جاهلیت: تفاوت میان نسخه‌ها

# بر اساس وجه دوم، در واقع آنها می‌خواستند پیامبر(ص)، همانند دوره جاهلیت، بین کشتگانِ دو قبیله تفاوت قائل شود. آیه یاد شده ناظر به طعن [[یهود]] است که با اینکه خود صاحب کتاب و علم بودند، در پی حکم و داوری از نوع داوری اهل جاهلیت رفتند که بر مبنای هیچ [[وحی]] و کتابی نبود و ریشه در جهل و هواپرستی داشت.<ref>رجوع کنید به تفسیر کشاف زمخشری و تفسیر کبیر فخر رازی، ذیل آیه.</ref> بر این اساس، آیه شامل هرکسی می‌شود که حکمی غیر از حکم خدا را طلب کند.<ref>زمخشری؛ طبری، ذیل آیه.</ref> [[علامه طباطبایی|طباطبائی]] نیز بر اساس حدیثی از [[امام صادق(ع)]]<ref>کلینی، کافی، ج۷، ص۴۰۷؛ طوسی، تهذیب، ج۶، ص۲۱۸.</ref> {{یادداشت|الْحُكْمُ حُكْمَانِ حُكْمُ اللهِ وَ حُكْمُ الْجَاهِلِيَّةِ فَمَنْ أَخْطَأَ حُكْمَ اللهِ حَكَمَ بِحُكْمِ الْجَاهِلِيَّةِ.کلینی، کافی، ج۷، ص۴۰۷.}} و همچنین تقابل میان دو نوع استفهام توبیخی (أَفَحُكْمَ الْجاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ) و استفهام انکاریِ (وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللهِ حُكْماً) موجود در آیه، نتیجه گرفته است که حکم از دو حال خارج نیست: حکم خدا یا حکم جاهلیت. <ref>طباطبایی، الميزان في تفسير القرآن، منشورات اسماعيليان، ج۵، ص۳۵۶.</ref>

علاوه بر این، در [[قرآن]] از برخی آداب و رسوم و اعتقادات و اعمال عرب جاهلی انتقاد شده است. پاره‌ای از مظاهر شاخص جاهلیت که در قرآن به آنها تصریح یا اشاره شده، عبارت‌اند از: [[شرک]]، نیکی نکردن به والدین، کشتن فرزندان از بیم فقر،<ref>سوره انعام، آیه ۱۵۱.</ref> [[زنا]]،<ref>سوره اِسراء، آیه ۳۲.</ref> واداشتن کنیزان به زنا،<ref>سوره نور، آیه ۳۳.</ref> زنده به گور کردن دختران،<ref>سوره تکویر، آیه ۸.</ref> میگساری،<ref>سوره بقره، آیه ۲۱۹؛ سوره مائده، آیه ۹۰ـ۹۱.</ref> [[ربا|رباخواری]]،<ref>سوره بقره، آیه ۲۷۵ـ۲۷۶.</ref> تحقیر زن،<ref>سوره نحل، آیه ۵۸ ـ۵۹.</ref> [[قمار]] (مَیسِر)، اَزلام،<ref>سوره مائده، آیه ۹۰.</ref> و مقدّس دانستن برخی حیوانات نظیر بَحیرَه و سائبه و وصیله و حام . {{یادداشت|ناقه بحيره: شترى كه گوش آن را شكافته و رها مى كردند و به آن سوار نمى شدند و گوشتش را حرام مى دانستند و آن در صورتى بود كه پنج بچه بزايد و پنجمى نر باشد. بحر به معنى شكافتن است. ناقةسائبة: سائبه شترى است كه مشركان نذر مى كردند در صورت آمدن مريض يا شفاى بيمار آن را به سر خود رها كنند.  وصيلة:  گوسفندى كه دو بچه نر و ماده توأم مى زائيد آن را وصيله مى گفتند. در ميان مشركان رسم بود اگر گوسفند بچه ماده مى زائيد، براى مشركان بود و اگر نر مى زائيد، براى خدايان ذبح مى كردند و اگر دو بچه نر و ماده مى زائيد مى گفتند ماده به برادرش وصل است، آن را براى خدا ذبح نمى كردند.حام: شتر نرى كه از نطفه آن ده شتر به وجود آمده بود، آن را حام مى گفتند كه يعنى پشت خود را نگهدارى و قرق كرده است. به چنان شترى سوار نمى شدند و چيزى بار نمى كردند و از آب و علف منعش نمى نمودند. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث}}<ref>سوره مائده، آیه ۱۰۳.</ref>

