کاربر ناشناس
حمله حیدری (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←مثنوی حمله حیدری
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mgolpayegani جز (←مثنوی حمله حیدری) |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
===مولف=== | ===مولف=== | ||
'''راجی کرمانی''' در حدود سال ۱۱۸۰ [[هجری قمری]] در خانواده‌ای از [[زردشتیان]] [[کرمان]] متولد شد و در آغاز، بهمن یا کیخسرو نام داشت،<ref>دیوان‌بیگی، ج ۱، ص ۶۴۶؛ دانشور، ص ۲۵۷</ref> اما به سبب شفای معجزه‌آسا از یک بیماری صعب‌العلاج (احتمالا فلج)، به دین [[اسلام]] گروید و نام خود را به بمانعلی تغییر داد.<ref>راجی کرمانی، ۱۳۷۰ش، مقدمه بهزادی اندوهجردی، ص ۶؛ دانشور، ص | '''راجی کرمانی''' در حدود سال ۱۱۸۰ [[هجری قمری]] در خانواده‌ای از [[زردشتیان]] [[کرمان]] متولد شد و در آغاز، بهمن یا کیخسرو نام داشت،<ref>دیوان‌بیگی، ج ۱، ص ۶۴۶؛ دانشور، ص ۲۵۷</ref> اما به سبب شفای معجزه‌آسا از یک بیماری صعب‌العلاج (احتمالا فلج)، به دین [[اسلام]] گروید و نام خود را به بمانعلی تغییر داد.<ref>راجی کرمانی، ۱۳۷۰ش، مقدمه بهزادی اندوهجردی، ص ۶؛ دانشور، ص ۲۵۷-۲۵۸</ref> هدایت<ref>هدایت، ج ۲، بخش ۱، ص ۳۳۳</ref> تغییر نام راجی را از سوی علما و عرفای کرمان دانسته است. | ||
راجی در کرمان به تحصیل علوم دینی پرداخت. سپس راهی [[یزد]] شد و در منطقه [[تفت]] به [[امامت جماعت]] و [[وعظ]] و [[خطابه]] پرداخت.<ref> | راجی در کرمان به تحصیل علوم دینی پرداخت. سپس راهی [[یزد]] شد و در منطقه [[تفت]] به [[امامت جماعت]] و [[وعظ]] و [[خطابه]] پرداخت.<ref>وامق یزدی، ص ۱۴۳؛ دیوان‌بیگی، ج ۱، ص ۶۴۶</ref> ظاهراً در زمان اقامت در یزد، سرودن حمله حیدری را شروع کرد و نزدیک به ۱۵۰۰ بیت آن را سرود.<ref>دیوان‌بیگی، ج ۱، ص ۶۴۶</ref> پس از مراجعت به کرمان به دارالحکومه [[ابراهیم خان ظهیرالدوله]]، حاکم کرمان و پسرعموی [[فتحعلی شاه]]، راه یافت. به سفارش ابراهیم‌خان، راجی با سرعت بیشتری سرودن منظومه حمله حیدری را ادامه داد و کتاب خود را به نام وی کرد.<ref>وامق یزدی، ص ۱۴۴؛ هدایت، ج ۲، بخش ۱، ص ۳۳۳</ref> | ||
براساس آنچه بر سنگ قبر راجی نوشته شده، او در ۱۲۶۱ در کرمان از دنیا رفت و در همانجا به خاک سپرده شد.<ref>دانشور، ص ۲۶۴</ref> | براساس آنچه بر سنگ قبر راجی نوشته شده، او در ۱۲۶۱ در کرمان از دنیا رفت و در همانجا به خاک سپرده شد.<ref>دانشور، ص ۲۶۴</ref> | ||
===موضوع=== | ===موضوع=== | ||
