خطبه شقشقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

این خطبه را به اعتبار جمله نخستین آن یعنی «واللّهِ لَقَدْ تَقَمَّصَها فلان»، «مُقَمّصه» نامیده‌اند، تقمّص یعنی «لباس پوشید» که امام، خلافت را به لباسی تشبیه کرده است که ابوبکر با آگاهی از اینکه برازنده‌اش نیست آن را بر تن کرده است.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج‌البلاغه، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰–۱۳۵.</ref> اما نام مشهور این خطبه، «شقشقیه» است که به اعتبار جمله‌ای است که پس از پایان خطبه و درخواست [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] از امام برای ادامه دادن آن، توسط امام بیان شده است: «هیهاتَ یا ابنَ عباس تلک شِقشِقَةٌ هَدَرَت ثُم قَرَّت.» شقشقه، چنان‌که از مجموع سخنان لغویون و شارحان خطبه استفاده می‌شود، چیزی است مانند شش که هنگام هیجان یا غضب از دهان شتر بیرون می‌آید که با چرخیدن صدا در گلوی شتر همراه است و سپس در جای خود آرام می‌گیرد، در مواقع عادی چنین چیزی پیش نمی‌آید. امام در اینجا حالت خود را به حالت هیجان شتر تشبیه کرده است که گویا لحظه‌ای از خود بی‌خود شده و آن خطبه چون شعله‌ای از دل او زبانه کشیده و اکنون دیگر در حال عادی خود است و به همین سبب دیگر آن را ادامه نخواهد داد.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج‌البلاغه، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰.</ref> بدین طریق، امام به درخواست ابن عباس، که راوی این خطبه است، برای ادامه دادن خطبه، پاسخ منفی داد. از این رو، ابن عباس می‌گوید: بر ناتمام ماندن هیچ سخنی مانند این، دریغ نخوردم.<ref>طالقانی، پرتوی از نهج‌البلاغه، ۱۳۷۴ش، ص۱۳۰.</ref>{{یادداشت| درباره تأثیر این خطبه و افشاگرانه بودنش [[ابن ابی‌الحدید]] از استادش مُصدّق بن شبیب واسطی (در تاریخ ۶۰۳ هجری قمری) نقل کرده که او این خطبه را برای استاد خودش «عبد الله بن أحمد معروف به ابن خشّاب» (که شخصی شوخ‌طبع بود) خوانده است؛ و چون به این سخن [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] رسیده که گفته [بر ناتمام ماندن هیچ سخنی مانند این، دریغ و افسوس نخوردم.] ابن خشاب گفت: اگر من بودم و این سخن را از ابن عباس می‌شنیدم به او می‌گفتم آیا در دل پسر عمویت([[امام علی علیه‌السلام|امام علی]]) چیزی ماند که نگوید که تو بر آن تأسف می‌خوری؟! [[سوگند]] به [[خدا]] که او [جز [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا (ص)]]] درباره هر کسی هر چه در دل داشت بیان کرد. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ناشر: مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، ج۱، ص۲۰۵}}