امام محمد باقر علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = امام محمدِ باقر علیه‌السلام

| نام = محمد بن علی

کتاب‌های متعددی درباره امام باقر(ع) منتشر شده که مسند الامام الباقر(ع) اثر [[عزیزالله عطاردی]] از جمله آنهاست.

امام باقر(ع) فرزند [[امام سجاد(ع)]]  و [[فاطمه دختر امام حسن(ع)]] است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۵.</ref> چون نسب او هم به امام حسن(ع) و هم به [[امام حسین(ع)]] می‌رسد، به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَّیْن، عَلَویٌّ بین علویَّیْن و فاطمیٌ بین فاطمیَّیْن داده‌اند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۸.</ref>

<div style="display: block;overflow-y: auto;">{{تبارنامه امام محمد باقر |state=expanded}}</div>

{{جعبه نقل قول| عنوان = امام باقر(ع) در [[کربلا]]| نقل‌قول = امام باقر(ع):{{سخ}}من چهارساله بودم که جدم [[حسین بن علی]] کشته شد. من شهادت وی و آنچه در آن وقت بر ما گذشت را به یاد دارم.|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[احمد بن ابی‌یعقوب|یعقوبی]]، [[تاریخ یعقوبی (کتاب)|تاریخ یعقوبی]]، ج۲، ص۲۸۹.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه=#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

امام باقر(ع) [[وصیت]] کرده بود در لباسی که در آن [[نماز]] می‌خوانده [[دفن]] شود.<ref>شبراوى، الإتحاف بحب الأشراف، ۱۴۲۳ق، ص۲۸۷.</ref> وی در  [[بقیع|قبرستان بقیع]]، کنار مرقد پدرش [[امام سجاد(ع)]] و عموی پدرش [[امام حسن(ع)]] دفن شد.<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص ۶۱؛ کلینی، الکافی، ۱۳۸۸ق، ج۲، ص۳۷۲؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷ و ۱۵۸؛ طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۶؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۶؛ کفعمی، المصباح، ۱۴۱۴ق، ص۶۹۱.</ref> امام به فرزندش امام صادق(ع) وصیت کرد ده سال در [[سرزمین منا|منا]] در ایام [[حج]] برای وی مراسم [[عزاداری]] بر پا کنند.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۱۱۷؛ شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج‏۱، ص۱۸۲.</ref>

بر اساس منابع تاریخی امام باقر (ع) سه همسر و  هفت فرزند داشت:<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۶؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۷۷ش، ص۳۷۵.</ref>

{{جدول واکنش‌گرا/شروع}}

{{جدول واکنش‌گرا/پایان}}

امام باقر(ع)  در [[سال ۹۵ قمری]] پس از [[شهادت]] پدرش به [[امامت]] رسید<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۴۸۱.</ref> و تا زمان شهادت ([[سال ۱۱۴ هجری قمری|سال ۱۱۴ق]])  به مدت ۱۸ سال امامت را بر عهده داشت.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۴۹۸.</ref> احادیث برجا مانده از پیامبر(ص) که در آنها به امامت وی پس از امام زین العابدین اشاره شده، از دلایل امامت او به شمار می‌آید.<ref> قمی رازی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref> امام سجاد(ع) نیز به وی زیاد اهمیت می‌داد و در پاسخ سؤالی در این باره فرمود: «این بدان سبب است که [[امامت]] در فرزندان او باقی خواهد ماند تا روزی که [[حضرت مهدی|قائم]] ما قیام کند و دنیا را پر از [[عدل]] و قسط نماید. پس او هم امام است و هم پدر امامان».<ref> قمی رازی، کفایة الاثر، ۱۴۰۱ق، ص۲۳۷.</ref>

