قاعده نفی سبیل: تفاوت میان نسخه‌ها
←نمونه‌های از صدور حکم
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
در اصل ۱۵۳ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] آمده است: «هرگونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شؤون کشور گردد، ممنوع است.»<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی.</ref> | در اصل ۱۵۳ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]] آمده است: «هرگونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شؤون کشور گردد، ممنوع است.»<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی.</ref> | ||
== مستندات== | ==مستندات== | ||
{{اصلی|آیه نفی سبیل|حدیث اعتلا}} | {{اصلی|آیه نفی سبیل|حدیث اعتلا}} | ||
آیه نفی سبیل و حدیثی که در آن از برتری اسلام سخن آمده است، مهم‌ترین دلایل فقیهان برای اثبات قاعده نفی سبیل است.<ref>علی‌دوست، «قاعده نفی‌سبیل»، ص۲۳۳؛ بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۸۷؛ فاضل لنکرانی، القواعد الفقهیه، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۸.</ref> البته در این زمینه به [[اجماع]] و [[عقل]] هم استناد شده است.<ref>عمید زنجانی، قواعد فقه، ۱۳۹۲ش، ج۳، ص۲۶.</ref> | آیه نفی سبیل و حدیثی که در آن از برتری اسلام سخن آمده است، مهم‌ترین دلایل فقیهان برای اثبات قاعده نفی سبیل است.<ref>علی‌دوست، «قاعده نفی‌سبیل»، ص۲۳۳؛ بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۸۷؛ فاضل لنکرانی، القواعد الفقهیه، ۱۳۸۳ش، ص۲۳۸.</ref> البته در این زمینه به [[اجماع]] و [[عقل]] هم استناد شده است.<ref>عمید زنجانی، قواعد فقه، ۱۳۹۲ش، ج۳، ص۲۶.</ref> | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
برخی با استناد به این قاعده، گفته‌اند راه هر نوع نفوذ و سلطه کفار بر جوامع اسلامی در حوزه‌های مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی باید مسدود شود. این قاعده بیانگر دو جنبه ایجابی و سلبی است که جنبه سلبی آن ناظر بر نفی سلطه بیگانگان بر مقدرات و سرنوشت سیاسی و اجتماعی مسلمانان و جنبه ایجابی آن بیانگر وظیفه دینی مسلمانان در حفظ استقلال سیاسی و از بین بردن زمینه‌های وابستگی است.<ref>زینوی‌وند و محمدی، «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، ص۱۶۹.</ref> | برخی با استناد به این قاعده، گفته‌اند راه هر نوع نفوذ و سلطه کفار بر جوامع اسلامی در حوزه‌های مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی باید مسدود شود. این قاعده بیانگر دو جنبه ایجابی و سلبی است که جنبه سلبی آن ناظر بر نفی سلطه بیگانگان بر مقدرات و سرنوشت سیاسی و اجتماعی مسلمانان و جنبه ایجابی آن بیانگر وظیفه دینی مسلمانان در حفظ استقلال سیاسی و از بین بردن زمینه‌های وابستگی است.<ref>زینوی‌وند و محمدی، «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، ص۱۶۹.</ref> | ||
=== نمونه‌های از صدور حکم=== | ===نمونه‌های از صدور حکم=== | ||
مراجع و فقیهان شیعه در مواردی از قاعده نفی سبیل برای نفی سلطه کافران بر مسلمانان استفاده کرده‌اند از جمله: | مراجع و فقیهان شیعه در مواردی از قاعده نفی سبیل برای نفی سلطه کافران بر مسلمانان استفاده کرده‌اند از جمله: | ||
*[[فتوای تحریم تنباکو]]: میرزای شیرازی از مراجع تقلید شیعه در واکنش به واگذاری انحصار بازرگانی توتون و تنباکو ایران به شرکتی انگلیسی با استناد به این قاعده، فتوای تحریم تنباکو را صادر کرد که منجر به شکل‌گیری تظاهرات مردمی و در نهایت فسخ قرارداد مذکور در سال ۱۳۰۹ق شد.<ref> کامران و امیری‌فرد، «قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن»ص۱۱۰.</ref> | *[[فتوای تحریم تنباکو]]: میرزای شیرازی از مراجع تقلید شیعه در واکنش به واگذاری انحصار بازرگانی توتون و تنباکو ایران به شرکتی انگلیسی با استناد به این قاعده، فتوای تحریم تنباکو را صادر کرد که منجر به شکل‌گیری تظاهرات مردمی و در نهایت فسخ قرارداد مذکور در سال ۱۳۰۹ق شد.<ref> کامران و امیری‌فرد، «قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن»ص۱۱۰.</ref> | ||
*[[مخالفت امام خمینی با کاپیتولاسیون|مخالفت با کاپیتولاسیون]]: [[امام خمینی]] رهبر [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] با استناد به قاعده نفی سبیل به تصویب کاپیتولاسیون (لایحه‌ای که بر اساس آن اتباع آمریکایی از جمله مسشتاران نظامی آنها در ایران مصونیت قضایی داشتند) در ۱۳۴۳ش در مجلس ایران اعتراض کرد. او اعلامیه خود را نیز با آیه نفی سبیل (وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا خدا تا اجازه نداده که کافران تسلطی بر مؤمنان داشته باشند) آغاز کرده بود.<ref>کامران و امیری‌فرد، «قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن»، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> | *[[مخالفت امام خمینی با کاپیتولاسیون|مخالفت با کاپیتولاسیون]]: [[امام خمینی]] رهبر [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] با استناد به قاعده نفی سبیل به تصویب کاپیتولاسیون (لایحه‌ای که بر اساس آن اتباع آمریکایی از جمله مسشتاران نظامی آنها در ایران مصونیت قضایی داشتند) در [[سال ۱۳۴۳ هجری شمسی|سال ۱۳۴۳ش]] در مجلس ایران اعتراض کرد. او اعلامیه خود را نیز با آیه نفی سبیل (وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا خدا تا اجازه نداده که کافران تسلطی بر مؤمنان داشته باشند) آغاز کرده بود.<ref>کامران و امیری‌فرد، «قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن»، ص۱۱۰-۱۱۱.</ref> | ||
