احتلام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اِحْتِلام''' یا '''مُحتَلِم شدن'''، خروج [[منی]] از انسان در هنگام خواب است. احتلام در احکام اسلامی یکی از نشانه‌های [[بلوغ]] در مردان شمرده می‌شود. احتلام باعث [[جنابت]] است و فرد محتلم باید برای [[نماز]] و [[روزه]] و برخی دیگر از امور عبادی، [[غسل جنابت]] کند. احتلامِ فردِ روزه‌دار، روزه را باطل نمی‌کند.

احتلام به معنی خروج غیرارادی [[منی]] دانسته شده که در خواب اتفاق می‌افتد.<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ذیل ماده احتلام.</ref> در اصطلاح [[فقیه|فقیهان]] به دو معنای خروج منی و خروج منی در خواب به کار رفته است.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۹۴.</ref> به شخصی که دچار احتلام شده مُحْتَلِم گفته می‌شود.  

در آیات ۵۸ و ۵۹ [[سوره نور]] به احتلام اشاره شده است.{{یاد|{{عربی|یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیسْتَأْذِنکمُ الَّذِینَ مَلَکتْ أَیمَانُکمْ وَالَّذِینَ لَمْ یبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنکمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِّن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِینَ تَضَعُونَ ثِیابَکم مِّنَ الظَّهِیرَةِ وَمِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّکمْ ۚ لَیسَ عَلَیکمْ وَلَا عَلَیهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ ۚطَوَّافُونَ عَلَیکم بَعْضُکمْ عَلَیٰ بَعْضٍ ۚ کذَٰلِک یبَینُ اللَّهُ لَکمُ الْآیاتِ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکیمٌ ﴿۵۸﴾ وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنکمُ الْحُلُمَ فَلْیسْتَأْذِنُوا کمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ ۚ کذَٰلِک یبَینُ اللَّهُ لَکمْ آیاتِهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکیمٌ﴿۵۹﴾|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیده‌اند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و نیمروز هنگامی که لباسهای (معمولی) خود را بیرون می‌آورید، و بعد از نماز عشا؛ این سه وقت خصوصی برای شماست؛ امّا بعد از این سه وقت، گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیت به یکدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را برای شما بیان می‌کند، و خداوند دانا و حکیم است. (۵۸) و هنگامی که اطفال شما به سنّ بلوغ رسند باید اجازه بگیرند، همان گونه که اشخاصی که پیش از آنان بودند اجازه می‌گرفتند؛ اینچنین خداوند آیاتش را برای شما بیان می‌کند، و خدا دانا و حکیم است! (۵۹)}} البته راغب اصفهانی در کتاب مفردات حُلُم در آیه را به معنای زمان بلوغ  هم دانسته است نه فقط به معنای خروج غیر ارادی منی در خواب. <ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، صص۲۵۳-۲۵۴</ref> }}و نیز [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] در کتاب حدیثی [[الکافی (کتاب)|الکافی]] بابی با عنوان «باب احتلام الرجل و المرأة» ایجاد کرده و در آن هفت حدیث ذکر کرده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۸.</ref>

محتلم شدن زنان از موارد اختلافی است. برخی معتقدند احتلام اختصاصی به مردان ندارد و برای زنان نیز پیش می‌آید.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۹۴.</ref> فقیهانی نیز [[فتوا]] داده‌اند که اگر زن محتلم شود و از او [[منی]] خارج شود باید غسل کند. صدوق برای این فتوا روایتی نقل کرده است.<ref>صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۴۲.</ref>[[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی|صاحب عروه]] معتقد است که زنان نیز محتلم می‌شوند و دیدگاهی که محتلم شدن زنان را قبول ندارد ضعیف شمرده است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۰۵.</ref>

در مقابل برخی احتلام زنان را رد کرده و معتقدند بر زنی که در ظاهر محتلم شده غسل واجب نیست.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۱ ص۲۹۴.</ref> این نظر را [[شیخ صدوق]] در مقنع آورده است.<ref>صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۴۲.</ref>

در [[رساله توضیح المسائل|رساله‌های توضیح المسائل]] بخش خاصی برای احکام احتلام وجود ندارد. و احکام کسی که محتلم شده در بخش‌هایی مثل احکام روزه و حج ذکر شده است.

*احتلام باعث [[جنابت]] است و شخص جنب باید برای نماز، روزه، حضور در [[مسجد]]، خواندن [[عزائم|سوره‌های سجده‌دار]] و برخی دیگر از امور عبادی غسل کند.<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۸۵-۲۸۷.</ref>

*در مواردی که شک دارد رطوبت خارج شده در خواب منی است یا خیر، چنانچه نشانه‌های منی مانند خروج با شهوت را نداشته باشد حکم به جنابت نشده و غسل جنابت نیز واجب نخواهد بود.<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۹۷.</ref>

*در احکام [[روزه]] اگر کسی قبل از [[طلوع فجر|اذان صبح]] محتلم شود باید تا قبل از اذان [[غسل جنابت]] کند، ولی اگر روزه‌دار در طول روز بخوابد و محتلم شود، روزه‌اش صحیح است.<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۵۴۷.</ref>

*برای محتلم [[آمیزش|آمیزش جنسی]] کراهت دارد؛ ولی اگر [[وضو]] بگیرد این [[مکروه|کراهت]] برطرف می‌شود.<ref>مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۹۴.</ref>

براساس برخی احادیث، [[امامان شیعه]] محتلم نمی‌شده‌اند.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۰۹؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، دفتر نشر اسلامی، ج۴، ص۴۱۸.</ref> براساس برخی از گزارش‌ها [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] پیش از ازدواج با حورا (زنی که بعدها مادر [[زید بن علی]] شد) در عالم رؤیا با [[حور العین]]ی ازدواج کرده ( که در عالم بیداری بر مادر زید منطبق شد) و پس از برخاستن از خواب [[غسل جنابت]] کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۶، ص۱۸۳.

</ref>

اما برخی فقیهان معتقدند احتلام امر طبیعی برای انسان است و نقصی نمی‌باشد تا بخواهیم ائمه را از آن مبرا بدانیم.<ref>خوئی، موسوعه الامام الخوئی، ۱۴۱۳م، ج۱۰، ص۱۲۶.</ref> با این حال [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] در ذیل روایات مذکور آورده که امامان، محتلم نمی‌شوند ولی این به معنای جنب نشدن آن‌ها نیست.<ref name=":0" /> او روایاتی را در تأیید این مطلب آورده است.<ref name=":0">مجلسی،‌ مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۶۹.</ref>

{{عربی| اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِک مِنَ الِاحْتِلَامِ وَ مِنْ سُوءِ الْأَحْلَامِ وَ مِنْ أَنْ یتَلَاعَبَ بی‌الشَّیطَانُ فِی الْیقَظَةِ وَ الْمَنَامِ.}}

خدایا من از احتلام و خواب‌های بد به تو پناه می‌برم و نیز از این که شیطان در بیداری یا خواب مرا بازیچه سازد.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، دفتر نشر اسلامی، ج۱، ص۴۷۱.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}