صحیفة الرضا (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| به تصحیح            =محمد مهدی نجف

| تعداد جلد            = ۱

| محل نشر              = مشهد

صحیفة‌الرضا نام مجموعه احادیثی است که از امام رضا(ع) نقل شده است. طبق تحقیقات تاریخی، امام رضا(ع) در سال ۱۹۴ق جلسات متعدد حدیثی در مدینه تشکیل دادند و روایاتی را با [[اسناد|سلسله سند]] کامل از پیامبر(ص) نقل کردند. حاصل این جلسات مجموعه احادیثی به روایت‌ احمد بن عامر طا‌ٰئی بود که به صحیفة‌الرضا مشهور شد.<ref>مناهجی و نورالدینی، «بررسی نقش یاران امام رضا...»، ص۹۹.</ref> البته در کتاب [[ریاض العلماء و حیاض الفضلاء (کتاب)|ریاض‌العلماء]] دربارهٔ نامگذاری این اثر چنین آمده که صحیفةالرضا در اصل نام حدیث بلندی بوده است که امام رضا(ع) دربارهٔ [[اصول دین|اصول]] و [[فروع دین]] نگاشتند نه این کتاب؛ امادر گذر زمان این نام بر این اثر تطبیق یافته و مشهور شده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، قم،‌ ج۴، ص۳۴۶.</ref> از دیگر نام‌های این کتاب می‌توان به«نسخةالرضا» «مُسنَد ابن‌ أبی‌جعد»، «مُسنَد اهل‌البیت»، «الرضویات» اشاره کرد.<ref>حسینی، «المصطلح‌الرجالی: اسند عنه»، ص۱۲۸؛ حافظیان بابلی «نسخه‌های عکسی»، ص۹۵؛ آقابزرگ تهرانی، الذّريعة، ۱۴۰۸ق، ج۲۴، ص۱۴۹.</ref> همچنین در مقدمهٔ کتاب «مُسندالرضا» آمده است که این کتاب اثری متفاوت از «صحیفةالرضا» است و داود بن‌سلیمان غازی قزوینی آن را از امام رضا(ع) نقل کرده است؛<ref>غازی، مقدمه مصحح، در مسندالرضا(ع)، ۱۳۷۶ش، ص۵.</ref> اما برخی از محققان، کتاب داود بن‌سلیمان را با همان عنوان صحیفةالرضا تصحیح نموده‌اند.<ref>«[https://www.hawzahnews.com/news/341340/%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D9%81%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9-%D8%AA%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%AF صحیفةالرضا تدوین شد]»، خبرگزاری حوزه.</ref>

[[پرونده:صحیفة الرضا-نسخه استان قدس.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|صحیفةالرضا، نسخه خطی [[آستان قدس رضوی]]. کاتب: ذیبح‌الله حسینی رضوی، تاریخ کتابت: [[سال ۱۲۸۹هجری قمری|۱۲۸۹ق]].]]

فرزند او «ابن ابی‌جعد عبدالله بن احمد طائی» را از [[مجتهد|فقیهان]] و [[شیخ اجازه|مشايخ اجازه]] یعنی راویانی که [[اجازه روایت|اجازه نقل]] کتاب‌های حدیثی را به دیگران می‌دادند بود.<ref>نمازی شاهرودی، مستدركات علم رجال، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۴۷۷.</ref> [[آقابزرگ تهرانی]] معتقد است که احمدبن عامر، صحیفة‌الرضا را در [[سال ۲۹۰ هجری قمری|سال ۲۹۰ق]] برای پسرش عبدالله روایت کرد؛<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ج۱، ص۱۵۲.</ref> اما [[عبدالله مامقانی]] تاریخ این روایت را [[سال ۲۶۰ هجری قمری|۲۶۰ق]] ذکر می‌کند<ref>مامقانی، تنقيح المقال،قم، ج۶، ص۱۹۷.</ref> که با توجه به تاریخ تولد احمدبن عامر، صحیح‌تر به نظر می‌رسد.

[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]]، صحیفة‌الرضا را از کتاب‌های مشهور بین شیعه و اهل سنت برمی‌‌شمارد و سند آن را چنان معتبر می‌داند که «اگر به گوش مجنون بخوانند شفا یابد».<ref>مجلسی، بحار لانوار، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۳۰.</ref> [[شیخ حر عاملی|شیخ حر عاملی]] نیز این کتاب را جزو منابع خود در نگارش [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]] بر می‌شمرد و سلسلهٔ سندش نشان می‌دهد که [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] نیز به آن عمل می‌کرده است.<ref>حر عاملی، وسائل‌الشیعة، ۱۳۷۲ش، ج۲۰، ص۵۹.</ref> محققان ۱۹ طریق مختلف برای سند این کتاب ذکر کرده‌اند.<ref>نجف، «مقدمه»، در صحیفة‌الرضا، ص۱۴-۲۶.</ref> با این‌حال، برخی عالمان [[علم رجال|رجال]] معتقدند که همهٔ روایت‌هایی که سندشان به این کتاب می‌رسد، در نهایت از طریق چهار راوی (عبدالله بن احمد طا‌ٰئی، داود بن سلیمان قزوینی، علی بن مهدی بن صدقة و احمد بن عبدالله شیبانی) نقل شده است که در کتاب‌های رجالی دلیلی بر اعتبار یا عدم اعتبارشان وجود ندارد.<ref>داوری، اصول علم الرجال،‌ ۱۴۱۶ق،‌ ص۲۸۱.</ref>