== تک‌نگاری== | ==تک‌نگاری== | ||
کتاب «قاعده نفی سبیل؛ قاعده عزتمندی مسلمین بررسی مستندات و کاربردها» اثر فاطمه غفارنیا به زبان فارسی است. این اثر با رویکرد اثبات کارآمدی قاعده مذکور نوشته شده و به تطبیق موارد آن در فقه، قانون مدنی، قانون اسلاسی و امور مربوط با فرهنگ، اقتصاد و سیاست خارجی کشور ایران پرداخته است. انتشارات هاجر وابسته به [[مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران]] در سال ۱۳۹۱ش در ۲۴۷ صفحه این کتاب را چاپ کرده است.<ref>[https://bookroom.ir/book/76744 «قاعده نفی سبیل؛ قاعده عزتمندی مسلمین بررسی مستندات و کاربردها»]، پاتوق کتاب فردا.</ref> | کتاب «قاعده نفی سبیل؛ قاعده عزتمندی مسلمین بررسی مستندات و کاربردها» اثر فاطمه غفارنیا به زبان فارسی است. این اثر با رویکرد اثبات کارآمدی قاعده مذکور نوشته شده و به تطبیق موارد آن در فقه، قانون مدنی، قانون اسلاسی و امور مربوط با فرهنگ، اقتصاد و سیاست خارجی کشور ایران پرداخته است. انتشارات هاجر وابسته به [[مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران]] در سال ۱۳۹۱ش در ۲۴۷ صفحه این کتاب را چاپ کرده است.<ref>[https://bookroom.ir/book/76744 «قاعده نفی سبیل؛ قاعده عزتمندی مسلمین بررسی مستندات و کاربردها»]، پاتوق کتاب فردا.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمدحسن درایتی، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق. | *بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی و محمدحسن درایتی، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق. | ||
* شیخ انصاری، مرتضی، کتاب‌المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | *شیخ انصاری، مرتضی، کتاب‌المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | *شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | ||
* علی‌دوست، «قاعده نفی‌سبیل»، در مقالات و بررسی‌ها، شماره ۷۶، ۱۳۸۳ش. | *علی‌دوست، «قاعده نفی‌سبیل»، در مقالات و بررسی‌ها، شماره ۷۶، ۱۳۸۳ش. | ||
* عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه، تهران، سمت، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. | *عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه، تهران، سمت، چاپ اول، ۱۳۹۲ش. | ||
* فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، قم، مرکز فقه ائمه اطهار، ۱۳۸۳ش. | *فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، قم، مرکز فقه ائمه اطهار، ۱۳۸۳ش. | ||
* ناظری و حسینی، «[http://ensani.ir/fa/article/369827 تأثیر قاعده فقهی نفی‌سبیل بر روابط بین‌المللی مسلمانان]»، در معارف فقه علوی، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. | *ناظری و حسینی، «[http://ensani.ir/fa/article/369827 تأثیر قاعده فقهی نفی‌سبیل بر روابط بین‌المللی مسلمانان]»، در معارف فقه علوی، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. | ||
*[https://bookroom.ir/book/76744 «قاعده نفی سبیل؛ قاعده عزتمندی مسلمین بررسی مستندات و کاربردها»]، پاتوق کتاب فردا، مشاهده ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش. | *[https://bookroom.ir/book/76744 «قاعده نفی سبیل؛ قاعده عزتمندی مسلمین بررسی مستندات و کاربردها»]، پاتوق کتاب فردا، مشاهده ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش. | ||
*زنگنه شهرکی، جعفر، قاعده «نفی سبیل» در آرای فقهی و مواضع سیاسی صاحب عروه، در فصلنامه فقه، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. | *زنگنه شهرکی، جعفر، قاعده «نفی سبیل» در آرای فقهی و مواضع سیاسی صاحب عروه، در فصلنامه فقه، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. | ||
*زینوی‌وند علی و کیمیا محمدی، «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، در فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۳۶، ۱۳۹۳ش. | *زینوی‌وند علی و کیمیا محمدی، «قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، در فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۳۶، ۱۳۹۳ش. | ||
* [https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۳۹۸ش. | *[https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۳۹۸ش. | ||
* کامران و امیری‌فرد، زهرا و حسن، «[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1422784 قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن]»، در دوفصلنامه فقه و اجتهاد، ش۳، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. | *کامران و امیری‌فرد، زهرا و حسن، «[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1422784 قاعده نفی سبیل و تطبیقات آن]»، در دوفصلنامه فقه و اجتهاد، ش۳، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. | ||
{{قواعد فقهی}} | {{قواعد فقهی}} | ||