|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''حسن بن علی بن حسین بن شُعبَه حَرّانی'''، [[حدیث|محدّث]] [[امامیه|امامی]] و مؤلف کتاب مشهور [[تحف العقول|تُحَف ُالعقول]] است. [[ابراهیم بن سلیمان قطیفی|قطیفی]] در کتاب [[الوافیه (قطیفی)|الوافیه]] خود، از حرّانی با عنوان «شیخِ عالم فاضلِ عاملِ فقیه» نام‌برده است. بر اساس نوشته [[حسین بن علی بن صادق بحرانی]] در رساله‌ای که درباره [[اخلاق]] و سلوک تألیف کرده، ابن‌شعبه از قدمای اصحاب [[امامیه]] محسوب شده است.
| | == پیوند به بیرون == |
| | | * منبع مقاله:[http://rch.ac.ir/article/Details/9542 دانشنامه جهان اسلام ] |
| == معرفی == | |
| حرّانی منسوب به [[خاندان شعبه|خاندان شُعبه]] است که در اصل اهل [[حلب]] بودند و محدّثان بزرگی در میان آنان ظهور کرده‌اند.<ref>رک: حلبی، مقدمه جعفر سبحانی، ص ۹</ref> از تاریخ تولد و وفاتش، اثری در دست نیست، در منابع کهن رجالی [[شیعه]] نیز درباره وی اطلاعی وجود ندارد.
| |
| | |
| قدیم‌ترین اظهارنظر درباره شخصیت علمی و دینی حرّانی، از [[ابراهیم بن سلیمان قطیفی]]، از علمای [[قرن دهم]]، است. بنا به نقل [[سید نورالله حسینی شوشتری]]،<ref>شوشتری، ''مجالس المؤمنین''، ج ۱، ص ۳۸۳</ref> قطیفی در کتاب [[الوافیه (قطیفی)|الوافیه]] خود از حرّانی با عنوان «شیخِ عالم فاضلِ عاملِ فقیه» نام‌برده است. بر اساس نوشته [[حسین بن علی بن صادق بحرانی]] در رساله‌ای که درباره [[اخلاق]] و سلوک تألیف کرده، ابن‌شعبه از قدمای اصحاب [[امامیه]] محسوب شده و [[شیخ مفید]] از ''تُحف‌العقولِ'' وی، مطالبی نقل کرده است.<ref>رک: قمی، ج ۱، ص ۳۲۹۳۳۰</ref> اظهارنظر علمای بعدی، همه از ابن صادق بحرانی و قطیفی گرفته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به حرّعاملی، قسم ۲، ص ۷۴؛افندی اصفهانی، ج ۱، ص ۲۴۴</ref>
| |
| | |
| [[آقا بزرگ تهرانی]]<ref>''الذریعه''، ج ۳، ص ۴۰۰</ref> از نوشته بحرانی استنباط کرده که حرّانی از مشایخ [[شیخ مفید]] و معاصر [[شیخ صدوق]] بوده، ولی بنا بر منابع رجالی، مفید شیخی بدین نام نداشته است.<ref>اسکافی، مقدمه محمدباقر موحدی ابطحی، ص ۱۳ ۱۴</ref>
| |
| | |
| | |
| == آثار ==
| |
| به حرّانی دو کتاب منسوب است:
| |
|
| |
|
| [[التمحیص]] و [[تحف العقول|تحف العقول فیما جاء من الحِکم و المواعظ من آل‌الرسول]].
| |
|
| |
| === التمحیص ===
| |
| {{اصلی|التمحیص}}
| |
| [[التمحیص]]، درباره سبب و شیوه‌های آزمایش‌های الهی مؤمنان ([[شیعه]]) و همراه روایاتی درباره صبر و زهد و رضاست.
| |
|
| |
| درباره انتساب التمحیص میان صاحب‌نظران اختلاف وجود دارد: قطیفی، [[شیخ حر عاملی|حرّ عاملی]] و [[افندی اصفهانی]] آن را تألیف حرّانی دانسته<ref>رجوع کنید به شوشتری، ''مجالس المؤمنین''، ج ۱، ص ۳۸۳</ref> و [[علامه مجلسی]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج ۱، ص ۱۷</ref> و [[محدث نوری]]<ref>نوری، ''خاتمة مستدرک الوسائل،''ج ۱، ص۱۸۶۱۸۷</ref> در انتساب آن به حرّانی یا [[ابن همام اسکافی]] تشکیک کرده‌اند.
| |
|
| |
| [[موحدی ابطحی]] در مقدمه التمحیص<ref>ص ۱۰ ۱۴</ref> به نقد و بررسی ادله کسانی که کتاب را به حرّانی یا [[ابن همام اسکافی]] نسبت داده‌اند پرداخته است. موحدی ابطحی نتیجه می‌گیرد که اصل کتاب از محمدبن همام است و شک در این است که التمحیص را شخصِ دیگری از او روایت کرده، که در این صورت روایات آن با واسطه است، یا کتاب به املای ابن‌همام است که در این صورت این کتاب نظیر امالی مشایخ حدیثی چون [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] خواهد بود.
