حق والدین: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح نویسه‌های عربی
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) |
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) (اصلاح نویسه‌های عربی) |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==جایگاه و اهمیت حق والدین== | ==جایگاه و اهمیت حق والدین== | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = {{حدیث|وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِ‌کُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا|ترجمه=و خدا را بپرستید، و چیزی را با او شریک مگردانید؛ و به پدر و مادر احسان کنید.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small> نساء، ۳۶، ترجمه | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = {{حدیث|وَاعْبُدُوا اللَّـهَ وَلَا تُشْرِ‌کُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا|ترجمه=و خدا را بپرستید، و چیزی را با او شریک مگردانید؛ و به پدر و مادر احسان کنید.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small>سورهٔ نساء، آیهٔ ۳۶، ترجمه فولادوند. </small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | ||
رعایت حق والدین از دستورات مهمّ الهی قلمداد شده<ref>سپاه پاسداران، معارف قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۷۸.</ref> و پس از حق خدا، آن را بزرگترین حق بر گردن فرزند دانسته‌اند.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۱۸۶؛ فضل الله، من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۲۵۹.</ref> | رعایت حق والدین از دستورات مهمّ الهی قلمداد شده<ref>سپاه پاسداران، معارف قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۷۸.</ref> و پس از حق خدا، آن را بزرگترین حق بر گردن فرزند دانسته‌اند.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۱۸۶؛ فضل الله، من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۲۵۹.</ref> | ||
نیکی و [[احسان به والدین]] که از جمله حقوق پدر و مادر شمرده می‌شود،<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> چندین بار در [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>«وَصَّینَا الاْنسانَ بِوالِدَیهِ حُسناً/ إحساناً»؛ سوره عنکبوت، آیه ۸؛ سوره اَحقاف، آیه ۱۵.</ref> تکرار این سفارش، آن هم بلافاصله پس از امر به [[عبادت|عبادت خدا]] و نهی از [[شرک|شرک ورزیدن]] به او<ref>سوره بقره، آیه ۸۳؛ سوره نساء، آیه ۳۶؛ سوره اَنعام، آیه ۱۵۱؛ سوره اِسراء، آیه ۲۳.</ref> را نشانهٔ اهمیت ویژه این آموزه اخلاقی و دینی دانسته‌اند.<ref>شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۳۵۵.</ref><br> | نیکی و [[احسان به والدین]] که از جمله حقوق پدر و مادر شمرده می‌شود،<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> چندین بار در [[قرآن]] مورد تأکید قرار گرفته است.<ref>«وَصَّینَا الاْنسانَ بِوالِدَیهِ حُسناً/ إحساناً»؛ سوره عنکبوت، آیه ۸؛ سوره اَحقاف، آیه ۱۵.</ref> تکرار این سفارش، آن هم بلافاصله پس از امر به [[عبادت|عبادت خدا]] و نهی از [[شرک|شرک ورزیدن]] به او<ref>سوره بقره، آیه ۸۳؛ سوره نساء، آیه ۳۶؛ سوره اَنعام، آیه ۱۵۱؛ سوره اِسراء، آیه ۲۳.</ref> را نشانهٔ اهمیت ویژه این آموزه اخلاقی و دینی دانسته‌اند.<ref>شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۷، ص۳۵۵.</ref><br> | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
==والدین چه حقوقی دارند؟== | ==والدین چه حقوقی دارند؟== | ||