{{حاکمان زمان امام باقر}}

در [[اعیان الشیعه]]‌ آمده است که [[عبدالملک بن مروان]] به پیشنهاد امام باقر، اقدام به ضرب سکه اسلامی کرد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۶۵۴.</ref> پیش از آن معاملات با سکه‌های رومی انجام می‌شد. از آنجا که این ماجرا در زمان [[امام سجاد(ع)]] رخ داده، برخی پیشنهاد ضرب سکه را به امام سجاد(ع) نسبت داده و برخی گفته‌اند امام باقر(ع) به دستور امام سجاد(ع) این پیشنهاد را مطرح کرده است.<ref>حسینی مازندارانی، العقد المنير، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۷۵.</ref>مازندرانی  احتمال داده که ضرب سکه هم به فرمان امام سجاد(ع) و هم به فرمان امام باقر(ع) صورت گرفته باشد چنان‌چه بر اساس گزارش‌ها(تفاوت گزارش [[شهیداول]] در  کتاب ذکری و گزارش بیهقی) می‌توان این کار را به هر دو امام نسبت داد.<ref>حسینی مازندارانی، العقد المنير، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۷۵.</ref>

امام باقر(ع) جنبش علمی به وجود آورد که در دوره [[امامت]] فرزندش [[امام صادق(ع)]]  به اوج خود رسید. وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد  [[بنی هاشم]] بود و روایات و احادیث وی در زمینه علم دین، آثار و [[سنت|سنت نبوی]]، علوم قرآن، سیره و فنون [[اخلاق]] و آداب بدان حد است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] به جا نمانده بود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۵۷.</ref> در این عصر بود که شیعه تدوین فرهنگ خود -شامل فقه و [[تفسیر]] و [[اخلاق]]- را آغاز کرد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۲۹۳.</ref> پیش از امام باقر(ع)، نظرات فقهی شیعه، محدود بود.<ref>«[https://makarem.ir/maaref/fa/article/index/413016/%d8%aa%d8%a8%db%8c%db%8c%d9%86-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%b4%db%8c%d8%b9%db%8c-%d8%aa%d9%88%d8%b3%d8%b7-%d8%a7%d9%85%d8%a7%d9%85-%d8%a8%d8%a7%d9%82%d8%b1(%d8%b9) تبیین فقه شیعی توسط امام باقر(ع)]»، وبگاه آیین رحمت.</ref>  سستی پایه‌های حکومت [[بنی‌امیه|امویان]]، برای امام باقر(ع) و نیز [[امام صادق(ع)]] زمینه‌ای را فراهم آورد که برای سایر ائمه(ع) فراهم نشد. این زمینه،و نیز درایت و برنامه ریزی و ذکاوت آنان  سبب شد تا امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بیشترین آرای فقهی، تفسیری و [[اخلاق|اخلاقی]] را در کتب فقهی و حدیثی از خویش بر جای گذارند. از این رو راویانی چون [[محمد بن مسلم]] ۳۰ هزار حدیث<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۱، ص۸۳ </ref> و [[جابر بن یزید جعفی|جابر جعفی]] ۷۰  هزار حدیث از امام باقر(ع) نقل کرده‌اند.<ref> دخیل، ائمتنا، ج۱، ص۳۴۷. </ref> شهرت علمی امام باقر نه تنها در [[حجاز]]، بلکه  در [[عراق]] و [[خراسان]] نیز فراگیر شده بود، چنان‌که راوی می‌گوید: مردمی از خراسان دورش حلقه زده و اشکالات علمی خود را از او می‌پرسند.<ref> کلینی، الکافی، ج۶، ص۲۶۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۶، ص۳۵۷.</ref>

  امام باقر(ع) در طول بیست سال دوران امامت پر بار خود خود دانش دین را گسترش داد، حکمت و درس [[قرآن]] واحکام را به همه جا رساند، داعیه [[شیعه|تشیع]] را که داعیه حکومت اسلامی و تشکیل [[ولایت]] علوی است به همه جا فرستاد و نفوذ داد و مردم زیادی را متوجه خود کرد، دشمنان خودش را سر شکسته و منکوب کرد و دوستان خودش را متشکل کرد و زمینه را برای دوران امامت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق (ع)]] آماده کرد.|تاریخ بایگانی| منبع =https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=48287 | تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

