ماه قمری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{کتاب‌شناسی ناقص}} | {{کتاب‌شناسی ناقص}} | ||
'''ماه قمری'''، فاصله رؤیت دو هلال ماه، و مبنای [[ | '''ماه قمری'''، فاصله رؤیت دو هلال ماه، و مبنای [[سال هجری قمری|گاه‌شماری قمری]]. طول آن متفاوت بوده و ۲۹ تا ۳۰ شبانه‌روز است. ماه قمری قدمتی بیش از [[اسلام]] دارد و پس از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر اکرم(ص)]]، گاه‌شمار «هجری قمری» بر همین مبنا شکل گرفت. بخش قابل توجهی از [[عبادت|عبادات]] و اعمال [[واجب]] و [[مستحب]] بر اساس ماه قمری انجام می‌شود. | ||
[[ | [[مجتهد|فقیهان شیعه]] برای تعیین اول ماه، مبانی مختلفی دارند و شرایط متعدد نجومی نیز در دیده شدن ماه دخالت دارد. از این رو گاه در تعیین اول ماه، بین [[مسلمان|مسلمانان]] در کشورهای مختلف و گاه حتی در یک کشور اختلاف به وجود می‌آید. تعدادی از فقیهان شیعه معتقدند اول ماه با حکم [[حاکم شرع]] ثابت می‌شود. در کشورهای مختلف، مبانی متفاوتی برای تعیین اول ماه قمری وجود دارد. از لحاظ نجومی حداکثر تا ۴ ماه ۳۰ روزه و ۳ ماه ۲۹ روزه ممکن است پشت سر هم بیایند. | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
تا پیش از رواج گاه‌شماری هجری قمری، مهم‌ترین گاه‌شماری‌های رایج در شبه‌جزیره عربستان و شام عبارت بودند از: قبطی، سریانی، رومی و یهودی. پیش از اسلام، [[قریش]] از گاه‌شماری‌های نُه‌گانه‌ای استفاده می‌کرد که نام و ترتیب ماه‌های آن همین گاه‌شمار هجری قمری بود. پس از اسلام، مبدأ گاه‌شماری قمری، هجرت رسول خدا از مکه به مدینه تعیین شد.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details?id=11084 دانشنامه جهان اسلام]</ref> | تا پیش از رواج گاه‌شماری هجری قمری، مهم‌ترین گاه‌شماری‌های رایج در شبه‌جزیره [[عربستان سعودی|عربستان]] و [[شام]] عبارت بودند از: قبطی، سریانی، رومی و یهودی. پیش از اسلام، [[قبیله قریش|قریش]] از گاه‌شماری‌های نُه‌گانه‌ای استفاده می‌کرد که نام و ترتیب ماه‌های آن همین گاه‌شمار هجری قمری بود. پس از اسلام، مبدأ گاه‌شماری قمری، هجرت رسول خدا(ص) از مکه به مدینه تعیین شد.<ref>[http://rch.ac.ir/article/Details?id=11084 دانشنامه جهان اسلام]</ref> | ||
تاریخ‌نویسان و پژوهشگران، درباره چگونگی پیدایی و سیر تحول تقویم هجری قمری در بخش‌های مختلف [[جزیرة العرب]] در ۱۸ سال نخست پس از [[هجرت]]، اختلاف نظر دارند.<ref>[http://jdf.scr.ir/tarikh/?t=gh تاریخچه تقویم هجری قمری]، سایت مبدل تاریخ.</ref> | تاریخ‌نویسان و پژوهشگران، درباره چگونگی پیدایی و سیر تحول تقویم هجری قمری در بخش‌های مختلف [[جزیرة العرب]] در ۱۸ سال نخست پس از [[هجرت به مدینه|هجرت]]، اختلاف نظر دارند.<ref>[http://jdf.scr.ir/tarikh/?t=gh تاریخچه تقویم هجری قمری]، سایت مبدل تاریخ.</ref> | ||
==اسامی ماه‌های قمری== | ==اسامی ماه‌های قمری== | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
# [[ذیحجه]] (ماه حرام) | # [[ذیحجه]] (ماه حرام) | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
از این ۱۲ ماه، چهار ماه [[رجب]]، [[ذی | از این ۱۲ ماه، چهار ماه [[رجب]]، [[ذی‌القعده|ذی القعده،]] [[ذی‌الحجة|ذی الحجه]] و [[محرم (ماه)|محرم]]، [[ماه‌های حرام]] هستند و احکام متفاوتی مانند ممنوعیت جنگ و تشدید [[دیه انسان|دیه]] دارند. تعداد روزهای ماه‌های قمری در مجموع ۳۵۴ روز است که حدود ۱۰ یا ۱۱ روز از تعداد روزهای [[تقویم هجری خورشیدی|سال شمسی]] کمتر است. | ||
==راه‌های اثبات اول ماه== | ==راه‌های اثبات اول ماه== | ||
