سخاوت: تفاوت میان نسخه‌ها

به گفتهٔ برخی پژوهش‌گران، در [[قرآن]] واژهٔ سخاوت نیامده، ولی با تعبیرهایی دربارهٔ ترک [[بخل|بُخل]] و ستایش انفاق به این معنا اشاره شده است.<ref>عبدوس، ‏بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان(ع)، ۱۳۷۷ش‏، ص۵۵.</ref>  

در منابع حدیثی [[حدیث|روایات]] متعددی از [[چهارده معصوم|معصومان(ع)]] درباره فضیلت و ارزش سخاوت به چشم می‌خورد.<ref>ورام، مجموعة ورام، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۰.</ref> در حدیثی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] سخاوت درختی از درختان [[بهشت]] دانسته شده که شاخه‌های آن در دنیا آویزان است و فرد سخاوتمند با چنگ زدن به این شاخه‌ها خود را به بهشت می‌رساند.<ref>شیخ طوسی‏، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۷۵.</ref>

در [[الکافی (کتاب)|کتاب کافی]] روایتی نقل شده که خداوند به [[موسی (پیامبر)|حضرت موسی(ع)]] [[وحی]] کرد که [[سامری|سامریّ]] (از مفسدانِ [[بنی‌اسرائیل]]) را به قتل نرسان؛ زیرا او مرد سخاوت‌مندی بود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۴۱.</ref>

سخاوت، جود و کَرَم، به معنی بخشندگی است.<ref>بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ذیل واژه جود.</ref> برخی جود را مرحله‌ای بالاتر از سخاوت، به معنی بخششِ بدون درخواست دانسته‌اند<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۹۷.</ref> و کریم را فردی می‌دانند که با وجود نیازِ خود، هر آنچه در توان دارد را می‌بخشد.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/506369/فرق-بخشش-کریمانه-با-بخشش-سخاوتمندانه «فرق بخشش کریمانه با بخشش سخاوتمندانه»]، وبگاه مشرق.</ref> [[ملا احمد نراقی]] (درگذشت: [[سال ۱۲۴۵ هجری قمری|۱۲۴۵ق]]) از عالمان شیعه، چنین رفتاری را بالاترین مرتبه سخاوت شمرده و از آن به عنوان [[ایثار]] یاد می‌کند.<ref>نراقی، معراج السعاده، ۱۳۷۸ق، ص۴۰۹.</ref>

*'''ایجاد محبت'''؛ از روایات اسلامی<ref>تمیمی آمدی، غرر الحکم، ۱۴۱۰ق، ص۲۸ و ۴۲.</ref> - که به تجربه نیز رسیده است - استفاده می‌شود که سخاوت، محبّتِ دوست و دشمن را جلب می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۷.</ref>

*'''ازدیاد خِرد'''؛ سخاوت می‌تواند اندیشمندان را گِرد انسان جمع کند و آنها بر فکر و عقل و دانش او بیافزایند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۷.</ref>

*'''افزایش پیوندهای اجتماعی'''؛ داشتن سخاوت ناهنجاری‌های ناشی از فاصله طبقاتی را کاهش و حسّ انتقام‌جویی محرومان را تضعیف می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۷.</ref>

برای سخاوت مانند تمام صفات و کارهای نیک، مقدار و اندازه‌ای قائلند که اگر در آن زیاده‌روی شود، نتیجه منفی خواهد داشت؛<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۹.</ref> ازاینرو سخاوت را صفتی دانسته‌اند که تفریط در آن، موجب بُخل و اِفراط در آن موجب [[اسراف]] می‌گردد.<ref>مشکینی، «اخلاق در اسلام: سخاوت ۲»، ص۱۳.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]]، سخاوت نمی‌تواند در اموال [[بیت المال]] یا اموالی که از راه حرام یا ظلم حاصل دست شده باشد؛ مانند، سخاوتی که بسیاری از سلاطین از خود نشان می‌دادند. و نیز سخاوت نباید به گونه‌ای باشد که به آبروی افراد لطمه زند.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۹.</ref>

در حدیثی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] دربارهٔ حدّ سخاوت سؤال شد؟ امام حدّ آن را پرداخت واجبات مالی معرفی نمود،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۹.</ref> که مراد از آن را همان سخاوت واجب دانسته‌اند.<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۳، ص۲۱۶.</ref> برخی نیز در تبیین حد سخاوت به این آیه از قرآن اشاره نموده‌اند: [در انفاق] دستت را بخیلانه بسته مدار [و از طرفی دیگر] بسیار هم گشاده‌دستی نکن [که چیزی برای معاش خودت باقی نماند] تا مورد سرزنش قرار گیری و درمانده گردی.<ref>سورهٔ اسراء، آیه ۲۹؛ محمدی ری‌شهری، حکم النبی الأعظم(ص)، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۴۴۰.</ref> در روایتی آمده است: پیامبر(ص) هرچه داشت بخشید، حتّی پیراهنش را، پس در خانه‌اش بدون لباس بر روی حصیری نشست. [[بلال حبشی|بِلال]] نزد وی آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! برای نماز بیایید، که این آیه نازل شد و از [[بهشت]] برای حضرت لباسی آوردند.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۵۲۶.</ref>

==راه کسب سخاوت‏==

{{جعبه نقل قول | عنوان = [[امام کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]]: | نقل‌قول = سخاوتمندِ خوش‌اخلاق در حفاظت و حمایت خداست. خدا به او توجه دارد تا وی را به [[بهشت]] وارد کند. خداوند [[پیامبران|پیامبری]] را برنیانگیخت جز آن که سخاوتمند بود و همواره پدرم مرا به سخاوت و خوش‌رفتاری سفارش می‌نمود تا اینکه درگذشت.| منبع = کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۹. | تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

سخاوت فضیلتی است که با تعلیم، تربیت، تمرین و اندیشه در آن، قابل دسترسی است.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۹.</ref> آیت‌الله مکارم برای رسیدن به سخاوت راه‌هایی را نام می‌برد:

*تمرین؛ از نظر عملی هر قدر انسان تمرین بیشتری در بخشش داشته باشد، آسان‌تر به این فضیلت اخلاقی دست می‌یابد؛ زیرا تکرار اعمال سخاوت‌مندانه، به‌تدریج به صورت عادت و یک ملکهٔ اخلاقی تبدیل می‌گردد.<ref>مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن‏، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۴۰۹-۴۱۰.</ref>

*تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائی، سید مهدی،‏ قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.

*شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، الامالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.

*عبدوس، محمدتقی، ‏بیست و پنج اصل از اصول اخلاقی امامان(ع)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی چاپ هشتم، سال ۱۳۷۷ش‏.

*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

*محمدی ری‌شهری، محمد، حکم النبی الأعظم(ص)، قم، موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.

*مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن‏، قم‏، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب(ع)، چاپ چهارم، ۱۳۸۵ش.