(عج)، یکی از دلایل اثبات عدم تولد، اختلاف نظر در نحوه ولادت منتظَر و نام مادر اوست.<ref>ظهیر، الشیعة و التشیع فرق و تاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۲-۲۷۳؛ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی من الشوری الی ولایة الفقیه،‌ ۱۹۹۸م، ص۲۱۰-۲۱۸؛ قفاری، أصول مذهب الشيعة الإمامية الإثني عشرية، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۴۳.</ref> شواهد تاریخی نیز در مورد مادر امام مهدی با هم سازگار نیستند و نمی‌توان اصل وجود کنیزی به نام [[نرجس]] را برای امام عسکری(ع) ثابت کرد.<ref>الحمش، المهدی المنتظر فی روایات اهل السنة و الشیعة الامامیة، ۱۴۲۲ق، ص۴۵۳-۴۷۰.</ref> روایت ولادت تنها از طریق [[حکیمه دختر امام جواد(ع)|حکیمه]] نقل شده است و از نظر سندی مشکل دارند.<ref>الخمیس، متی یشرق نورک ایها المنتظر؟، ۱۴۲۵ق، ص۸۵.</ref> علاوه بر این حکیمه خاتون معصوم نیست و برخی علمای شیعه ادعای عدم وثاقت وی را دارند.<ref>الخمیس، متی یشرق نورک ایها المنتظر؟، ۱۴۲۵ق، ص۸۶.</ref>
+به گفته منکران ولادت مهدی موعود(عج)، یکی از دلایل اثبات عدم تولد، اختلاف نظر در نحوه ولادت منتظَر و نام مادر اوست.<ref>ظهیر، الشیعة و التشیع فرق و تاریخ، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۲-۲۷۳؛ الکاتب، تطور الفکر السیاسی الشیعی من الشوری الی ولایة الفقیه،‌ ۱۹۹۸م، ص۲۱۰-۲۱۸؛ قفاری، أصول مذهب الشيعة الإمامية الإثني عشرية، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۴۳.</ref> شواهد تاریخی نیز در مورد مادر امام مهدی با هم سازگار نیستند و نمی‌توان اصل وجود کنیزی به نام [[نرجس]] را برای امام عسکری(ع) ثابت کرد.<ref>الحمش، المهدی المنتظر فی روایات اهل السنة و الشیعة الامامیة، ۱۴۲۲ق، ص۴۵۳-۴۷۰.</ref>
 در پاسخ به این اشکال گفته شده است که اولا مطرح‌کنندگان توجه به همه نقل‌های روایت نداشته اند. ثانیا حتی اگر روایات مرتبط با کیفیت و جزئیات ولادت دارای اشکال باشد، خللی در اصل وقوع تولد که با ادله قطعی ثابت شده است نمی‌رساند.<ref>البدری، شبهات وردود، ۱۴۲۸ق، ص۴۹۹-۵۰۰؛ همچنین ببینیدː آیتی، دلیل روشن، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۴-۱۵۲.</ref>