موضوع منظومه حمله حیدری راجی‌کرمانی تاریخ صدر اسلام است که در آن به زندگانی [[پیامبر(ص)]] و نبردهای آن حضرت با مخالفان دین اسلام اشاره کرده و سپس به موضوع اصلی منظومه، یعنی نبردهای حیدرکرار [[علی(ع)]] با مشرکان و [[منافق|منافقان]] پرداخته و برخلاف سلف و سرمشق خود (باذل)، ضمن توصیف حوادث زمان پیامبر و امیرمؤمنان، حوادث [[کربلا]] را نیز به تناسب موضوع وصف کرده است. در اواسط شرح [[جنگ صفین|جنگ صفّین]] منظومه پایان می‌یابد.<ref>رجوع کنید به:راجی کرمانی، حمله حیدری، ج ۱، مقدمه طالبیان و مدبری، ص ۲۲</ref> منظومه حمله حیدری دارای یک مقدمه در «وصف آفرینش و ساقی‌نامه و تولد حضرت امیر» و هفت کتاب است: واقعه [[جنگ بدر|بدر]] کبرا؛ داستان [[غزوه احد]]؛ [[جنگ احزاب|غزوه احزاب]]؛ [[غزوه خیبر]]؛ [[فتح مکه]]؛ آغاز داستان [[حجة الوداع]]؛ بر مسند [[خلافت]] استقرار یافتن امیرمؤمنان(ع). | موضوع منظومه حمله حیدری راجی‌کرمانی تاریخ صدر اسلام است که در آن به زندگانی [[پیامبر(ص)]] و نبردهای آن حضرت با مخالفان دین اسلام اشاره کرده و سپس به موضوع اصلی منظومه، یعنی نبردهای حیدرکرار [[علی(ع)]] با مشرکان و [[منافق|منافقان]] پرداخته و برخلاف سلف و سرمشق خود (باذل)، ضمن توصیف حوادث زمان پیامبر و امیرمؤمنان، حوادث [[کربلا]] را نیز به تناسب موضوع وصف کرده است. در اواسط شرح [[جنگ صفین|جنگ صفّین]] منظومه پایان می‌یابد.<ref>رجوع کنید به: راجی کرمانی، حمله حیدری، ج ۱، مقدمه طالبیان و مدبری، ص ۲۲</ref> منظومه حمله حیدری دارای یک مقدمه در «وصف آفرینش و ساقی‌نامه و تولد حضرت امیر» و هفت کتاب است: واقعه [[جنگ بدر|بدر]] کبرا؛ داستان [[غزوه احد]]؛ [[جنگ احزاب|غزوه احزاب]]؛ [[غزوه خیبر]]؛ [[فتح مکه]]؛ آغاز داستان [[حجة الوداع]]؛ بر مسند [[خلافت]] استقرار یافتن امیرمؤمنان(ع). | ||
===تعداد ابیات=== | ===تعداد ابیات=== | ||
شمار ابیات منظومه حمله حیدری در حدود سی هزار بیت است، اما [[وامق یزدی]]<ref> | شمار ابیات منظومه حمله حیدری در حدود سی هزار بیت است، اما [[وامق یزدی]]<ref>وامق یزدی، ص ۱۴۴</ref> و [[رضاقلی خان هدایت]]،<ref>هدایت، ج ۲، بخش ۱، ص ۳۳۳</ref> تذکره‌نگاران معاصر راجی، تعداد ابیات آن را حدود بیست هزار بیت دانسته‌اند. از این تعداد، حدود هفده هزار بیت در چاپ جدید حمله حیدری ذکر شده و بقیه ابیات آن در چاپ سنگی سال ۱۲۷۰ [[تهران]]، با عنوان کتاب حمله ملابمونعلی منتشر شده است.<ref>رجوع کنید به: صفا، ص ۳۸۵</ref> | ||
===ویژگی ها=== | ===ویژگی ها=== | ||
راجی مثنوی خود را به تقلید از حمله حیدری باذل مشهدی، در بحر متقارب سروده است و هر دو به وزن [[شاهنامه فردوسی]] نظر داشته‌اند.<ref>رجوع کنید به:اته، | راجی مثنوی خود را به تقلید از حمله حیدری باذل مشهدی، در بحر متقارب سروده است و هر دو به وزن [[شاهنامه فردوسی]] نظر داشته‌اند.<ref>رجوع کنید به: اته، ص۶۰-۶۱</ref> | ||