در منابع دینی، احسان، احترام<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> و اطاعت از والدین<ref>عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> و تأمین نیازهای مالی آنها،<ref>عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> در شمار حقوق پدر و مادر نسبت به فرزند قرار گرفته است. | در منابع دینی، احسان، احترام<ref>ابوالسعود، تفسیر ابی السعود، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۱۹۸.</ref> و اطاعت از والدین<ref>عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> و تأمین نیازهای مالی آنها،<ref>عباس‌نژاد، روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۴ش، ص۸۱.</ref> در شمار حقوق پدر و مادر نسبت به فرزند قرار گرفته است. | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[امام صادق (ع)]]: {{حدیث|ثَلَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ فِیهِنَّ رُخْصَةً بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ وَ وَفَاءٌ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَرِّ وَ الْفَاجِر. |ترجمه=سه چیز است که ترک آن برای هیچ کس جایز نیست: نیکی به پدر و مادر نیکو کار باشند یا فاجر، [[وفای به عهد]] با نیکو کار یا فاجر و ادای امانت به نیکو کار یا فاجر.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small> | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]]: {{حدیث|ثَلَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ فِیهِنَّ رُخْصَةً بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ وَ وَفَاءٌ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَی الْبَرِّ وَ الْفَاجِر. |ترجمه=سه چیز است که ترک آن برای هیچ کس جایز نیست: نیکی به پدر و مادر نیکو کار باشند یا فاجر، [[وفای به عهد]] با نیکو کار یا فاجر و ادای امانت به نیکو کار یا فاجر.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small>ابن‌شعبه، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۳۶۷.</small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | ||
===احسان و احترام=== | ===احسان و احترام=== | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
در روایات نیز مصادیقی گوناگون برای حقوق والدین ذکر گردیده، از جمله اینکه فرزند باید ایشان را به نام نخواند، جلوتر از آنان راه نرود و پیش از ایشان و نیز پشت به آنان ننشیند.<ref> رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۸-۱۵۹؛ ابن‌بابویه، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۷۲؛ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۶ق، ص۲۱.</ref> همچنین اگر او را فرا خوانند، به سرعت اجابت کند، حتی اگر در [[نماز]] باشد<ref>راوندی کاشانی، ص ۹۲؛ متقی، ج۱۶، ص۴۷۰.</ref> و اگر رفتار و گفتار آن دو برخلاف میل او بود، از اخم کردن یا دشنام دادن به آنان بپرهیزد.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۳۴۹؛ طوسی، التبیان؛ سیوطی، ذیل اسراء: ۲۳.</ref> | در روایات نیز مصادیقی گوناگون برای حقوق والدین ذکر گردیده، از جمله اینکه فرزند باید ایشان را به نام نخواند، جلوتر از آنان راه نرود و پیش از ایشان و نیز پشت به آنان ننشیند.<ref> رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۸-۱۵۹؛ ابن‌بابویه، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۷۲؛ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۶ق، ص۲۱.</ref> همچنین اگر او را فرا خوانند، به سرعت اجابت کند، حتی اگر در [[نماز]] باشد<ref>راوندی کاشانی، ص ۹۲؛ متقی، ج۱۶، ص۴۷۰.</ref> و اگر رفتار و گفتار آن دو برخلاف میل او بود، از اخم کردن یا دشنام دادن به آنان بپرهیزد.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص ۳۴۹؛ طوسی، التبیان؛ سیوطی، ذیل اسراء: ۲۳.</ref> | ||
حفظ حریم خصوصی پدر و مادر<ref> رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص ۵۰۳؛ ابن‌بابویه، ۱۴۱۴، همانجا.</ref> و یاری دادن آنها در کارها<ref> ابن‌بابویه، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص ۲۵۸ </ref> از دیگر مصادیق احسان به والدین شمرده شده است. | حفظ حریم خصوصی پدر و مادر<ref> رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص ۵۰۳؛ ابن‌بابویه، ۱۴۱۴، همانجا.