به گفته پژوهشگران [[زیدیه|زیدیان]] یمن این کتاب را تا [[قرن هفتم هجری قمری|قرن هفتم قمری]] نمی‌شناخته‌اند؛ اما در آن قرن و در اثر ارتباط با شیعیان ایران با این کتاب آشنا شدند و اعتبار آن را پذیرفتند. همچنین روایات این کتاب در میان مناطق مختلف [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] مناطقی همچون [[خراسان بزرگ|خراسان]] و [[عراق]] همچون [[کرامیه]]، [[شافعیه|شافعیان]] و [[مذهب حنفی|حنفیان]] رایج بوده است.<ref>آقایی، «صحیفة الرضا»، ص۳۸۹.</ref>

*نسخۀ [[كتابخانه علامه امينى]]، تاريخ نگارش: [[سال ۷۶۱ هجری قمری|۷۶۱ق]].

*نسخۀ كتابخانه [[مسجد اعظم قم]]، تاريخ نگارش:[[سال ۸۴۸ هجری قمری| ۸۴۸ق]].

*نسخه [[آستان قدس رضوی|آستان قدس رضوى]]، تاريخ نگارش: [[سال ۸۸۱ هجری قمری|۸۸۱ق]].

*نسخۀ كتابخانه ملى و آكادمى رم ([[ایتالیا]]).

*نسخه مصر (به همراه [[مسند امام زید|مُسند امام زيد]] چاپ شده است)<ref>«[https://hadith.net/post/30422/صحيفة-الإمام-الرضا-ع/?n=3590 صحيفة الإمام الرضا(ع)]»، پایگاه حدیث شیعه.</ref>

*نسخه خطی [[آستان قدس رضوی]]. تاریخ نگارش: [[سال ۱۲۸۹هجری قمری|۱۲۸۹ق]].<ref>«[https://mtif.ir/imagecopy/68075/%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D9%81%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%28%D8%B9%29 صحیفةالرضا]»، بنیاد محقق طباطبایی.</ref>

این کتاب در ۱۳۶۲ش با تصحیح محمد مهدی نجف، و در انتشارات آستان قدس رضوی، به چاپ رسیده است.<ref>«[https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2054459&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_publishDate صحیفة الامام الرضا(ع)]»، کتابخانه ملی.</ref> پس از این چاپ، این کتاب با تصحیح‌ها و ترجمه‌های مختلف و از سوی ناشران متعدد به چاپ رسیده است.

* آقابزرگ تهرانى‌، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، قم، اسماعيليان، ۱۴۰۸ق.

* آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، قم، اسماعيليان، بی‌تا.

* افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض‌العلماء و حیاض‌الفضلاء، قم، کتابخانه عمومی حضرت آيت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۱-۱۴۱۵ق.

* جوینی، ابراهیم بن محمد، «مسند الإمام الرضا(ع)»، میراث حدیث شیعه، دفتر نهم ، بی‌تا.

* حافظیان بابلی، ابوالفضل، «نسخه های عکسی (کتابخانه بزرگ حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی)»، میراث شهاب، شماره۳۳، پاییز و زمستان۱۳۸۲ش.

* شیخ طوسى، محمد بن حسن‌، رجال طوسی، قم، جامعه مدرسين، ۱۳۷۳ش‌.

* «صحیفةالرضا»، بنیاد محقق طباطباییُ تاریخ بازدید، ۱ اسفند ۱۴۰۲ش.

* «[https://hadith.net/post/30422/صحيفة-الإمام-الرضا-ع/?n=3590 صحيفة الإمام الرضا(ع)]»، پایگاه حدیث شیعه. تاریخ بازدید: ۱ اسفند ۱۴۰۲ش.

* داوری، مسلم، أصول علم‌الرجال بين‌النظرية و التطبيق، به تقریر محمدعلی معلم، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۶ق.

* غازی، داود بن سلیمان‌، مسند الرضا(ع)، قم، دفتر تبليغات اسلامی، ۱۳۷۶ش

* مامقانی، عبدالله، تنقيح المقال في علم الرجال، قم، موسسة آل البیت(ع)، بی‌تا.

* مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار‌الأنوار، بیروت، دارإحياءالتراث العربي، ۱۳۶۸ش.

* نجاشی، أحمد بن علي، رجال نجاشی، قم، جامعه مدرسین، بی‌تا.

* نجف، محمد مهدی، «مقدمه»، در صحیفة الامام الرضا(ع)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۶ق.

* نمازى شاهرودى، على‌، مستدركات علم رجال، تهران‌، ناشرمولف، ۱۴۱۴ق‌.