ابوبکر بن ابی‌قحافه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[آیه لا تحزن|آیه غار]] به ماجرای اقامت پیامبر(ص) و ابوبکر در غار اشاره دارد. عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] این آیه را دلیلی بر فضیلت ابوبکر دانسته‌اند اما درباره نحوه تفسیر این آیه درباره وی با پیامبر(ص)‌ در غار ثور بین مفسرین مسلمان اختلاف است.{{یادداشت| برای اطلاع بیشتر به مدخل [[آیه لا تحزن]] رجوع کنید.}}

اخبار مربوط به آنچه در سقیفه رخ نمود و سخنانی که میان مهاجر و انصار بر زبان آمد، مشهور است. منابع تصریح دارند بر اینکه انتخاب ابوبکر با گفت‌وگو و درگیری بسیار همراه بوده است، تا آنجا که [[حباب بن منذر]]، از انصار، بر روی مهاجران شمشیر کشید و [[سعد بن عباده]] که نزدیک بود در زیر دست و پا لگدمال شود، ریش عمر را گرفته بود و می‌کشید.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۰-۲۲۳؛ حلبی، السیره الحلبیه، المکتبه الاسلامیه، ج۳، ص۳۵۹.</ref> پس از آن [[قبیله بنی اسلم]] که وابسته [[ مهاجرین |مهاجران]] بودند، وارد مدینه شدند و با ابوبکر بیعت نمودند و همین قبیله بود که کار بیعت مردم با مدینه را تسهیل کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۰۵؛ فیاض، تاریخ اسلام، ۱۳۳۵ش، ص۱۳۱.</ref> از عمر{{یادداشت|به نقل بلاذری این روایت از ابوبکر نقل شده است. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۵۹۰-۵۹۱.}} روایت شده است که بیعت با ابوبکر کاری بی‌رویّه و شتابزده (فَلْتَه) بود که خدا مردم را از شرّ آن نگهداشت.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۰۴-۲۰۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۵۸۳، ۵۸۴؛ قس: نهج‌البلاغه، خطبه ۱۳۶.</ref>  

با آنکه عمر بن خطاب در خطبه خویش بر منبر مسجد مدینه ضمن گزارش جریان سقیفه می‌گوید: «علی و زبیر و عده‌ای دیگر، از ما رو تافته و در خانه فاطمه گرد آمده بودند»<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ۱۳۵۵ق، ج۴، ص۳۰۸-۳۱۰؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۰۴-۲۰۵</ref> و با این سخن به امتناع علی(ع) و پیوستن گروهی به وی اعتراف می‌کند، اما مورخان اهل سنت، جز تنی چند، تمایلی به ذکر یا تفصیل این مطلب نشان نداده‌اند. حتی در یکی از این روایات که نام سیف نیز در سلسله اسناد آن دیده می‌شود{{یادداشت|برای اطلاع از مردود بودن روایات سیف، رجوع کنید به: عسکری، خمسون و مائه الصحابی المختلق، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۶۹-۸۶؛ ج۲، ص۲۹-۳۴}}، چنین آمده است: هنگامی که علی(ع) شنید که ابوبکر برای بیعت نشسته است، از بیم تأخیر در این کار شتابان، بی‌اِزار و ردا، با پیراهنی بر تن به مسجد آمد، تا بیعت کند و پس از آنکه در کنار او نشست، کسی را به خانه فرستاد تا جامه‌هایش را به مسجد آورند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۰۷</ref>

