بی‌بی پاکدامن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بی‌بی پاکدامن''' بارگاهی منسوب به [[رقیه دختر امام علی(ع)]] و همسر [[مسلم بن عقیل]] در شهر لاهور [[پاکستان]] می‌باشد که صدها سال قدمت دارد. به باور مردم، رقیه و پنج زن دیگر از خاندان اهلبیت در این بارگاه [[دفن|مدفون]] هستند. این زنان قبل از [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]] به سمت شبه قاره هند سفر می‌کنند. بگفته‌ برخی دیگر، این مزار متعلق به رقیه نیست بلکه سیدی از کرمان بنام سیداحمد توخته به این دیار سفر می‌کند و بارگاه منسوب به شش دختر وی می‌باشد. مردم [[پاکستان]] اعم از [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] احترام خاصی نسبت به این بارگاه دارند و هر سال مراسم سالگرد توسط اهل سنت برگزار می‌شود. شیعیان نیز هر شب جمعه [[سوگواری]] اباعبدالله الحسین(ع) برپا می‌کنند.

زیارتگاه بی‌بی پاکدامن با صدها سال قدمت، از آثار باستانی و زیارتی شهر لاهور بشمار می‌رود.<ref>ثبوت، «پاکدامن بیبیان»، ج۵، ص۴۴۲.</ref> مردم عقیده دارند که رقیه دختر امام علی(ع) همراه با پنج زن دیگر در این بارگاه دفن هستند.<ref>اردو دائرة المعارف اسلامیّه، ذیل مادّه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/۱۹۶۴ـ۱۹۸۹</ref> هزاران [[زیارت|زائر]] اعم از شیعه و سنی از لاهور و شهرهای دیگر پاکستان به لاهور سفر می‌کنند.  

در کنار این مرقد، مساجدی همچون [[مسجد]] نور ایمان، مسجد باباخاکی و مسجد محمد امین بیگ واقع شدند.<ref>محمد عبدالله چغتائی، تاریخی مساجد لاهور، ج۱، ص۱۰۲.</ref>

درباره مرقد بی‌بی پاکدامن دو قول داریم برخی این بارگاه را منسوب به رقیه دختر امام علی(ع) و همسر [[مسلم بن عقیل]] می‌دانند.<ref>نور احمد چشتی، تحقیقات چشتی،  ۱۹۶۴م ج۱، ص۳۱۳ـ ۳۲۴. </ref> و به باور مردم، رقیه قبل از [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]] همراه با دو دخترش، دو خواهر مسلم بن عقیل و یک کنیز به این منطقه سفر می‌کند.<ref>اردو دائرة المعارف اسلامیّه، ذیل مادّه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/۱۹۶۴ـ۱۹۸۹</ref> برخی این قول را ناقابل قبول دانسته‌اند چون آن زمان در لاهور اصلا مسلمانی نبوده است.<ref>منشی محمد دین فوق، تذکره علماء لاہور، ۱۳۳۸ق بنقل از حضرت بی‌بی پاکدامنان لاهور تالیف حفیظ الله خان منظر، ص۶۴</ref> ثانیا چنین واقعه‌ای در منابع تاریخی ثبت نشده است.<ref>اردو دائرة المعارف اسلامیّه، ذیل مادّه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/۱۹۶۴ـ۱۹۸۹</ref> ثالثا نام‌هایی که برای دختران ذکر شده فارسی هستند.<ref>غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج 2</ref>

بگفته برخی دیگر، در قرن ششم هجری قمری یک سید عابد و زاهد بنام سیداحمد توخته، از کرمان به لاهور سفر می‌کند و در لاهور کنونی ساکن می‌شود.<ref>منشی محمد دین فوق، تذکره علماء لاہور، ۱۳۳۸ق بنقل از حضرت بی‌بی پاکدامنان لاهور تالیف حفیظ الله خان منظر، ص ۶۴</ref> توخته شش دختر با نام‌های بی‌بی حاج رقیه، بی‌بی تاج، بی‌بی نور، بی‌بی حور، بی‌بی گوهر و بی‌بی شهباز داشته. دختران توخته در محله بی‌بی پاکدامن دفن می‌شوند. ظاهراً این شش دختر تا ۶۱۵ق زنده بودند؛ زیرا به هنگام گذر جلال الدین خوارزمشاه به هند، از این بانوان سخن رفته است.<ref>غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، ج 2</ref>

