سید جمال‌الدین اسدآبادی: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح پانویس
(افزودن مدرک برای نیازمندی منبع) |
(اصلاح پانویس) |
||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
====مبارزه با مادی‌گرایی==== | ====مبارزه با مادی‌گرایی==== | ||
سید جمال در مدت اقامت خود در هند، متوجه افکار نادرست و مادی‌گرایانه [[سرسید احمدخان]] شد و به مبارزه با آن پرداخت. در آثار [[سرسید احمدخان]]، هواداری از [[وهابیت|وهابیان]] سنت‌گرا هویدا بود. او پس از شورش معروف ۱۲۷۳ ه.ش/۱۸۵۷م در جهت تقریب مسلمانان و انگلیسیان فعالانه دست به کار شد و مذهبی التقاطی از اسلام پدید آورد که در اساس، با مسیحیت تفاوتی نداشت. از نظر او شباهت ذاتی این دو دین به یک اخلاق طبیعی قابل تحویل بود که عنصر مافوق طبیعی از آن زدوده شده باشد. این موضوع انگیزه سید جمال الدین اسدآبادی برای نوشتن کتاب نیچریه بود.»<ref> | سید جمال در مدت اقامت خود در هند، متوجه افکار نادرست و مادی‌گرایانه [[سرسید احمدخان]] شد و به مبارزه با آن پرداخت. در آثار [[سرسید احمدخان]]، هواداری از [[وهابیت|وهابیان]] سنت‌گرا هویدا بود. او پس از شورش معروف ۱۲۷۳ ه.ش/۱۸۵۷م در جهت تقریب مسلمانان و انگلیسیان فعالانه دست به کار شد و مذهبی التقاطی از اسلام پدید آورد که در اساس، با مسیحیت تفاوتی نداشت. از نظر او شباهت ذاتی این دو دین به یک اخلاق طبیعی قابل تحویل بود که عنصر مافوق طبیعی از آن زدوده شده باشد. این موضوع انگیزه سید جمال الدین اسدآبادی برای نوشتن کتاب نیچریه بود.»<ref>فخری، سیر فلسفه در جهان اسلام، ۱۳۷۲ش، ص۳۷۳</ref> این کتاب به زبان فارسی نوشته شد و سپس به اردو ترجمه گردید و بعدها [[محمد عبده]] آن را به کمک عارف ابوتراب به فرانسه ترجمه کرد.<ref>امین، احمد، زعماء الاصلاح، ص۷۷</ref> سید جمال در این رساله، به رد مادی‌گرایی و نقش آن در انحطاط انسان و جوامع بشری و اثبات دین و نقش آن در ارتقای فضایل بشری می‌پردازد و اندیشه‌های شبه مادی سرسید احمدخان و اتباعش را به باد انتقاد می‌گیرد. سید جمال پس از رد فلسفه‌های مادی و دهری، به بیان سهم ارزشمند دین در ایجاد تمدن و ترقی می‌پردازد.<ref>فخری، سیر فلسفه در جهان اسلام، ۱۳۷۲ش، ص۳۷۳.</ref> | ||
از نظر [[سرسید احمدخان]] هندی، ملاک حقانیت تعالیم دینی انطباق آنها با معیارهای عقل طبیعی است. از این رو، در تاویل خود از [[قرآن]]، معجزات را به شیوه‌ای تاویل می‌کرد که با آن معیارها منطبق باشند و به عبارت دیگر آنها را به طرزی طبیعی‌گرایانه تاویل می‌نمود. دیگر منابع اعتقاد یا عمل دینی - یعنی سنت و اجماع - را نیز رد می‌کرد و نص [[قرآن]]، به ویژه سوره‌های مکی را اساس اخلاق و معنویت منطبق با عقل و طبیعت می‌دانست. (از همین رو، نام «نیچری» [طبیعت‌گرا] به این جنبش داده شده بود). از نظر او، باید هر گونه عقیده و عملی که با این اخلاق ناسازگار به نظر آید - مانند جهاد و بردگی و انقیاد زنان - مردود دانست.<ref> | از نظر [[سرسید احمدخان]] هندی، ملاک حقانیت تعالیم دینی انطباق آنها با معیارهای عقل طبیعی است. از این رو، در تاویل خود از [[قرآن]]، معجزات را به شیوه‌ای تاویل می‌کرد که با آن معیارها منطبق باشند و به عبارت دیگر آنها را به طرزی طبیعی‌گرایانه تاویل می‌نمود. دیگر منابع اعتقاد یا عمل دینی - یعنی سنت و اجماع - را نیز رد می‌کرد و نص [[قرآن]]، به ویژه سوره‌های مکی را اساس اخلاق و معنویت منطبق با عقل و طبیعت می‌دانست. (از همین رو، نام «نیچری» [طبیعت‌گرا] به این جنبش داده شده بود). از نظر او، باید هر گونه عقیده و عملی که با این اخلاق ناسازگار به نظر آید - مانند جهاد و بردگی و انقیاد زنان - مردود دانست.<ref>فخری، سیر فلسفه در جهان اسلام، ۱۳۷۲ش، ص۳۵۹-۳۷۳.</ref> | ||