[[Image:فازهای ماه و خورشید.jpg|thumb|270px|فازهای مختلف ماه نسبت به زمین در یک ماه قمری]] | [[Image:فازهای ماه و خورشید.jpg|thumb|270px|فازهای مختلف ماه نسبت به زمین در یک ماه قمری]] | ||
بنابر [[فقه]] [[شیعه]]، اول ماه قمری از یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود: | بنابر [[فقه]] [[شیعه]]، اول ماه قمری از یکی از راه‌های زیر ثابت می‌شود: | ||
# خود شخص هلال اول ماه را ببیند. | # خود شخص [[رؤیت هلال|هلال]] اول ماه را ببیند. | ||
# اطمینان پیدا کردن از گفته دیگران یا سایر منابع عقل‌پسند. | # اطمینان پیدا کردن از گفته دیگران یا سایر منابع عقل‌پسند. | ||
# شهادت دو مرد عادل که گفته آنها با اصول ستاره‌شناسی در تعارض نباشد. | # شهادت دو مرد [[عدالت فردی|عادل]] که گفته آنها با اصول ستاره‌شناسی در تعارض نباشد. | ||
# سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد. | # سی روز از اول ماه قبل گذشته باشد. | ||
# حُکم [[حاکم شرع]] (نظر برخی [[مراجع تقلید]]) | # حُکم [[حاکم شرع]] (نظر برخی [[مجتهد|مراجع تقلید]]) | ||
برخی راه‌های غیر مشهور هم عبارتند از: ضخامت هلال ماه، دیدن هلال قبل از ظهر و اینکه ماه در شب سیزدهم به شکل کامل دیده شود.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | برخی راه‌های غیر مشهور هم عبارتند از: ضخامت هلال ماه، دیدن هلال قبل از ظهر و اینکه ماه در شب سیزدهم به شکل کامل دیده شود.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
## افق‌های نزدیک به هم<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | ## افق‌های نزدیک به هم<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | ||
برداشت [[فقه|فقهی]] عالمان شیعی از آیات [[قرآن]]، [[روایات]] و دانش ستاره‌شناسی باعث این اختلاف شده است.(مطالعه بیشتر: [http://lib.eshia.ir/47164/1/3 رؤیت هلال از نگاهی دیگر]) | برداشت [[فقه|فقهی]] عالمان شیعی از آیات [[قرآن]]، [[حدیث|روایات]] و دانش ستاره‌شناسی باعث این اختلاف شده است.(مطالعه بیشتر: [http://lib.eshia.ir/47164/1/3 رؤیت هلال از نگاهی دیگر]) | ||
==بررسی نجومی ماه قمری== | ==بررسی نجومی ماه قمری== | ||
[[File:فاز ماه.gif|border|300px|left]] | [[File:فاز ماه.gif|border|300px|left]] | ||
از نظر نجومی، هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو (مقارنه ماه و خورشید) نامیده می‌شود. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه کمی از خورشید فاصله می‌گیرد و به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی، دوره تناوب هلالی گفته می‌شود. روزهای همه ماه‌های قمری با هم برابر و دقیقاً ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه و ۳ ثانیه یا ۲۹/۵۳۰۵۹۰۲۸ روز است. همچنین تعداد روزهای همه سال‌های هجری قمری با هم برابر و مطابق با ۳۵۴/۳۶۷۰۸۳۴ روز است. به خاطر دشواری ثبت و محاسبه عدد کسری در تقویم، به ناچار ماه قمری ۲۹ یا سی روز تمام محاسبه می‌شود و این مبنای تفاوت دو نوع ماه قمری (ماه حسابی و ماه هلالی رؤیتی) شده است.<ref>عدالتی، نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، ۱۳۷۳ش، ص۳۰۵.</ref> مطابق [[حکم شرعی]] اگر هلال ماه در شامگاه ۲۹ام ماه رؤیت شود، آن ماه به پایان رسیده است و فردا، روز اول ماه بعد است ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز ۲۹ام رؤیت نشد ماه ۳۰ روزه می‌باشد.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 حسن زاده، مقاله بررسی وضعیت رؤیت پذیری هلال ماه.]</ref> | از نظر نجومی، هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو (مقارنه ماه و خورشید) نامیده می‌شود. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار دارد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه کمی از خورشید فاصله می‌گیرد و به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی، دوره تناوب هلالی گفته می‌شود. روزهای همه ماه‌های قمری با هم برابر و دقیقاً ۲۹ روز و ۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه و ۳ ثانیه یا ۲۹/۵۳۰۵۹۰۲۸ روز است. همچنین تعداد روزهای همه سال‌های هجری قمری با هم برابر و مطابق با ۳۵۴/۳۶۷۰۸۳۴ روز است. به خاطر دشواری ثبت و محاسبه عدد کسری در تقویم، به ناچار ماه قمری ۲۹ یا سی روز تمام محاسبه می‌شود و این مبنای تفاوت دو نوع ماه قمری (ماه حسابی و ماه هلالی رؤیتی) شده است.<ref>عدالتی، نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، ۱۳۷۳ش، ص۳۰۵.</ref> مطابق [[احکام شرعی|حکم شرعی]] اگر هلال ماه در شامگاه ۲۹ام ماه رؤیت شود، آن ماه به پایان رسیده است و فردا، روز اول ماه بعد است ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز ۲۹ام رؤیت نشد ماه ۳۰ روزه می‌باشد.<ref>[http://www.ugcs.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=344&Itemid=1 حسن زاده، مقاله بررسی وضعیت رؤیت پذیری هلال ماه.]</ref> | ||
از نظر | از نظر [[فقه|فقهی]]، ماه حسابی معتبر نیست و فقها تنها ماه هلالی رؤیت شده را معتبر دانسته‌اند.<ref>[http://islamquest.net/fa/archive/question/fa2479 سال قمری چند روز است؟ آیا تعداد روزهای یک سال قمری با سال های قمری دیگر تفاوت دارد؟ در صورت تفاوت چه باید کرد؟]، اسلام کوئست.</ref> | ||
از آنجاکه امکان رؤیت در همه مکان‌ها و در همه ساعات یکسان نیست، به صورت طبیعی در شهرهای مختلف کره زمین، اولِ ماه متفاوت خواهد بود (حداکثر یک روز). از لحاظ نجومی حداکثر تا ۴ ماه ۳۰ روزه و ۳ ماه ۲۹ روزه ممکن است پشت سر هم بیایند.<ref>عدالتی، نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، ۱۳۷۳ش، ص۳۰۹.</ref> | از آنجاکه امکان [[رؤیت هلال|رؤیت]] در همه مکان‌ها و در همه ساعات یکسان نیست، به صورت طبیعی در شهرهای مختلف کره زمین، اولِ ماه متفاوت خواهد بود (حداکثر یک روز). از لحاظ نجومی حداکثر تا ۴ ماه ۳۰ روزه و ۳ ماه ۲۹ روزه ممکن است پشت سر هم بیایند.<ref>عدالتی، نگرشی بر تقویم قمری و رؤیت هلال ماه، ۱۳۷۳ش، ص۳۰۹.</ref> | ||
== اختلاف تقویم قمری کشورهای مختلف== | == اختلاف تقویم قمری کشورهای مختلف== | ||
اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری کشورهای مختلف، ناشی از یکی از عوامل زیر است:<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | اختلاف در شروع ماه در تقویم قمری کشورهای مختلف، ناشی از یکی از عوامل زیر است:<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | ||
# اوضاع جغرافیایی و جوّی | # اوضاع جغرافیایی و جوّی | ||
# عوامل نجومی مؤثر در رؤیت هلال (مدت مکث، زمان غروب خورشید، فاصل ماه از زمین و...) | # عوامل نجومی مؤثر در [[رؤیت هلال]] (مدت مکث، زمان غروب خورشید، فاصل ماه از زمین و...) | ||
# برخی قراردادها و عدم توجه به مسئله رؤیت | # برخی قراردادها و عدم توجه به مسئله رؤیت | ||
# اختلاف فتوا در مورد رؤیت هلال (اتحاد افق، استفاده از ابزار و...) | # اختلاف [[فتوا]] در مورد رؤیت هلال (اتحاد افق، استفاده از ابزار و...) | ||
# خطای انسانی در دیدن هلال | # خطای انسانی در دیدن هلال | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
* دیدن هلال با چشم غیر مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشورهای [[هند]]، [[پاکستان]]، [[بنگلادش]]، [[مراکش]] و نظر اکثر علمای شیعه) | * دیدن هلال با چشم غیر مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشورهای [[هند]]، [[پاکستان]]، [[بنگلادش]]، [[مراکش]] و نظر اکثر علمای شیعه) | ||