*از نظر بهره‌گرفتن از واژگان حماسی و ترکیباتی که در حماسه کاربرد دارند، راجی به شاهنامه فردوسی و حمله حیدری [[باذل مشهدی]] توجه داشته و حتی در این زمینه بیش از باذل توفیق یافته زیرا توانسته است زبان حماسی شاهنامه را به خوبی تقلید کند.<ref>رجوع کنید به:صفا، ص ۳۸۵؛ راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص ۱۹</ref> | *از نظر بهره‌گرفتن از واژگان حماسی و ترکیباتی که در حماسه کاربرد دارند، راجی به شاهنامه فردوسی و حمله حیدری [[باذل مشهدی]] توجه داشته و حتی در این زمینه بیش از باذل توفیق یافته زیرا توانسته است زبان حماسی شاهنامه را به خوبی تقلید کند.<ref>رجوع کنید به: صفا، ص ۳۸۵؛ راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص ۱۹</ref> | ||
* وی به تناسب موضوع منظومه، واژگان دینی و ترکیبات مذهبی را به کار گرفته و از مقدار واژگان فارسی او در قیاس با شاهنامه فردوسی کاسته شده است.<ref> | * وی به تناسب موضوع منظومه، واژگان دینی و ترکیبات مذهبی را به کار گرفته و از مقدار واژگان فارسی او در قیاس با شاهنامه فردوسی کاسته شده است.<ref>راجی کرمانی، حمله حیدری، ج ۱، همان مقدمه، ص ۳۴</ref> | ||
* زبان منظومه نیز به تناسب | * زبان منظومه نیز به تناسب مخاطبهای عامی که برای آن در نظر گرفته شده، گاه به زبان سهلِ ممتنع [[بوستان سعدی]] نزدیک شده است، اما این زبان ساده گاهی با زیباییهای لفظی و معنوی همراه می‌شود و بدون آنکه تکلفی در کار باشد، بسیاری از صنایع بدیعی با انواع تشبیه و استعاره در شعر وی جلوه‌گر می‌شود.<ref>راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص ۷؛ راجی اصفهانی، گزیده حمله حیدری، همان مقدمه، ص ۲۲</ref> | ||
* لغزشهای زبانی نیز در برخی ابیات حمله حیدری دیده می‌شود، از جمله به کارگرفتن کلماتی که نقش معنایی ندارند و راجی برای پر کردن وزن بیت از آنها استفاده کرده است یا ترکیبهای تازه‌ای که برخلاف معیارهای دستورزبان فارسی ساخته شده‌اند.<ref>رجوع کنید به:صرفی، ص | * لغزشهای زبانی نیز در برخی ابیات حمله حیدری دیده می‌شود، از جمله به کارگرفتن کلماتی که نقش معنایی ندارند و راجی برای پر کردن وزن بیت از آنها استفاده کرده است یا ترکیبهای تازه‌ای که برخلاف معیارهای دستورزبان فارسی ساخته شده‌اند.<ref>رجوع کنید به: صرفی، ص ۴۹-۵۰</ref> | ||
