آیات الاحکام: تفاوت میان نسخه‌ها

{{یادداشت|نمونه‌ای از آیات الاحکام قرآن که به [[آیه وضو]] مشهور است: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی که به نماز می‌ایستید، صورت و دست‌ها را تا آرنج‌ها بشویید و سر و پاها را تا مفصل‌ها مسح کنید...».یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَیدِیكُمْ إِلَی الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَی الْكَعْبَین...» (سوره مائده، آیه ۶.}}

[[مجتهد|فقهای شیعه]] بنابر خصوصیت‌های آیات الاحکام، آنها را در چند دسته‌بندی جای داده‌اند؛ برای مثال این آیات را بر اساس نوع حکم به چهار گروه تقسیم کرده‌اند: ۱. آیاتی که حکم خاصی را بیان می‌کنند؛ ۲. آیاتی که حکم عامی را بیان می‌کنند؛ ۳. آیاتی که از آنها قاعده‌ای [[فقه|فقهی]] برداشت می‌شود و ۴. آیاتی که از آنها قاعده‌ای [[اصول فقه|اصولی]] استخراج می‌شود.<ref>فاکر میبدی، «درآمدی بر آیات الاحکام»، ص۴۲-۴۳.</ref> {{یادداشت|۱. مثال برای مورد اول: «به امر خدا بر مردم حج و زیارت آن خانه واجب است، بر هر کسی که توانایی برای رسیدن به آنجا دارد» (سوره آل عمران: آیه ۹۷). این آیه تنها درباره وجوب [[حج]] و شرط [[استطاعت]] آن است. ۲. مثال برای مورد دوم: «باید با یکدیگر در نیکوکاری و تقوا کمک کنید» (سوره مائده، آیه ۲).این آیه، حکمی عام را بیان می‌کند که شامل رساندن اشیای گم‌شده به صاحبانشان می‌شود. ۳. مثال برای مورد سوم: «خداوند برای شما حکم را آسان خواسته و تکلیف را مشکل نگرفته است» (سوره بقره، آیه ۱۸۵). این آیه بر [[قاعده‌ نفی‌ عسر و حرج]] دلالت می‌کند که در سراسر فقه و باب‌های مختلف آن کاربرد دارد. ۴. مثال برای مورد چهارم: «ای مؤمنان، هر گاه فاسقی خبری برای شما آورد تحقیق کنید، مبادا از روی نادانی به قومی رنجی رسانید و سخت از کار خود پشیمان گردید» (سوره حجرات، آیه ۶) یا مثل آیه نفر (آیه ۱۲۳ سوره توبه).}}

تقسیم‌بندی دیگر بر اساس بیانِ حکم، ارائه شده است: ۱. آیاتی که به طور صریح، حکمی را بیان می‌کنند. ۲. آیاتی که با مذمت یا تهدید یا وعده، حکمی را به مخاطب می‌فهمانند. ۳. آیاتی که امر و نهی می‌کنند. ۴. آیاتی که خبر می‌دهند و حکایت از حکمی می‌کنند.<ref>معینی، «آیات الاحکام»، ص۲-۳.</ref>{{یادداشت|۱. مثال برای مورد اول: «ای اهل ایمان ، مبادا کافران را به دوستی گرفته و مؤمنان را رها کنید! آیا می خواهید برای خدا بر ( عقاب و کفر و عصیان ) خود حجّتی آشکار قرار دهید؟!» (سوره نساء، آیه ۱۴۴). ۲. مثال برای مورد دوم: «آنان که نخست ایمان آورده سپس کافر شدند ، باز ایمان آورده دیگر بار کافر شدند ، پس بر کفر خود افزودند ، اینان را خدا نخواهد بخشید و به راهی هدایت نخواهد فرمود. منافقان را بشارت ده که بر آنان عذابی دردناک خواهد بود» (سوره نساء، آیه ۱۳۸ و ۱۳۹). ۳. «و اموال یتیمان را پس از بلوغ به دست آنها دهید ، و مال بد و نامرغوب خود را به مرغوب ( آنها ) تبدیل نکنید و اموال آنان را به ضمیمه اموال خود مخورید ، که این گناهی بس بزرگ است» (سوره نساء، آیه ۲). ۴. «آنان که اموال یتیمان را به ستمگری می خورند ، در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنّم فرو می برند و به زودی در آتش فروزان خواهند افتاد» (نساء، آیه ۱۰).}} آیات الاحکام همچنین بر اساس اینکه شأن نزول دارند یا نه و اینکه شامل یک یا چند حکم هستند، دسته‌بندی شده‌اند.<ref>فاکر میبدی، «درآمدی بر آیات الاحکام»، ص۴۲-۴۳.</ref>