بدین‌سان ابوبکر سرکوب مخالفان حکومت و دشمنان اسلام را آغاز کرد و با یاری مسلمانان توانست سرکشی‌های مناطق نزدیک‌تر را در مدتی بسیار کوتاه، تقریباً در دو ماه و نیم (از جمادی‌الاول یا جمادی‌الآخر ۱۱ق تا اواخر همین سال) و آشوب‌های نواحی دوردست‌تر و فتنه پیامبران دروغین [[اسود عنسی]]، [[طلیحه بن خویلد]]، [[سجاح]] و [[مسیلمه کذاب| مسیلمه]] را نیز تا نیمه سال بعد فرو نشاند و فقط در مدت یک سال جزیرةالعرب را چون زمان پیامبر یکسره زیر لوای اسلام درآورد.{{یادداشت| برای اطلاع از جزئیات این پیروزی‌ها رجوع کنید به: بلاذری، فتوح البلدان، ۱۳۹۸ق، ۸۹-۱۱۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۷-۳۴۲؛ دروزه، تاریخ العرب فی الاسلام، المکتبه المصریه، ۳۸-۶۵.}}

دو سال و چند ماه خلافت ابوبکر در جنگ سپری شد و در حالی که نبرد با [[ایران]] و [[شام]] ادامه داشت، وی درگذشت. از این‌رو، غالب کارگزاران حکومت وی، جز تنی معدود، فرماندهان و سران لشکری بودند. در منابع کارگزاران وی را بدین شرح معرفی کرده‌اند: [[عمر بن خطاب]] متصدی قضا؛ [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده]] متولی [[بیت المال]]؛ [[عتاب بن اسید|عتّاب بن اسید]] عامل [[مکه]]؛ [[عثمان بن ابی‌العاص]] عامل [[طائف]] و.... [[زید بن ثابت]] و [[عثمان بن عفان]] کار کتابت او را انجام می‌دادند.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۴۲۰-۴۲۱.</ref> به روایت طبری، کاتب او زید بود و عثمان فقط اخبار را برای او می‌نوشت.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۴۲۶.</ref> {{یادداشت|برای دیگر نام‌ها، رجوع کنید به: طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۴۲۷؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۴۲۰-۴۲۱؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۸.}} ابوبکر هرگاه در [[مدینه]] حضور نداشت، برگزاری [[نماز]] را به [[عمر بن خطاب|عمر]] می‌سپرد و کسی چون عثمان و اسامه را به جانشینی خود در مدینه می‌گماشت.<ref>ابن حبان، کتاب الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۲، ص۱۸۲، ۱۹۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۴۱، ۲۴۷.</ref> یعقوبی فقهای عصر ابوبکر را بدین شرح نام برده است: [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]]، عمر بن خطاب، [[معاذ بن جبل]]، [[ابی بن کعب|اُبّی بن کعب]]، زید بن ثابت و [[عبدالله بن مسعود]].<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۸.</ref>

در برابر این دیدگاه، لامنس به استناد منابع اهل سنت نظری بسیار متفاوت درباره ابوبکر دارد. وی می‌نویسد: ابوبکر در روایات مؤمنی ساده و انسانی خوب و حساس معرفی شده است که زود اشکش جاری می‌شد، اما درحقیقت، وی مردی نیرومند، جدی و چندان خشن، یا خشمگین بود که حتی مردی سرسخت چون عمر را گاه به عقب‌نشینی وا می‌داشت. همو به استناد روایتی از بلاذری<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۱۵.</ref> می‌نویسد که پیامبر(ص) نیز چنین نظری درباره ابوبکر داشته، زیرا عایشه را در خشونت دختر واقعی پدرش خوانده است. لامنس عقیده دارد که ابوبکر نه تنها به سبب برتری سِنّی، بلکه به برکت ظاهری آرام‌تر و نرم‌تر و دوراندیشی و خویشتن‌داری، بر عمر تسلط داشت{{یادداشت| یعقوبی نظری کاملاً مخالف دارد. یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۸.}} و او را در روز [[سقیفه]] چون شاگردی دست‌آموز رهبری کرد. در سرکوبی سرکشان مرتد، با تصمیم استوار خویش به رغم نظر بزرگان صحابه اقدام کرد و بیمی از هجوم شورشیان به مدینه به دل راه نداد.<ref>نک: ص۱۲۵-۱۲۷</ref>