Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
چاووش‌خوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←تاریخچه
جز (←تاریخچه) |
|||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
'''چاووش‌خوانی'''، رسم شعرخوانی به آواز با آدابی خاص در بدرقه و استقبال حج‌گزاران و زائران. چاووشان در ایام خاص موسم [[حج]] یا [[زیارت]] [[عتبات]] [[عراق]] و [[حرم امام رضا]]، میان شهرها و روستاهای [[ایران]] می‌چرخیدند و با آداب و رسومی خاص مردم را از سفر و حرکت کاروان باخبر و به حج یا زیارت ترغیب و تشویق می‌کردند. آنان افزون بر چاووشی‌خوانی، کارها و وظایف دیگری نیز بر عهده داشتند. مهم‌ترین و معروف‌ترین مضمون اشعار چاووشی دعوت مردم به سفر زیارتی است که معمولاً برای زیارت [[حرم امام حسین(ع)|مزار امام حسین(ع)]] با این مصراع آغاز می‌شود: «هر که دارد هوس کرب و بلا بسم‌اللّه» و به یک تا چهار مصراعِ [[صلوات]] ختم می‌شود. | '''چاووش‌خوانی'''، رسم شعرخوانی به آواز با آدابی خاص در بدرقه و استقبال حج‌گزاران و زائران. چاووشان در ایام خاص موسم [[حج]] یا [[زیارت]] [[عتبات]] [[عراق]] و [[حرم امام رضا]]، میان شهرها و روستاهای [[ایران]] می‌چرخیدند و با آداب و رسومی خاص مردم را از سفر و حرکت کاروان باخبر و به حج یا زیارت ترغیب و تشویق می‌کردند. آنان افزون بر چاووشی‌خوانی، کارها و وظایف دیگری نیز بر عهده داشتند. مهم‌ترین و معروف‌ترین مضمون اشعار چاووشی دعوت مردم به سفر زیارتی است که معمولاً برای زیارت [[حرم امام حسین(ع)|مزار امام حسین(ع)]] با این مصراع آغاز می‌شود: «هر که دارد هوس کرب و بلا بسم‌اللّه» و به یک تا چهار مصراعِ [[صلوات]] ختم می‌شود. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
از پیشینه این رسم اطلاع چندانی در دست نیست. برخی<ref>عناصری، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ص۱۶۴؛ یوسفی، «چاووش»، ص۸.</ref> کوشیده‌اند میان این رسم با آیین سوگ سیاوش شباهتی بیابند. گزارش‌هایی که از اجرای این رسم در [[ایران]] در دست است، قدمت چندانی ندارند. ظاهراً رسم چاووش‌خوانی برای زائران [[کربلا]] یا [[مشهد]] از دوره [[صفویه]] (حدود۹۰۶-۱۱۳۵ش) مرسوم شده و به‌ویژه در دوره [[قاجار]] (۱۲۱۰-۱۳۴۴ش) به آن توجه ویژه شده است.<ref>روزنامه وقایع اتفاقیه، ص۲؛ ادیب الملک، ص۳۹؛ پولاک، ص۲۳۰؛ حمیدی، «چاووش و چاووشی (چوش)»، ص۲۰۰۴.</ref> | از پیشینه این رسم اطلاع چندانی در دست نیست. برخی<ref>عناصری، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ص۱۶۴؛ یوسفی، «چاووش»، ص۸.</ref> کوشیده‌اند میان این رسم با آیین سوگ سیاوش شباهتی بیابند. گزارش‌هایی که از اجرای این رسم در [[ایران]] در دست است، قدمت چندانی ندارند. ظاهراً رسم چاووش‌خوانی برای زائران [[کربلا]] یا [[مشهد]] از دوره [[صفویه]] (حدود۹۰۶-۱۱۳۵ش) مرسوم شده و به‌ویژه در دوره [[قاجار]] (۱۲۱۰-۱۳۴۴ش) به آن توجه ویژه شده است.<ref>روزنامه وقایع اتفاقیه، ص۲؛ ادیب الملک، ص۳۹؛ پولاک، سفرنامه پولاک، ص۲۳۰؛ حمیدی، «چاووش و چاووشی (چوش)»، ص۲۰۰۴.</ref> | ||
==چگونگی اجرا== | ==چگونگی اجرا== | ||
چاووش‌خوانی غالباً به‌صورت تک‌خوانی و گاه به‌صورت گفتگوی چاووش‌خوان با نوچه‌ها اجرا می‌شد و در برخی موارد، بدرقه‌کنندگان و زائران نیز با چاووش‌خوان هم‌آوایی می‌کردند.<ref>عناصری، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ص۱۳۶؛ رضائی، ص۱۵۷ـ ۱۵۸؛ یوسفی، «چاووش»، ص۷؛ حمیدی، «چاووش و چاووشی (چوش)»، ص۲۰۰۴؛ قس نصری اشرفی، نمایش و موسیقی در ایران، ج ۲، ص۱۰۹.</ref> اشعار چاووشی در وزن‌ها و قالب‌های گوناگون خوانده می‌شد، ولی اشعاری با چهار مصراع، در وزنِ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن محذوف) رایج‌تر بود. در همه این اشعار، در پایان هر بیت یا هر بند، چاووش‌خوان حاضران را به ذکر [[صلوات]] دعوت می‌کرد که در حکم بیت ترجیع بود.<ref>رضائی، ص۱۵۷ـ ۱۵۸؛ حمیدی، «چاووش و چاووشی (چوش)»، ص۲۰۰۴.</ref> | چاووش‌خوانی غالباً به‌صورت تک‌خوانی و گاه به‌صورت گفتگوی چاووش‌خوان با نوچه‌ها اجرا می‌شد و در برخی موارد، بدرقه‌کنندگان و زائران نیز با چاووش‌خوان هم‌آوایی می‌کردند.<ref>عناصری، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، ص۱۳۶؛ رضائی، ص۱۵۷ـ ۱۵۸؛ یوسفی، «چاووش»، ص۷؛ حمیدی، «چاووش و چاووشی (چوش)»، ص۲۰۰۴؛ قس نصری اشرفی، نمایش و موسیقی در ایران، ج ۲، ص۱۰۹.</ref> اشعار چاووشی در وزن‌ها و قالب‌های گوناگون خوانده می‌شد، ولی اشعاری با چهار مصراع، در وزنِ فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن محذوف) رایج‌تر بود. در همه این اشعار، در پایان هر بیت یا هر بند، چاووش‌خوان حاضران را به ذکر [[صلوات]] دعوت می‌کرد که در حکم بیت ترجیع بود.<ref>رضائی، ص۱۵۷ـ ۱۵۸؛ حمیدی، «چاووش و چاووشی (چوش)»، ص۲۰۰۴.</ref> | ||