</ref> و یاری دادن آنها در کارها<ref> ابن‌بابویه، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص ۲۵۸ </ref> از دیگر مصادیق احسان به والدین شمرده شده است. | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = {{حدیث|وَقَضَیٰ رَ‌بُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْ‌هُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِ‌یمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّ‌حْمَةِ وَقُل رَّ‌بِّ ارْ‌حَمْهُمَا کَمَا رَ‌بَّیَانِی صَغِیرً‌ا |ترجمه=و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها [حتی] «اوف» مگو و به آنان پَرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی. و از سر مهربانی، بالِ فروتنی بر آنان بگس‌تر و بگو: «پروردگارا، آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خردی پروردند.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small> اسراء، | {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = {{حدیث|وَقَضَیٰ رَ‌بُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْ‌هُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِ‌یمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّ‌حْمَةِ وَقُل رَّ‌بِّ ارْ‌حَمْهُمَا کَمَا رَ‌بَّیَانِی صَغِیرً‌ا |ترجمه=و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها [حتی] «اوف» مگو و به آنان پَرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی. و از سر مهربانی، بالِ فروتنی بر آنان بگس‌تر و بگو: «پروردگارا، آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خردی پروردند.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small>سورهٔ اسراء، آیهٔ ۲۳-۲۴، ترجمه فولادوند. </small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ecfcf4| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | ||
===اطاعت و نفقه=== | ===اطاعت و نفقه=== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==علت تأکید بر رعایت حق والدین== | ==علت تأکید بر رعایت حق والدین== | ||
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = [[امام کاظم(ع)]]: {{حدیث|سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّه مَا حَقُّ الْوَالِدِ عَلَی وَلَدِهِ قَالَ لَا یُسَمِّیهِ بِاسْمِهِ وَ لَا یَمْشِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لَا یَجْلِسُ قَبْلَهُ وَ لَا یَسْتَسِبُّ لَه. |ترجمه=مردی از رسول خدا(ص) پرسید: حق پدر بر فرزندش چیست؟ فرمود: او را بنامش نخواند و جلویش راه نرود و پیش از او ننشیند و کاری نکند که مردم پدرش را دشنام دهند.}} |تاریخ بایگانی | منبع = <small>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۸.</small> | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px | اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}} | |||
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] علت تأکید قرآن دربارهٔ احسان به والدین را چنین تبیین کرده که رابطه عاطفی بین والدین و فرزندان سبب پیوند محکم نسل نو با نسل گذشته و موجب استحکام [[خانواده]] می‌گردد. قِوام خانواده نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین امور در روابط اجتماعی، سبب استواری جامعه انسانی است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۳۷۴ و ج۱۳، ص۸۰.</ref><br> | [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] علت تأکید قرآن دربارهٔ احسان به والدین را چنین تبیین کرده که رابطه عاطفی بین والدین و فرزندان سبب پیوند محکم نسل نو با نسل گذشته و موجب استحکام [[خانواده]] می‌گردد. قِوام خانواده نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین امور در روابط اجتماعی، سبب استواری جامعه انسانی است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۳۷۴ و ج۱۳، ص۸۰.</ref><br> | ||