سید جمال به ردّ این اندیشه‌ها پرداخت و در مقاله‌ای با عنوان «تفسیر مفسر»، از تفسیری که [[سرسید احمدخان]] نوشته بود، به شدت انتقاد کرد. فعالیت‌های او بر ضد [[سرسید احمدخان]]، حتی در پاریس نیز ادامه داشت و با نوشتن مقاله‌ای با عنوان «الدهریون فی الهند» به شدت به [[سرسید احمدخان]] تاخت و بیان داشت که [[سرسید احمدخان]] تفسیری بر [[قرآن]] نوشته و کلمات آن را تحریف نموده و آنچه را خداوند نازل کرده، تغییر داده است.<ref>ذاکری، علی اکبر، مقاله «شرح حال و سال شمار زندگانی سید جمال»، ص۳۸۰</ref> اما مخالفت سید جمال با [[سرسید احمدخان]] به نحوه تفسیر و برداشت از قرآن محدود نمی‌شد، بلکه اندیشه‌های اصلاحگرایانه سید جمال، عرصه تفکرات سیاسی را نیز شامل می‌شد. او با اندیشه‌های سیاسی [[سرسید احمدخان]] نیز به مخالفت برخاست. زیرا [[سرسید احمدخان]] با دولت انگلیس همراهی می‌کرد و معتقد بود برای رسیدن به پیشرفت اقتصادی، باید فرهنگ غربی را پذیرفت.<ref>ذاکری، علی اکبر، مقاله «شرح حال و سال شمار زندگانی سید جمال»، ص ۳۸۱</ref> از همین رو، سید علاوه بر اندیشه‌های اصلاحگرایانه عام خود که در جهت بهبود وضعیت مسلمانان جهان ترویج می‌کرد، به مبارزه جدی با افکار [[سرسید احمدخان]] برخاست که این کار از نظر [[محمد محیط طباطبائی]]، فکر و حواس سید را از توجه به هدف بالاتری که در سیاست و فلسفه اجتماعی خود است، بازداشت.<ref>محمد محیط طباطبائی، سید جمال الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین، ص۱۱۳</ref> | سید جمال به ردّ این اندیشه‌ها پرداخت و در مقاله‌ای با عنوان «تفسیر مفسر»، از تفسیری که [[سرسید احمدخان]] نوشته بود، به شدت انتقاد کرد. فعالیت‌های او بر ضد [[سرسید احمدخان]]، حتی در پاریس نیز ادامه داشت و با نوشتن مقاله‌ای با عنوان «الدهریون فی الهند» به شدت به [[سرسید احمدخان]] تاخت و بیان داشت که [[سرسید احمدخان]] تفسیری بر [[قرآن]] نوشته و کلمات آن را تحریف نموده و آنچه را خداوند نازل کرده، تغییر داده است.<ref>ذاکری، علی اکبر، مقاله «شرح حال و سال شمار زندگانی سید جمال»، ص۳۸۰</ref> اما مخالفت سید جمال با [[سرسید احمدخان]] به نحوه تفسیر و برداشت از قرآن محدود نمی‌شد، بلکه اندیشه‌های اصلاحگرایانه سید جمال، عرصه تفکرات سیاسی را نیز شامل می‌شد. او با اندیشه‌های سیاسی [[سرسید احمدخان]] نیز به مخالفت برخاست. زیرا [[سرسید احمدخان]] با دولت انگلیس همراهی می‌کرد و معتقد بود برای رسیدن به پیشرفت اقتصادی، باید فرهنگ غربی را پذیرفت.<ref>ذاکری، علی اکبر، مقاله «شرح حال و سال شمار زندگانی سید جمال»، ص ۳۸۱</ref> از همین رو، سید علاوه بر اندیشه‌های اصلاحگرایانه عام خود که در جهت بهبود وضعیت مسلمانان جهان ترویج می‌کرد، به مبارزه جدی با افکار [[سرسید احمدخان]] برخاست که این کار از نظر [[محمد محیط طباطبائی]]، فکر و حواس سید را از توجه به هدف بالاتری که در سیاست و فلسفه اجتماعی خود است، بازداشت.<ref>محمد محیط طباطبائی، سید جمال الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین، ص۱۱۳</ref> | ||
| خط ۱۶۰: | خط ۱۶۰: | ||
* ذاکری، علی اکبر، «شرح حال و سال شمار زندگانی سید جمال»، برگرفته از مجموعه مقالات سید جمال; جمال حوزه ها | * ذاکری، علی اکبر، «شرح حال و سال شمار زندگانی سید جمال»، برگرفته از مجموعه مقالات سید جمال; جمال حوزه ها | ||
* سعیدی، غلامرضا، مفخر شرق، به کوشش سید هادی خسروشاهی، تهران، کلبهٔ شروق، ۱۳۸۰. | * سعیدی، غلامرضا، مفخر شرق، به کوشش سید هادی خسروشاهی، تهران، کلبهٔ شروق، ۱۳۸۰. | ||
* فخری، ماجد، سیر فلسفه در جهان اسلام، | * فخری، ماجد، سیر فلسفه در جهان اسلام، مترجم: نصرالله پورجوادی، تهران، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۲ش. | ||
* مجموعه اسناد و مدارک چاپ نشده درباره سید جمال‌الدین، به کوشش اصغر مهدوی و ایرج افشار، تهران، ۱۳۴۲ه.ش | * مجموعه اسناد و مدارک چاپ نشده درباره سید جمال‌الدین، به کوشش اصغر مهدوی و ایرج افشار، تهران، ۱۳۴۲ه.ش | ||
* محلاتی، گفتار خوش یارقلی، تهران، فراهانی، با مقدمه مرحوم آیة الله العظمی نجفی مرعشی | * محلاتی، گفتار خوش یارقلی، تهران، فراهانی، با مقدمه مرحوم آیة الله العظمی نجفی مرعشی | ||