* دیدن هلال حتی با چشم مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشور ایران در بعضی ماه‌ها و نظر بعضی عالمان شیعه) | * دیدن هلال حتی با چشم مسلح در غروب روز قبل از اول ماه(کشور ایران در بعضی ماه‌ها و نظر بعضی عالمان شیعه) | ||
* ادعای دیدن هلال در غروب روز اول ماه‌های حساس(کشور [[عربستان]] در ماه‌های [[رمضان]]، [[شوال]]، [[ذیقعده]] و [[ذی الحجه]]) | * ادعای دیدن هلال در غروب روز اول ماه‌های حساس(کشور [[عربستان سعودی|عربستان]] در ماه‌های [[رمضان]]، [[شوال]]، [[ذی‌القعده|ذیقعده]] و [[ذی‌الحجة|ذی الحجه]]) | ||
'''۲- محاسبات نجومی''' | '''۲- محاسبات نجومی''' | ||
* معیار [[عربستان]] | * معیار [[عربستان سعودی|عربستان]] | ||
** قبل از ۱۶ آوریل ۱۹۹۹ میلادی: در روز اول ماه، سن ماه در لحظه غروب خورشید [[مکه]] بیشتر از ۱۲ ساعت باشد. | ** قبل از ۱۶ آوریل ۱۹۹۹ میلادی: در روز اول ماه، سن ماه در لحظه غروب خورشید [[مکه]] بیشتر از ۱۲ ساعت باشد. | ||
** بعد از ۱۶ آوریل ۱۹۹۹ میلادی: بعد از مقارنه، غروب ماه بعد از غروب خورشید در شهر مکه باشد(ام القراء).گفتنی است با این معیار در ۸۵ درصد مواقع، روز اول ماه، قبل از رؤیت هلال خواهد بود و مهم‌ترین علت اختلاف آغاز ماه بین کشور [[ایران]] و [[عربستان]] نیز همین معیار است. | ** بعد از ۱۶ آوریل ۱۹۹۹ میلادی: بعد از مقارنه، غروب ماه بعد از غروب خورشید در شهر مکه باشد(ام القراء).گفتنی است با این معیار در ۸۵ درصد مواقع، روز اول ماه، قبل از رؤیت هلال خواهد بود و مهم‌ترین علت اختلاف آغاز ماه بین کشور [[ایران]] و [[عربستان]] نیز همین معیار است. | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
== آغاز ماه قمری در ایران== | == آغاز ماه قمری در ایران== | ||
[[Image:ستاد استهلال هلال.jpg|thumb|230px|یکی از گروه‌های رصدگر، استان گیلان]] | [[Image:ستاد استهلال هلال.jpg|thumb|230px|یکی از گروه‌های رصدگر، استان گیلان]] | ||
در کشور ایران، تقویم هجری قمری در کنار تقویم هجری خورشیدی معتبر دانسته شده و مناسک مذهبی به این تقویم وابسته است. در حال حاضر مرجع رسمی استخراج تقویم در ایران، شورای مرکز تقویم [[مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران]] است. این شورا برای استخراج تقویم قمری از نظر فقهی [[آیت الله خامنه‌ای]] بهره می‌برد. مطابق این فتوا، رؤیت هلال با چشم، شرط است و استفاده از ابزار اپتیکی همانند دوربین دو چشمی و تلسکوپ نیز مانعی ندارد. در سال‌های اخیر رؤیت هلال در روز(قبل از غروب خورشید) نیز پذیرفته شده است.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | در کشور ایران، تقویم هجری قمری در کنار تقویم هجری خورشیدی معتبر دانسته شده و مناسک مذهبی به این تقویم وابسته است. در حال حاضر مرجع رسمی استخراج تقویم در ایران، شورای مرکز تقویم [[مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران]] است. این شورا برای استخراج تقویم قمری از نظر فقهی [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] بهره می‌برد. مطابق این فتوا، رؤیت هلال با چشم، شرط است و استفاده از ابزار اپتیکی همانند دوربین دو چشمی و تلسکوپ نیز مانعی ندارد. در سال‌های اخیر رؤیت هلال در روز(قبل از غروب خورشید) نیز پذیرفته شده است.<ref>[http://daftarmags.ir/Journal/Text/Rahtooshe/Article/index.aspx?JournalNumber=102&ArticleNumber=29204 مقاله استهلال و نظرات فقهی پیرامون آن، مجله ره توشه، ۱۳۹۰ش.]</ref> | ||
==گاه‌شمار هجری قمری قراردادی== | ==گاه‌شمار هجری قمری قراردادی== | ||