[[احمد بن محمد رازی|ابن‌مسکویه]] ([[سال ۳۲۰ هجری قمری|۳۲۰]]-[[سال ۴۲۰ هجری قمری|۴۲۰ق]]) عالم شیعی نیز، در تحلیل اینکه چرا در آموزه‌های دینی سفارش به احسان به پدر و مادر و رعایت حقوق‌شان شده، ولی چنین سفارشی به والدین دربارهٔ فرزندان‌شان نشده، معتقد است، والدین فرزندشان را چیزی جدای از خود نمی‌دانند؛ ازاین‌رو آن‌چنان‌که خود را دوست دارند وی را نیز دوست می‌دارند و ترقی اور را ترقی خود می‌دانند، اما فرزندان چنین احساسی نسبت به والدین خود ندارند.<ref>مسکویه، تهذیب الأخلاق، ۱۴۲۶ق، ص۲۳۳.</ref> | [[احمد بن محمد رازی|ابن‌مسکویه]] ([[سال ۳۲۰ هجری قمری|۳۲۰]]-[[سال ۴۲۰ هجری قمری|۴۲۰ق]]) عالم شیعی نیز، در تحلیل اینکه چرا در آموزه‌های دینی سفارش به احسان به پدر و مادر و رعایت حقوق‌شان شده، ولی چنین سفارشی به والدین دربارهٔ فرزندان‌شان نشده، معتقد است، والدین فرزندشان را چیزی جدای از خود نمی‌دانند؛ ازاین‌رو آن‌چنان‌که خود را دوست دارند وی را نیز دوست می‌دارند و ترقی اور را ترقی خود می‌دانند، اما فرزندان چنین احساسی نسبت به والدین خود ندارند.<ref>مسکویه، تهذیب الأخلاق، ۱۴۲۶ق، ص۲۳۳.</ref> | ||
==توجه خاص به حق مادر== | ==توجه خاص به حق مادر== | ||
در [[حدیث|روایات]] بر توجه خاص به مادر تأکید<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۵۹ـ۱۶۰.</ref> و بیشترین حق از آنِ او شمرده شده است.<ref>حاکم نیشابوری، دارالمعرفة، ج ۴، ص۱۵۰.</ref> تا جایی‌که ادای حق مادر را غیر ممکن دانسته‌اند<ref>ابن‌أبی‌جمهور، عوالی اللئالی، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۶۹.</ref> و در روایتی از پیامبر نقل شده که نیکی به مادر کفّاره گناهان پیشین است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۶۲.</ref><br> | |||
در [[حدیث|روایات]] بر توجه خاص به مادر تأکید<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، | |||
در [[آیه ۱۵ سوره احقاف]]، پس از سفارش به احسانِ والدین و بیان فلسفه آن، تنها از زحمات مادر یاد شده است. این مسئله، به باور عالمان مسلمان، تأکیدی بر حق مادر و سفارش بیشتر نسبت به اوست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۱۷، ص۴۰؛ ابن‌مفلح، الآداب الشرعیة و المنح المرعیة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۳۸.</ref> [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در [[رسالة الحقوق]]، سختی‌هایی که مادر در دوران بارداری و پس از آن در دوران کودکیِ فرزند متحمل می‌شود را گوشزد نموده و به‌طور ویژه، فرزند را به قدرشناسی از زحمات مادر سفارش می‌نماید.<ref>شیخ صدوق، مَن لا یَحضُرُه الفقیه، ۱۴۱۳، ج۲، ص۶۲۱.</ref> | در [[آیه ۱۵ سوره احقاف]]، پس از سفارش به احسانِ والدین و بیان فلسفه آن، تنها از زحمات مادر یاد شده است. این مسئله، به باور عالمان مسلمان، تأکیدی بر حق مادر و سفارش بیشتر نسبت به اوست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۳ش، ج۱۷، ص۴۰؛ ابن‌مفلح، الآداب الشرعیة و المنح المرعیة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۳۸.</ref> [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در [[رسالة الحقوق]]، سختی‌هایی که مادر در دوران بارداری و پس از آن در دوران کودکیِ فرزند متحمل می‌شود را گوشزد نموده و به‌طور ویژه، فرزند را به قدرشناسی از زحمات مادر سفارش می‌نماید.<ref>شیخ صدوق، مَن لا یَحضُرُه الفقیه، ۱۴۱۳، ج۲، ص۶۲۱.</ref> | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
*ابن‌بابویه، الامالی، قم ۱۴۱۷. | *ابن‌بابویه، الامالی، قم ۱۴۱۷. | ||
*ابن‌حنبل، مسند الامام احمدبن حنبل، بیروت: دارصادر، بی‌تا. | *ابن‌حنبل، مسند الامام احمدبن حنبل، بیروت: دارصادر، بی‌تا. | ||
*ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق. | |||
*ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت ۱۴۱۲. | *ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت ۱۴۱۲. | ||
*ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجة، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴ [، چاپ افست] بیروت، بی‌تا. | *ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجة، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴ [، چاپ افست] بیروت، بی‌تا. | ||