Image-reviewer، abusefilter، autopatrolled، botadmin، دیوان‌سالاران، eliminator، import، مدیران رابط کاربری، ipblock-exempt، movedable، oversight، patroller، reviewer، rollbacker، مدیران، translationadmin
۹٬۴۳۸
ویرایش
حسن حسن‌زاده آملی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|'
(←منابع) |
جز (جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|') |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
حسن‌زاده آملی با اتمام دروس مقدماتی حوزه، [[لباس روحانیت]] پوشید<ref> «مصاحبه با آیت‌الله حسن‌زاده آملی»، قسمت اول، ص۲۱.</ref> و در ۲۲ سالگی برای ادامه تحصیل، وارد [[تهران]] شد.<ref> حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۴.</ref> او در تهران، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را از افرادی چون سید احمد لواسانی، [[ابوالحسن شعرانی]]، [[سیدابوالحسن رفیعی قزوینی]] و [[محمدتقی آملی]] آموخت و [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] و [[عرفان اسلامی|عرفان]] را نیز از [[مهدی الهی قمشه‌ای]]، علامه شعرانی، [[محمدحسین تونی|فاضل تونی]]، [[میرزا احمد آشتیانی]]<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۴-۳۳۶؛ «مصاحبه با آیت‌الله حسن‌زاده آملی»، قسمت اول، ص۲۱-۲۵.</ref> و علی‌محمد جولستانی<ref>حسن‌زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۸۱ش، ص۴۲۵.</ref> فراگرفت. حسن‌زاده [[تفسیر]]، [[علم رجال|رجال]]، [[درایه الحدیث|درایه]]، ریاضی، هیئت، نجوم و طب را نیز از علامه شعرانی آموخت<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۴و۳۳۵.</ref> و در سال ۱۳۹۳ق از او [[اجازه اجتهاد]] و [[اجازه نقل حدیث]] دریافت کرد.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/311353/نگاهی-زندگی-آثار-علامه-ذوالفنون-زبان-خودش-آیت-الله-حسن-زاده-آملی-بیش-جوان-ها-مطالعه-می-کرد «نگاهی به زندگی و آثار علامه ذوالفنون از زبان خودش/آیت الله حسن‌زاده آملی بیش از جوان‌ها مطالعه می‌کرد»،] خبرگزاری کتاب ایران.</ref> وی، یازده سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، «منظومه» [[ملاهادی سبزواری|سبزواری]]، بخش‌هایی از [[الاسفار الاربعة|اسفار]] و «شرح خواجه بر اشارات» را فرا گرفت و در جلسات [[تفسیر قرآن]] او نیز حاضر می‌شد.<ref>«آیت‌الله حسن‌زاده آملی حکیم، عارف، ادیب و ریاضیدان»، ص۵.</ref> | حسن‌زاده آملی با اتمام دروس مقدماتی حوزه، [[لباس روحانیت]] پوشید<ref> «مصاحبه با آیت‌الله حسن‌زاده آملی»، قسمت اول، ص۲۱.</ref> و در ۲۲ سالگی برای ادامه تحصیل، وارد [[تهران]] شد.<ref> حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۴.</ref> او در تهران، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را از افرادی چون سید احمد لواسانی، [[ابوالحسن شعرانی]]، [[سیدابوالحسن رفیعی قزوینی]] و [[محمدتقی آملی]] آموخت و [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] و [[عرفان اسلامی|عرفان]] را نیز از [[مهدی الهی قمشه‌ای]]، علامه شعرانی، [[محمدحسین تونی|فاضل تونی]]، [[میرزا احمد آشتیانی]]<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۴-۳۳۶؛ «مصاحبه با آیت‌الله حسن‌زاده آملی»، قسمت اول، ص۲۱-۲۵.</ref> و علی‌محمد جولستانی<ref>حسن‌زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۸۱ش، ص۴۲۵.</ref> فراگرفت. حسن‌زاده [[تفسیر]]، [[علم رجال|رجال]]، [[درایه الحدیث|درایه]]، ریاضی، هیئت، نجوم و طب را نیز از علامه شعرانی آموخت<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۴و۳۳۵.