درباره سفر رقیه به لاهور چنین نقل شده است که هنگام سفر امام حسین(ع) به سوی [[کربلا]] وقتی امام خبر [[شهادت]] [[مسلم بن عقیل]] را دریافت کرد، رقیه که همسر مسلم بود را فراخواند و به وی توصیه کرد تا سمت [[هندوستان|شبه قاره هند]] برود. رقیه نمی‌خواست برادرش را رها کند ولی معلوم نیست امام به او چه گفتند که از کاروان [[سیدالشهدا]] بیرون آمد و راهی شبه قاره هند شد.<ref>نور احمد چشتی، تحقیقات چشتی،  ۱۹۶۴م ج۱، ص۳۱۳ـ ۳۲۴. </ref> در این سفر دو دختر خرد سالش و دو خواهر مسلم بن عقیل و یک خادمه بنام حلیمه وی را همراهی می‌کردند.<ref>نور احمد چشتی، تحقیقات چشتی،  ۱۹۶۴م ج۱، ص۳۱۳ـ ۳۲۴. </ref>

این بانوان در علم نیز تبحر داشتند و کثیری از اولیاء و حافظان قرآن شاگرد و مرید آنان بودند.<ref>نور احمد چشتی، تحقیقات چشتی،  ۱۹۶۴م ج۱، ص۱۸۰ـ ۱۸۶. </ref> حاکمان وقت برای مخارج این بارگاه زمین‌هایی را [[وقف]] کرده‌اند.<ref>اردو دائرة المعارف اسلامیّه، ذیل مادّه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/۱۹۶۴ـ۱۹۸۹.</ref>

 

قمری سلطان محمود غزنوی در سال ۴۱۰ ق به منطقه آمد و اولین بار با سنگ‌های تزیینی بارگاه و اطراف آن صحن درست کرد. بعدها اکبر بادشاه از سلسله سلاطین مغول سقف روی آن درست کرد.<ref>[http://bibipakdaman.com/history.html/ HISTORY OF BIBI RUQAIYA BINTE ALI (a.s]، سایت زیارتگاه.</ref>

بارگاه همراه با یک مسجد و قبرستان وسیعی دارد در سال ۱۹۶۷م در اوقاف به ثبت رسید و در ۱۵ دسامبر ۱۹۶۹م توسعه یافت.<ref>[http://bibipakdaman.com/history.html/ HISTORY OF BIBI RUQAIYA BINTE ALI (a.s]، سایت زیارتگاه.</ref>

دولت ایالت پنجاب در سال ۲۰۲۱م بازسازی این مزار را آغاز نمود بودجه به آن اختصاص داد تا بارگاه بازسازی و توسیع شود.

البته علمای شیعه و سنی نسبت به بازسازی اعتراض کردند و تغییر در نقشه قدیمی ساختمان و طرح بازسازی جدید را مغایر با شأن این بارگاه و خلاف قوانین میراث باستانی دانسته از محاکم قضایی درخواست جلوگیری کردند.<ref>[https://www.islamtimes.org/ur/gallery/877402/1/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86-%DA%A9%DB%92-%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%92-%D8%B3%DB%92-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%81-%D8%B3%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A1-%DA%A9%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B3-%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3 لاہور، مزار بی بی پاکدامن کے تعمیر کے حوالے سے شیعہ سنی علماء کی پریس کانفرنس]، خبرگزاری اسلام تائمز</ref>