* علاوه بر واژگان، در زمینه آفرینش قهرمانان و توصیف آنها نیز راجی به شاهنامه توجه کرده و کوشیده است قهرمانان منظومه خود را همچون قهرمانان شاهنامه به صورت خارق‌العاده توصیف کند. برای این منظور، بسیاری از وصفهای [[فردوسی]] درباره رستم را برای [[علی(ع)]] به‌کار برده است. همچنان‌که تصویر بازوبند [[حضرت قاسم|قاسم]] با بازوبند سهراب و نبرد حضرت علی با [[عمرو بن عبدود]] و [[عبدالعزی]]، با نبرد رستم با اشکبوس قابل قیاس است.<ref>رجوع کنید به: | * علاوه بر واژگان، در زمینه آفرینش قهرمانان و توصیف آنها نیز راجی به شاهنامه توجه کرده و کوشیده است قهرمانان منظومه خود را همچون قهرمانان شاهنامه به صورت خارق‌العاده توصیف کند. برای این منظور، بسیاری از وصفهای [[فردوسی]] درباره رستم را برای [[علی(ع)]] به‌کار برده است. همچنان‌که تصویر بازوبند [[حضرت قاسم|قاسم]] با بازوبند سهراب و نبرد حضرت علی با [[عمرو بن عبدود]] و [[عبدالعزی]]، با نبرد رستم با اشکبوس قابل قیاس است.<ref>رجوع کنید به: راجی کرمانی، حمله حیدری، ج ۱، همان مقدمه، ص ۳۷؛ راجی اصفهانی، گزیده حمله حیدری، همان مقدمه، ص ۱۵-۱۶</ref> | ||
* بسیاری از تصاویر شعر راجی که جنبه غنایی دارند، با ساختار حماسی منظومه در تعارض‌اند.<ref>رجوع کنید به:راجی کرمانی، حمله حیدری، ج ۱، همان مقدمه، ص ۳۷؛ صرفی، ص ۴۹</ref> با این همه، منظومه حمله حیدری راجی نسبت به حمله حیدری [[باذل مشهدی]] به لحاظ استحکام الفاظ و زیبایی ابیات برتری دارد.<ref>رجوع کنید به:صفا، ص ۳۸۵</ref> | * بسیاری از تصاویر شعر راجی که جنبه غنایی دارند، با ساختار حماسی منظومه در تعارض‌اند.<ref>رجوع کنید به: راجی کرمانی، حمله حیدری، ج ۱، همان مقدمه، ص ۳۷؛ صرفی، ص ۴۹</ref> با این همه، منظومه حمله حیدری راجی نسبت به حمله حیدری [[باذل مشهدی]] به لحاظ استحکام الفاظ و زیبایی ابیات برتری دارد.<ref>رجوع کنید به: صفا، ص ۳۸۵</ref> | ||
* ویژگی عمده ساقی‌نامه‌های راجی که آن را با ساقی‌نامه‌های حمله حیدری باذل مشهدی و [[صهبای آشتیانی]] متفاوت می‌سازد، درآمیختن آن با شرح حوادث کربلاست. با اینکه ماجرای [[کربلا]] ارتباطی با جریان حوادث منظومه حمله حیدری ندارد، اما راجی هر جا که لازم دیده با شرح حوادث کربلا، خواننده را به گریستن واداشته است که آشنایی او را با روش اهل [[منبر]] نشان می‌دهد.<ref>راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص ۷؛ راجی اصفهانی، حمله حیدری، همان مقدمه، ج ۱، ص ۴۳</ref> | * ویژگی عمده ساقی‌نامه‌های راجی که آن را با ساقی‌نامه‌های حمله حیدری باذل مشهدی و [[صهبای آشتیانی]] متفاوت می‌سازد، درآمیختن آن با شرح حوادث کربلاست. با اینکه ماجرای [[کربلا]] ارتباطی با جریان حوادث منظومه حمله حیدری ندارد، اما راجی هر جا که لازم دیده با شرح حوادث کربلا، خواننده را به گریستن واداشته است که آشنایی او را با روش اهل [[منبر]] نشان می‌دهد.<ref>راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص ۷؛ راجی اصفهانی، حمله حیدری، همان مقدمه، ج ۱، ص ۴۳</ref> | ||