</ref> و در سال ۱۳۹۳ق از او [[اجازه اجتهاد]] و [[اجازه نقل حدیث]] دریافت کرد.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/311353/نگاهی-زندگی-آثار-علامه-ذوالفنون-زبان-خودش-آیت-الله-حسن-زاده-آملی-بیش-جوان-ها-مطالعه-می-کرد «نگاهی به زندگی و آثار علامه ذوالفنون از زبان خودش/آیت الله حسن‌زاده آملی بیش از جوان‌ها مطالعه می‌کرد»،] خبرگزاری کتاب ایران.</ref> وی، یازده سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، «منظومه» [[ملاهادی سبزواری|سبزواری]]، بخش‌هایی از [[الاسفار الاربعة|اسفار]] و «شرح خواجه بر اشارات» را فرا گرفت و در جلسات [[تفسیر قرآن]] او نیز حاضر می‌شد.<ref>«آیت‌الله حسن‌زاده آملی حکیم، عارف، ادیب و ریاضیدان»، ص۵.</ref> | ||
===مهاجرت به قم=== | ===مهاجرت به قم=== | ||
حسن‌زاده آملی، پس از چهارده سال تحصیل در تهران،<ref>«مصاحبه با آیت‌الله حسن‌زاده آملی»، قسمت اول، ص۲۵.</ref> در مهر [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ش]] به [[قم]] رفت<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۶.</ref> و به مدت ۱۷ سال در دروس [[علامه طباطبایی]] حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب [[بحارالانوار]] و [[تمهید القواعد]] را نزد وی خواند.<ref>«آیت‌الله حسن‌زاده آملی حکیم، عارف، ادیب و ریاضیدان»، ص۷.</ref> همچنین در دروس [[فلسفه اسلامی|فلسفی]] و عرفانی [[سید محمدحسن الهی]]، برادر علامه طباطبایی، شرکت کرد.<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۶.</ref> [[سید مهدی قاضی طباطبایی]]، فرزند [[سید علی قاضی]] به مدت چهار سال استاد او در علوم ارِثْماطیقی{{ | حسن‌زاده آملی، پس از چهارده سال تحصیل در تهران،<ref>«مصاحبه با آیت‌الله حسن‌زاده آملی»، قسمت اول، ص۲۵.</ref> در مهر [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ش]] به [[قم]] رفت<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۶.</ref> و به مدت ۱۷ سال در دروس [[علامه طباطبایی]] حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب [[بحارالانوار]] و [[تمهید القواعد]] را نزد وی خواند.<ref>«آیت‌الله حسن‌زاده آملی حکیم، عارف، ادیب و ریاضیدان»، ص۷.</ref> همچنین در دروس [[فلسفه اسلامی|فلسفی]] و عرفانی [[سید محمدحسن الهی]]، برادر علامه طباطبایی، شرکت کرد.<ref>حسن‌زاده آملی، هزار و يك كلمه، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۳۳۶.</ref> [[سید مهدی قاضی طباطبایی]]، فرزند [[سید علی قاضی]] به مدت چهار سال استاد او در علوم ارِثْماطیقی{{یاد|علم ارثماطیقی یکی از رشته‌های ریاضی قدیم است، که در آن به شناخت عدد و انواع آن و ویژگی‌های عدد و انواع آن پرداخته می‌شود (سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۴۴).}} بود.<ref>حسن‌زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۸۱ش، ص۴۳۸.</ref> | ||
بر اساس خاطرات حسن‌زاده در کتاب انسان در عرف عرفان، استاد او در [[عرفان عملی]] علامه طباطبایی بوده است.<ref>حسن‌زاده آملی، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۱۹.</ref> | بر اساس خاطرات حسن‌زاده در کتاب انسان در عرف عرفان، استاد او در [[عرفان عملی]] علامه طباطبایی بوده است.<ref>حسن‌زاده آملی، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۱۹.</ref> | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