در طول سال زائران بقصد زیارت به بی‌بی پاکدامن سفر می‌کنند. شیعیان هر شب جمعه عزاداری برگزار می‌کنند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/ur/news/2018/02/23/1664279/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%92-%DA%A9%DB%92-%D8%B9%D8%B1%D8%B3-%DA%A9%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%DB%81%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%A7 لاہور | حضرت بی بی پاکدامنؒ کے عرس کی تقریبات کا آغاز ہوگیا]، خبرگزاری تسنیم</ref> هر سال سه روز بر مزار بعنوان سالگرد رقیه مراسم برگزرا می‌شود و شیعه و سنی در آن شرکت می‌کنند.<ref>[https://www.tasnimnews.com/ur/news/2018/02/23/1664279/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%92-%DA%A9%DB%92-%D8%B9%D8%B1%D8%B3-%DA%A9%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%DB%81%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%A7 لاہور | حضرت بی بی پاکدامنؒ کے عرس کی تقریبات کا آغاز ہوگیا]، خبرگزاری تسنیم</ref>

در زیارتگاه دو محوطه وجود دارد که یکی آرامگاه بی‌بی حاج رقیه، بی‌بی تاج و بی‌بی نور، و دیگری آرامگاه بی‌بی حور، بی‌بی گوهر و بی‌بی شهباز است. علاوه بر شش بانوان که ذکر شد، سیدجلال الدین حیدربن صفی الدین بخاری (متوفی ۱۰۱۶)، برادر میران محمدشاه موج دریا بخاری (متوفی ۱۰۱۳) با گنبدی آجری در محوطه اول دیوار به دیوار مقبره بی‌بی تاج قرار دارد و مردم آن را روضه استاد حضرات بیبیان می‌نامند.<ref>اردو دائرة المعارف اسلامیّه، ذیل مادّه، لاهور ۱۳۸۴ـ۱۴۱۰/۱۹۶۴ـ۱۹۸۹؛ غلام سرور لاهوری، خزینه الاصفیا، ج۲، ص۹۳، ج ۲، کانپور ۱۳۳۲/۱۹۱۴.</ref>

درباره سرگذشت این بانوان چند اثر نگارش شده‌اند که دو رساله به نام «رساله بیبیان پاکدامنان» از غلام دستگیر نامی؛ «رساله بیبیان پاکدامن» از محمددین کلیم؛ کتاب «بیبیان پاک دامنان» از مسعود رضا خاکی؛ «بی‌بی پاک دامن» از مولانا سیدآغا مهدی لکهنوی (متوفی 1365 ش ) و «تاریخ بیبیان پاکدامنان» از مولوی محمدبخش شاه قریشی<ref>نقوی، حسین عارف نقوی، برّ صغیرکی امامیه مصنفیّن: کی مطبوعه تصانیف اوراتراجم، ج۱، ص۴۴۶، ج ۲ ص۴۵۸، ج۲ ص ۴۶۱.</ref>

را می‌توان نام برد.

 

 

 

{{پانویس}}

 

*[https://www.tasnimnews.com/ur/news/2018/02/23/1664279/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%92-%DA%A9%DB%92-%D8%B9%D8%B1%D8%B3-%DA%A9%DB%8C-%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%DA%A9%D8%A7-%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%DB%81%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%A7 حضرت بی بی پاکدامنؒ کے عرس کی تقریبات کا آغاز ہوگیا]، خبرگزاری تسنیم، درج مطلب:۲۳ فوریه ۲۰۱۸م، تاریخ بازدید: ۱۰ آبان ۱۴۰۱ش؛

*اردو دائرة معارف اسلامیّه ، لاهور 1384ـ1410/1964ـ1989؛

*چشتی، نور احمد، تحقیقات چشتی ، چاپ احسان علی ، لاهور ۱۹۶۴م؛

*چغتایی، محمد عبدالله، تاریخی مساجد لاهور ، لاهور ۱۹۷۶م؛

*غلام سرور لاهوری ، خزینة الاصفیا ، ج ۲، کانپور ۱۳۳۲ش/۱۹۱۴م

*منشی محمد دین فوق، تذکره علماء لاہور، ۱۳۳۸ق  

*نقوی،حسین عارف، برّصغیر کی امامیه مصنفیّن کی مطبوعه تصانیف اور تراجم ، اسلام آباد ۱۳۷۶ ش.