امام باقر(ع) بخشی از وقت خود را به بیان مباحث تفسیری اختصاص داده بود که برگزاری جلسات [[تفسیر]] و پاسخ به سوالات و شبهات دانشمندان و مردم از جمله آنهاست. گفته شده امام باقر(ع) کتابی در تفسیر [[قرآن]] نوشته است که [[ابن ندیم|محمد بن اسحاق ندیم]] در کتاب [[الفهرست (ابن ندیم)|الفهرست]]، از آن نام برده است.<ref> ابن ندیم، الفهرست، ص۵۹ ؛ شریف القرشی، حیاة الامام المحمد الباقر، ج۱، ص۱۷۴.</ref>

امام باقر(ع)، شناخت [[قرآن]] را منحصر در [[اهل بیت]] می‌دانست. چرا که آنان‌اند که می‌توانند [[محکمات]] قرآن را از [[متشابهات]] و [[ناسخ و منسوخ]] را تشخیص دهند و چنین علمی در نزد هیچ کس غیر از اهل بیت وجود ندارد.<ref>گروه مولفان، پیشوایان هدایت، ص۳۲۰.</ref>

امام باقر(ع) به [[احادیث]] [[رسول اکرم(ص)]] اهمیت می‌داد، تا جایی که [[جابر بن یزید جعفی]] از شاگردان امام باقر، ۷۰ هزار حدیث از پیغمبر اکرم نقل کرده است. حضرت تنها به نقل حدیث و انتشار آن اکتفا نکرده، بلکه اصحاب خود را به همت گماشتن در فهم حدیث و آشنایی پیدا کردن با معانی آن فرا می‌خواند. ایشان فرمود:

::مراتب [[شیعیان]] ما را با میزان روایت‌کردنِ آنان از احادیثِ [[اهل بیت]] و معرفتشان به آن احادیث بشناسید، و معرفت، همان شناخت روایت و درایة الحدیث است، و با درایت و فهم روایت است که [[مؤمن]] به بالاترین درجات [[ایمان]] می‌رسد.<ref> المحدّث النوري، خاتمة مستدرك الوسائل، ج۵، ص۲۲۴.  شریف القرشی، حیاة الامام محمد الباقر،ج۱، ص۱۴۰-۱۴۱.</ref>

در زمان امام باقر(ع) با توجه به فرصت ایجاد شده و کمتر شدن فشار و کنترل از سوی حاکمیت، زمینه برای ظهور و بروز عقاید و افکار مختلف بوجود آمد که خود این باعث ایجاد و رواج افکار انحرافی در جامعه شد،<ref>طهمزی و رهبری، «نقش امام باقر (ع) و امام صادق (ع) در فرهنگ و تمدن اسلامی»، ص۱۷.</ref> در این شرایط امام ضمن بیان عقاید اصیل و صحیح شیعی و رد عقاید باطل، شبهات مربوطه را پاسخ می‌داد. او بحث‌های کلامی خود را ناظر به این امور مطرح می‌کرد. از جمله این مباحث عاجز بودن عقل انسان از درک حقیقت [[خداوند]]،<ref> کلینی، الکافی، ج۱، ص۸۲. </ref> ازلی بودن [[واجب الوجود]]<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۸۸-۸۹.</ref>

و وجوب اطاعت از امام(ع)<ref>کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۸۵.</ref> بود.

میراث‌های دیگری نیز از امام به یادگار مانده است که میراث فقهی<ref> گروه مؤلفان، پیشوایان هدایت، ص۳۴۱-۳۴۷.</ref> و میراث تاریخی<ref> گروه مؤلفان، پیشوایان هدایت، ص۳۳۰-۳۳۴.</ref> از آن جمله است.