اسلام‌شناس ژاپنی، [[توشیهیکو ایزوتسو]]، در کتاب مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید<ref>ص ۲۸ـ۳۵.</ref> بر اساس پژوهشی که عمدتاً بر مبنای آیات قرآن و شواهد حدیثی و تاریخی است، نظریه گولدتسیهر {{یادداشت|Ignác Goldziherمستشرق یهودی تبار۱۸۵۰-۱۹۲۱م.) را تکامل بخشید و نتیجه گرفت که در کاربرد قرآنی، جهل و به تبع آن جاهلیت، ناظر به دشمنی دشمنانِ پیامبر(ص) با عقیده [[توحید]] و پرخاشگری به آن است که بر اساس موازین اخلاقی آنان اعتقادی سخت‌گیرانه و طاقت‌فرسا بود. علاوه بر این، ایزوتسو فصلی از کتاب خود «خدا و انسان در قرآن» را به تبیین مفهوم جاهلیت در چارچوب ارتباط میان مفاهیم رب و عبد اختصاص داد. به نوشته وی عرب جاهلی، [[الله]] را خدای مطلق نمی‌شناخت بلکه قائل به ارباب بود و استقرار مفهوم [[ربوبیت]] مطلق برای الله تغییری اساسی در تصور ارتباط میان خدا و انسان ایجاد کرد؛ به این معنا که انسان در برابر الله فقط باید عبد (فرمان‌بردار بدون قید و شرط) باشد و مفاهیمی چون عبادت، طاعت، قنوت، خشوع و تضرع نیز در همین چارچوب معنا می‌یابند.

خاورشناس فرانسوی، [[رژیس بلاشر]]Régis Blachère ، در کتاب «تاریخ ادبیات عرب» بر اساس یافته‌های پیشین، به صورت‌بندی روان‌شناسی شخصیت عرب بدوی پرداخته و ویژگی‌های فردی و اجتماعی عرب جاهلی را چنین برشمرده است: خوگرفتن با خشونت از کودکی که در کنار تنگدستی و محرومیت او را تندخو، مغرور، زودخشم و ستیزگر می‌کرد؛ حس شرف و ناموس که در واقع مظهر توجه وی به نیکنامی بود؛ بلندپروازی؛ انتقام‌جویی (ثار) که هم با جنبه‌های فردی و هم با جنبه‌های اجتماعی و دینی مرتبط بود؛ رجزخوانی که جلوه بیرونی و هنری صفات یاد شده بود و معمولاً در جنگ مجال بروز می‌یافت؛ و [[قمار]] و باده‌نوشی که نشان‌دهنده نیاز عرب بدوی به [[خودنمایی]] و نمایش ثروت و بی‌اعتنایی در صرف آن بود.<ref>رجوع کنید به بلاشر، ج۱، ص۲۳ـ ۲۸.</ref> بلاشر،<ref>ج ۱، ص۳۰.</ref> پس از بیان این خصوصیات و ضمن تأیید نظریه گولدتسیهر، می‌گوید که تمام این جلوه‌های روانی مجموعه‌ای را تشکیل می‌داد که [[اسلام]] آن را جاهلیت نامید. [[ویلیام وات]]{{یادداشت|به انگلیسی: William Montgomery Watt ۱۹۰۹-۲۰۰۶