حسین بن منصور حلاج: تفاوت میان نسخه‌ها

او در سال ۲۹۰ق به [[بغداد]] بازگشت، سپس به سفر حج رفت، و این سفر دو سال طول کشید. حلاج در سال ۲۹۳ق در خانه خود بنایی شبیه به کعبه ساخت و شب‌ها در قبرستان [[نماز]] می‌خواند و در کوچه و بازار، سخن می‌گفت و برخی احتمال داده‌اند که «انا الحق» را در این زمان گفته است.<ref>شمس، «حلاج»، ص ۲۵۷.</ref> ضعف حکومت عباسی در دوره خلافت مقتدر، موجب شد او باورهای خود را با صراحت و به صورت علنی مطرح کند و برخی از صوفیان بزرگ مانند شبلی(۲۴۷-۳۳۴ق) {{یادداشت| ابوبکر شِبلی، ملقب به تاج‌الصوفیه، عارف و فقیه و شاعر قرن سوم و چهارم است.در سامرا تولد یاقته ودر بغداد در ۸۷ سالگی از دنیا رفته ودر مقبره خیزران  به خاک سپرده شده، از وی تالیفی برجای نمانده است ولی سخنان، اشارات، مناجات، اشعار و حکایات ژرفی از او گزارش شده است.برخی وی را سنّی مالکی دانسته‌اند و برخی به دلیل این‌که در روز غدیر به شیعیان تبریک گفته است، وی را شیعه امامی دانسته‌اند. شیخ عباس قمی، الكنى والألقاب، القمی، ج۲،ص۳۵۴ و تذكرة الأولياء عطار نيشابوری، ج۱، ص۵۳۸ و روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، سید محمد باقر خوانساری، ج۲، ص ۲۳۵ }}در همین شرایط از او دوری گزیدند. علمای دینی و فقهایی هم به مخالفت با او برخاستند و حلاج را به اتهام عقیده به حلول و اتحاد، [[تکفیر]] کردند.<ref>شمس، «حلاج»، ص۲۵۷.</ref> او گرچه از مرگ نجات یافت، اما از سال ۳۰۱ق زندگی مخفی داشت و پس از دستگیری، تا سال ۳۰۹ق از زندانی به زندان دیگر منتقل می‌شد و افکار خود را به زندانیان هم منتقل می‌کرد.<ref>شمس، «حلاج»، ص۲۵۸ و ۲۵۹.</ref> بنابر گزارش‌های تاریخی، بسیاری از زندانیان و حتی سپاهیان و درباریان، به او گرایش یافتند و بر این باور بودند که او مردگان را زنده می‌کند و جنیان خدمتگزاران او هستند.<ref>شمس، «حلاج»، ص۲۵۹.</ref>

بسیاری از فقها و محدثان شیعه، و همچنین مخالفان تصوف، با اتکا به [[توقیعات امام زمان (عج)|توقیعی]] از امام زمان(عج) به [[حسین بن روح]] درباره [[شلمغانی]] و پیروان او، حلاج را طرد و نفی کرده‌اند.<ref>امینی‌نژاد، «حلاج از منظر توقیع امام عصر»، ص ۴۰.</ref> در این توقیع، علاوه بر [[شلمغانی]]، از شریعی (ابومحمد حسن)، نمیری (محمد بن نصیر)، هلالی (احمد بن هلال کرخی عبرتایی) و بلالی (ابوطاهر محمد بن علی بن بلال) نام برده شده و [[امام زمان (عج)]] تصریح کرده که از شلمغانی بر حذر است، همانطور که از شریعی، نمیری، هلالی و بلایی و دیگران بر حذر بوده است. بسیاری از عالمان شیعه، با آنکه نامی از حسین بن منصور حلاج در این توقیع نیامده، با استناد به شباهت‌های حلاج و شلمغانی و دیگر اسامی مذکور در توقیع، حلاج را هم مورد [[لعن]] امام زمان(عج) دانسته و او را مشمول مصادیق «غیرهم» در توقیع مذکور شمرده‌اند.<ref>امینی‌نژاد، «حلاج از منظر توقیع امام عصر»، ص ۴۱-۴۲.</ref>{{یادداشت|اتَّفَقُوا، مِنَ الشَّرِيعِيِّ وَ النُّمَيْرِيِّ وَ الْهِلَالِيِّ وَ الْبِلَالِيِّ وَ غَيْرِهِمْ.شیخ طوسی، الغيبة، ج۱۷۶ ص۴۱۱.}}

#'''طواسین''': عنوان این کتاب، از ابتدای سوره‌های [[سوره شعراء|شعراء]]، [[سوره نمل|نمل]] و [[سوره قصص|قصص]] گرفته شده و جمع «طس» است. کتاب، در یازده بخش، حاوی شطحیاتی {{یادداشت| شطحیات  جمع شطحیة، به معنی سرریز دیگ .  اصطلاحی است در عرفان به معنای برزبان آوردن سخنان خلاف شرع و گفتن چیزهای مخالف ظاهر شرع  وکلماتی که در وقت مستی و ذوق از بعضی واصلین صادر می شود، مانند: «انا الحق » گفتن حسین بن منصور، و «لیس فی الجُبّة سوی اﷲ» گفتن جنید و «سبحانی ما اَعظم شأنی » گفتن بایزید وآنچه صوفیان گاه وَجد و حال بیرون از حد شرع گویند وکلماتی که ازصوفیان صادر شود در  هنگام غلبه حال و بیخودی که گاهی کفرباشد. لغت نامه دهخدا، ذیل شطح}}پیچیده و رمزآلود است. بخش اول در مدح و ثنای [[پیامبر اکرم]]، بخش دوم درباره ناقص بودن فهم انسان‌ها، بخش سوم درباره رسیدن سالک به حقیقت با گذشتن از مقامات چهل‌گانه و بخش‌های دیگری درباره دشواری سلوک الی الله، خارج بودن خدا از هر مقایسه‌ای و فراتر از دسترس بودن حکمت عالیه است.<ref>شوقی نوبر، «تاثیرپذیری حافظ از طواسین و دیوان حلاج»، ص ۸۴.</ref>