علامه حسن‌زاده معتقد است وجودی غیر از وجود خدا نیست و آنچه به آن ماسِوَی‌الله (غیر خدا) گفته می‌شود مَظهرهای او (جای آشکار شدن او) هستند؛ البته او تأکید می‌کند خالق خالق است و مخلوق مخلوق، و خالق از هر عیب و نقصی پاک است.<ref>حسن‌زاده، خیر الاثر در رد جبر و قدر، ۱۳۶۹ش، ص۱۲۱ و ۱۲۲.</ref> او برای روشن شدن موضوع، به دریا و موج‌های آن مثال می‌زند که موج همان دریا نیست ولی جدا و غیر از دریا هم نیست.<ref>حسن‌زاده، نهج الولایة، ۱۳۹۰ش، ص۴۴.</ref> وی بر اساس برخی روایات،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۱۴ و ص۳۳۵.</ref> بر این باور است که جدا بودنِ مخلوقات از خدا مانند جدا بودنِ شیئی مادّی از شیئی مادی دیگر نیست؛ بلکه خدا با صفت قهر و قدرت خود و مخلوق با صفت نقص خود از یکدیگر جدا هستند.<ref>حسن‌زاده، هزار و یک کلمه، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۱۱۲.</ref> به گفته حسن‌زاده آملی برداشتی از [[وحدت وجود]] که در آن مخلوقات وهم و خیال دانسته شده، نادرست است.<ref>حسن‌زاده، توحید اهل الله، ۱۳۸۷ش، ص۲۴.</ref> | علامه حسن‌زاده معتقد است وجودی غیر از وجود خدا نیست و آنچه به آن ماسِوَی‌الله (غیر خدا) گفته می‌شود مَظهرهای او (جای آشکار شدن او) هستند؛ البته او تأکید می‌کند خالق خالق است و مخلوق مخلوق، و خالق از هر عیب و نقصی پاک است.<ref>حسن‌زاده، خیر الاثر در رد جبر و قدر، ۱۳۶۹ش، ص۱۲۱ و ۱۲۲.</ref> او برای روشن شدن موضوع، به دریا و موج‌های آن مثال می‌زند که موج همان دریا نیست ولی جدا و غیر از دریا هم نیست.<ref>حسن‌زاده، نهج الولایة، ۱۳۹۰ش، ص۴۴.</ref> وی بر اساس برخی روایات،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۱۴ و ص۳۳۵.</ref> بر این باور است که جدا بودنِ مخلوقات از خدا مانند جدا بودنِ شیئی مادّی از شیئی مادی دیگر نیست؛ بلکه خدا با صفت قهر و قدرت خود و مخلوق با صفت نقص خود از یکدیگر جدا هستند.<ref>حسن‌زاده، هزار و یک کلمه، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۱۱۲.</ref> به گفته حسن‌زاده آملی برداشتی از [[وحدت وجود]] که در آن مخلوقات وهم و خیال دانسته شده، نادرست است.<ref>حسن‌زاده، توحید اهل الله، ۱۳۸۷ش، ص۲۴.</ref> | ||
او از [[وحدت وجود|وحدتِ شخصیِ وجود]] به توحید صَمَدی تعبیر کرده است.<ref>حسن‌زاده، هزار و یک کلمه، ۱۳۷۷ش، کلمه ۴۴۳، ج۵، ص۷۰.</ref> گفته شده وی نخستین کسی است که این تعبیر را به‌کار برده است.<ref>رودگر، «توحید صمدی در افق اندیشه علامه حسن‌زاده آملی»، ص۱۷۱.</ref> او تعبیر توحید صمدی را از واژه صَمَد در سوره [[سوره اخلاص|توحید]] برگرفته است.<ref>حسن‌زاده، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ۱۳۷۵ش، ص۵۴.</ref>{{ | او از [[وحدت وجود|وحدتِ شخصیِ وجود]] به توحید صَمَدی تعبیر کرده است.<ref>حسن‌زاده، هزار و یک کلمه، ۱۳۷۷ش، کلمه ۴۴۳، ج۵، ص۷۰.</ref> گفته شده وی نخستین کسی است که این تعبیر را به‌کار برده است.<ref>رودگر، «توحید صمدی در افق اندیشه علامه حسن‌زاده آملی»، ص۱۷۱.</ref> او تعبیر توحید صمدی را از واژه صَمَد در سوره [[سوره اخلاص|توحید]] برگرفته است.<ref>حسن‌زاده، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ۱۳۷۵ش، ص۵۴.</ref>{{یاد|حسن‌زاده بر اساس روایتی معتقد است صمد در سوره توحید به معنای {{عربی|«لا جَوْفَ لَه»|ترجمه=پُر}} است. (حسن‌زاده، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ۱۳۷۵ش، ص۵۴.) به گفته وی، پُر فقط می‌تواند یکی باشد نه بیشتر؛ زیرا کسی که ترکیب در او راه ندارد (بَسیطُ الْحَقیقَه) فقط یکی است.(حسن‌زاده، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، ۱۳۷۵ش، ص۵۴.)}} حسن‌زاده راه رسیدن به شناخت حقیقیِ توحید را، راه شهود عرفانی دانسته<ref>حسن‌زاده، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۹۱.</ref> و در دیوان خود چنین سروده است: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