| |
|
| |
| === تحف العقول ===
| |
| [[پرونده:متن و ترجمه تحف العقول.jpg|بندانگشتی|''تحف العقول'']]
| |
| {{اصلی|تحف العقول}}
| |
| کتابی که سبب شهرت حرّانی شده و در انتساب آن به او هیچ‌اختلافی وجود ندارد، [[تحف العقول]] است.
| |
|
| |
| این کتاب مشتمل بر احادیثی در [[اصول دین|اصول]] و [[فروع دین]] و کلیات و دسته‌ای از سنّت‌ها و آداب دین و پند و اندرزهای [[امامان]](ع) و سخنان حکیمانه آنان است.<ref>ابن‌شعبه، تحف‌العقول، ص ۳</ref> در این کتاب گزیده‌ای از سخنان [[پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]]، به‌جز [[امام مهدی|امام دوازدهم(عج)]] آمده است.
| |
|
| |
| در پایان کتاب نیز، سخنان خدا با حضرت [[موسی(ع)]] و حضرت [[عیسی(ع)]]، اندرزهای مسیح در [[انجیل]] و جز آن و سرانجام سفارش [[مفضّل بن عمر|مفضل بن عمر]] به شیعیان آمده است.
| |
|
| |
| ''تحف العقول'' در قرون اخیر همواره مورد توجه علمای [[شیعه]] بوده تا آنجا که قطیفی آن را بی‌نظیر خوانده است.<ref>رجوع کنید به شوشتری، ''مجالس المؤمنین''، ج ۱، ص ۳۸۳</ref> در کتاب‌های حدیثی و فقهی از آن نقل قول کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به مجلسی، ج ۱، ص ۲۹؛ بحرانی، ج ۲۵، ص ۱۸۰؛ نوری، ج ۱، ص ۱۸۷</ref>
| |
|
| |
| [[سیدابوالقاسم خویی|خویی]] ضمن اعتراف به فضل و [[ورع]] و ممدوح‌بودن حرّانی<ref>رجوع کنید به توحیدی، ج ۱، ص ۵</ref>، کتاب وی را به دلیل مُرسل بودن احادیث آن، فاقد اعتبار دانسته و در هیچ یک از احکام شرعی، استناد به روایات تحف‌العقول را جایز نشمرده است.<ref>توحیدی، ج ۱، ص ۹؛ نیز رجوع کنید به معلم، ص ۲۷۴۲۷۷</ref>
| |
|
| |
| گفتنی است که تحف‌العقول در میان [[نصیریه|نُصَیریه]] حرمتی خاص داشته و بسیاری از پیروان این مذهب آن را از بر دارند.<ref>ضیائی، ج ۱، ص ۸۱</ref>
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس2}}
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
| *آقابزرگ طهرانی؛ ''الذریعه الی تصانیف الشیعه''.
| |
| *ابن‌شعبه، ''تحف‌العقول عن آل‌الرسول صلی‌اللّه علیهم''، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.
| |
| *اسکافی، محمدبن همام، ''التمحیص''، قم، ۱۳۸۰.
| |
| *افندی‌اصفهانی، عبداللّه‌بن عیسی، ''ریاض العلماء و حیاض‌الفضلاء''، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
| |
| *بحرانی، یوسف بن احمد، ''الحدائق النّاضرة فی احکام العترة الطاهرة''، قم ۱۳۶۳۱۳۶۷ش.
| |
| *توحیدی، محمدعلی، ''مصباح الفقاهة، تقریرات درس آیةاللّه خوئی''، قم ۱۳۷۷ش.
| |
| *حرّعاملی، محمدبن حسن، ''امل‌الآمل''، چاپ احمد حسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.
| |
| *حلبی، علی‌بن حسن، ''اشارةالسبق''، چاپ ابراهیم بهادری، قم ۱۴۱۴.
| |
| *شوشتری، نوراللّه بن شریف‌الدین، ''مجالس المؤمنین''، تهران ۱۳۵۴ش.
| |
| *ضیائی، علی‌اکبر، ''فهرس مصادرالفرق الاسلامیة''، ج ۱، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
| |
| *قمی،عباس، ''کتاب الکنی و الالقاب''، صیدا ۱۳۵۷۱۳۵۸، چاپ افست قم (بی‌تا.).
| |
| *مجلسی، ''بحار الانوار''.
| |
| *معلم، محمدعلی، ''اصول علم‌الرجال بین النظریة و التطبیق، تقریرات درس آیةاللّه داوری،'' (قم) ۱۴۱۶.
| |
| *نوری، حسین‌بن محمدتقی، ''خاتمة مستدرک الوسائل،'' قم ۱۴۱۵۱۴۲۰.
| |
|
| |
| == پیوند به بیرون ==
| |
| * منبع مقاله:[http://encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=5899 دانشنامه جهان اسلام ]
| |
| [[en:Ibn Shu'ba al-Harrani]] | | [[en:Ibn Shu'ba al-Harrani]] |
|
| |
|
