آیت‌الله: تفاوت میان نسخه‌ها

==مفهوم ==

«آیت‌الله» عبارتی به‌معنای نشانه خدا و آیت‌الله العظمی به‌معنای نشانه بزرگ خدا است. [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر خدا(ص)]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را با عبارت «کَلِمَةُ اللهِ الْعُلْیا وَآیته الْکُبْری» مورد خطاب قرار داده است.<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق،  ج۳، صفحه۲۱۹.</ref> امیرالمؤمنین(ع) نیز خودش را به عنوان حجت عُظمی و آیت کُبری معرفی کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۳۳۵.</ref> در فرازی نیز از دعای [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] پس از نماز روز [[عید غدیر|عید غدیر]] فرمودند «علی امیرالمؤمنین والحجة العظمی وآیتک الکبری» «[[امام علی علیه‌السلام|علی]]، [[امام علی علیه‌السلام|امیرمؤمنان]] و بزرگ‌ترین دلیل و نشانه تو است».<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۳۶۵ش، ج۳، ص۱۴۶.</ref> در فرازی از زیارت [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] ایشان افزون بر الحجة الکبری به عنوان «آیة العظمی»{{یاد| السلام علیک أیها الآیة العظمی، السلام علیک أیها الحجة الکبری }} نیز مورد خطاب قرار گرفته است و هرچند کلمه الله در این تعبیر (الآیة العظمی) نیست ولی روشن است که منظور آیت عظمای خداوند است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۲، ص۲۱.</ref>{{یاد| عُظمی صفت تفضیلی (افعل تفضیل) است پس آیت الله العظمی یعنی بزرگتر نشانه خدا.}}

==کاربرد عمومی==

عبارت «آیت‌الله»، در کنار لقب‌هایی همچون [[ثقة‌الاسلام |ثِقَةُالاسلام]] و [[حجت‌الاسلام|حُجَت‌الاسلام]]، لقبی برای بزرگداشت علمای شیعه است. این عبارت در فرهنگ امروز شیعیان به‌ویژه ایران برای فقیهان مشهور به‌کار می‌رود.<ref>انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۹۵؛ متینی، «بحثی درباره سابقه تاریخی القاب»، ص۵۶۱.</ref> «آیت الله»، به طور عمومی به روحانیانی اطلاق می‌شود که به درجه [[اجتهاد]] رسیده‌اند؛ اما [[مرجع تقلید]] نیستند. در مقابل، عبارت «آیت‌الله العظمی» مختص مجتهدانی است که به مقام مرجعیت رسیده‌اند و شیعیان در مسائل فقهی از آنها تقلید می‌کنند<ref> تفاوت آیت‌الله و آیت‌الله العظمی، [https://www.porseman.com/article/تفاوت-آيت-الله-و-آيت-الله-العظمي/19171 وب‌سایت پرسمان].</ref> یا دارای پیروان زیادی هستند.<ref>ربانی خوراسگانی، نهاد مرجعیت شیعه، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۰.</ref>

== تاریخچه ==

لقب آیت‌الله را نخستین بار [[شهید ثانی]] در قرن دهم قمری و برای توصیف [[شهید اول]] (متوفای ۷۸۶ق) به‌کار گرفته است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۵، ص۱۳۵.</ref> پس از او، این عنوان در [[اجازه روایت|اجازه‌نامه‌های روایی]] دوران صفویه به‌کار رفته است. بر اساس اجازاتی که [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] جمع‌آوری کرده است، [[شرف‌الدین شولستانی]] (قرن ۱۱ق)<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۷، ص۳۶</ref>، [[شیخ بهائی |شیخ بهایی]]<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۶، ص۱۴۶</ref> و [[محمدتقی مجلسی|مجلسی‌ اول]]<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۷، ص۷۹.</ref> در [[اجازه روایت|اجازه نامه‌]]هایی که برای شاگردان خود نوشته‌اند، از [[علامه حلی]] به عنوان «''آیت‌الله فی العالَمین''» یاد کرده‌اند. در همین دوران، ابوالقاسم جُرفادقانی (قرن ۱۱ق) همین تعبیر را برای [[شیخ صدوق]] (متوفای ۳۸۱ق) به‌کار برده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۷، ص۱۰۰.</ref>

پیش از دوران صفویه، القابی مانند [[ثقة‌الاسلام |ثِقَةُ الاسلام]]، [[حجت‌الاسلام|حُجَّةُ الاسلام]] و نیز آیت‌الله برای بزرگداشت چند فرد خاص به‌کار می‌رفت و تا قرن‌ها نیز مختص به همان افراد باقی ماند. در [[قرن چهارم هجری قمری|قرن چهارم قمری]] عنوان ثقة‌الاسلام برای [[محمد بن یعقوب کلینی|محمدبن یعقوب کلینی‌]] و در [[قرن هفتم هجری قمری|قرن هفتم]] عنوان محقق برای [[محقق حلی|جعفر بن حسن حلی]] به‌کار رفت.