|سبک نگارش=(نستعلیق یا ساده) | |سبک نگارش=(نستعلیق یا ساده) | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
== سیره عملی == | == سیره عملی == | ||
حسن‌زاده آملی به گفته خود، [[مکاشفه|مکاشفاتی]] داشته<ref>حسن‌زاده آملی، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۱۸.</ref> و تعدادی از آنها را در کتاب انسان در عرف عرفان گرد آورده است.<ref>حسن‌زاده آملی، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۵۰.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]] مفسر و فیلسوف شیعه نیز، حسن‌زاده آملی را حکیمی الهی و جامع عقل نظر و عقل عمل و عارفی کم‌نظیر خوانده که هم راه [[عقل]] و هم راه [[معرفت شهودی|شهود]]{{ | حسن‌زاده آملی به گفته خود، [[مکاشفه|مکاشفاتی]] داشته<ref>حسن‌زاده آملی، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۱۸.</ref> و تعدادی از آنها را در کتاب انسان در عرف عرفان گرد آورده است.<ref>حسن‌زاده آملی، انسان در عرف عرفان، ۱۳۸۳ش، ص۵۰.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]] مفسر و فیلسوف شیعه نیز، حسن‌زاده آملی را حکیمی الهی و جامع عقل نظر و عقل عمل و عارفی کم‌نظیر خوانده که هم راه [[عقل]] و هم راه [[معرفت شهودی|شهود]]{{یاد|شهود در اصطلاح عرفان، ادراکی درونی بدون استفاده از حس و استدلال است که از شناخت حسی و عقلانی قوی‌تر شمرده شده است. (رودگر، «معرفت شهودی به حق تعالی در عرفان وحیانی»، ص۷.)}} را پیموده است. او همچنین [[چله‌نشینی]]، [[شب زنده‌داری]]، [[سحرخیزی]] و روزه‌داری ماه‌های [[رجب]] و [[شعبان]] را از سیره‌های عملی حسن‌زاده شمرده است.<ref>«[https://www.farsnews.ir/media/14000704000956 پیام تسلیت آیت‌الله جوادی‌آملی به‌مناسبت ارتحال علامه حسن‌زاده‌آملی]»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
علامه حسن‌زاده همسرش را که در سال ۱۳۸۲ش همزمان با [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] درگذشت، در حیاط خانه‌اش در روستای ایرا، در اتاقی که آن را {{عربی|بَیْت‌ُالرَّحْمَه|ترجمه=خانه مهربانی}} نامید دفن کرد.<ref>«[https://fa.shafaqna.com/news/1233081/ مکان دفن علامه حسن‌زاده آملی کجاست؟]»، خبرگزاری شفقنا.</ref> بر اساس منابع غیر رسمی، حسن‌زاده دلیل این کار را خدمت بیشتر به همسرش دانسته است.<ref>«[https://www.mashreghnews.ir/news/1277567 استدلال جالب علامه حسن‌زاده برای محل تدفین همسرش]»، خبرگزاری مشرق.</ref> حسن‌زاده بنا به وصیت خودش در همین اتاق کنار همسرش دفن شد.<ref>«[https://www.farsnews.ir/media/14000706000620 خاکسپاری علامه حسن‌زاده آملی در بیت‌الرحمه]»، خبرگزاری فارس.</ref> | علامه حسن‌زاده همسرش را که در سال ۱۳۸۲ش همزمان با [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] درگذشت، در حیاط خانه‌اش در روستای ایرا، در اتاقی که آن را {{عربی|بَیْت‌ُالرَّحْمَه|ترجمه=خانه مهربانی}} نامید دفن کرد.<ref>«[https://fa.shafaqna.com/news/1233081/ مکان دفن علامه حسن‌زاده آملی کجاست؟]»، خبرگزاری شفقنا.</ref> بر اساس منابع غیر رسمی، حسن‌زاده دلیل این کار را خدمت بیشتر به همسرش دانسته است.<ref>«[https://www.mashreghnews.ir/news/1277567 استدلال جالب علامه حسن‌زاده برای محل تدفین همسرش]»، خبرگزاری مشرق.</ref> حسن‌زاده بنا به وصیت خودش در همین اتاق کنار همسرش دفن شد.<ref>«[https://www.farsnews.ir/media/14000706000620 خاکسپاری علامه حسن‌زاده آملی در بیت‌الرحمه]»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||