از فعالیت‌های علمی امام باقر(ع)، مناظره با افراد مختلف است. برخی از مناظرات وی از این قرار است:

{{ستون|۳}}

:گفت: روزی با او [یعنی با پیامبر] بودم که به من گفت:‌ ای جابر! امید است که تو باقی بمانی تا اینکه مردی از فرزندان مرا ببینی که به او محمد بن علی بن حسین گفته می‌شود و خدا به او نور و حکمت می‌بخشد. پس، از سوی من به او سلام برسان.|تاریخ بایگانی| منبع = <small>مفید، الارشاد، ۱۴۲۸ق، ص۳۸۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۶۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه=#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

یکی از گروه‌هایی که در دوره امام باقر(ع) در جامعه اسلامی حضور داشتند و تأثیر عمیقی در فرهنگ آن روزگار بر جا گذاشتند، [[یهودیان]] بودند. شماری از عالمان یهود که به ظاهر [[مسلمان]] شده و گروهی دیگر که هنوز به دین خود باقی مانده بودند در جامعه اسلامی پراکنده شده بودند و مرجعیت علمی گروهی را به عهده داشتند. مبارزه با [[یهود]] و القائات سوء آنها در فرهنگ اسلامی و انکار  مطالبی که باعث خدشه‌دار شدن چهره واقعی [[پیامبران]] خدا می‌شد و تکذیب احادیث دروغین و ساخته و پرداخته یهودیان، از فعالیت‌های فرهنگی پنجمین امام بود. امام باقر(ع) با رواج [[اسرائیلیات]] مبارزه می‌کرد، از جمله [[زراره بن اعین]] نقل کرده که امام باقر(ع) در حالی‌که مقابل [[کعبه]] نشسته بود فرمود: نگاه کردن به خانه خدا عبادت است. در همان لحظه عاصم بن عمر ، نزد امام باقر آمد و گفت: [[کعب الاحبار]] می‌گوید: "انّ الکعبة تَسْجُدُ لبیت المقدس فی کلِّ غداة" یعنی کعبه هر صبحگاهان برابر [[بیت‌المقدس]]، [[سجده]] می‌کند. امام باقر(ع) فرمود: نظر تو در مورد سخن کعب الاحبار چیست؟ آن مرد گفت: سخن کعب صحیح است. امام باقر(ع) فرمود: تو و کعب الاحبار هر دو [[دروغ]] می‌گویید. آن‌گاه در حالی که به شدّت ناراحت بود فرمود: خداوند بقعه‌ای محبوب‌تر از کعبه روی زمین نیافریده است.<ref> مجلسی، بحار الانوار، ج۴۶، ص۳۵۴.</ref>

{{اصلی|فهرست اصحاب امام باقر(ع)}}

گفته شده، [[شیخ طوسی]] شمار اصحاب و شاگردان امام باقر(ع) را که از او نقل حدیث کرده‌اند ۴۶۲ مرد و دو زن دانسته است.<ref>ترابی،  امام باقر(ع) جلوه امامت در افق دانش، ۱۳۸۷ش، ص۶۳؛ رفیعی، تاریخ تحلیلی پیشوایان، ۱۳۸۳ش، ص۱۴۰.</ref>

فیلم سینمایی به زبان عربی با عنوان «امام باقر(ع)» <ref>[https://film.tebyan.net/film/246268 «فیلم سینمایی امام باقر(ع)»]، وبگاه تبیان.</ref> و انیمیشین‌هایی <ref>نگاه کنید به [https://rasekhoon.net/media/show/382043/ «کارتون زیبای امام محمد باقر(ع)»]، وبگاه چندرسانه‌ای راسخون؛ [https://www.aparat.com/v/z2aKA «انیمیشین زیبا و دیدنی در مورد سیره و زندگی امام محمد باقر(ع)»]، وبگاه آپارات.</ref> درباره امام پنجم تولید شده است.

{{نوشتار اصلی|فهرست کتاب‌های درباره امام باقر(ع)}}

درباره امام باقر(ع) کتاب‌های متعددی نگارش و چاپ شده است که برخی از آنها عبارتند از:

#امام باقر(ع) جلوه امامت در افق دانش، احمد ترابی، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

#امام باقر از دیدگاه اهل سنت، رمضان قوامی دربندی، قم،‌ مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول،‌۱۳۹۲ش.

{{-}}

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* [http://www.ibna.ir/fa/report/221306 «کتاب‌شناسی آثار منتشر شده درباره امام محمد باقر(ع) در قم»، خبرگزاری کتاب ایران،] درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۴ش، بازدید ۲۶ تیر ۱۴۰۰ش.

==پیوند به بیرون==

{{جعبه توالی

| قبل = امام سجاد