تکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

===در دوره قاجار===

در دوره قاجار با رونق [[تعزیه]]، تکیه در مفهومی که امروز برای ایرانیان آشناترست، یعنی محل برگزاری مراسم تعزیه [[امام حسین(ع)]]، چنان فراگیر شد که دیگر، اقامتگاه‌های صوفیان بندرت به این نام خوانده می‌شد. به نوشته سلطان زاده <ref>ص ۱۸۳</ref> در این دوره اگر جایی برای اجرای [[تعزیه]] می‌ساختند یا برای نخستین بار برای این منظور در نظر می‌گرفتند آن را تکیه می‌نامیدند. اوج رونق تکیه‌ها از دوره [[ناصرالدین شاه]] (۱۲۶۴ـ۱۳۱۳) تا [[انقلاب مشروطه]] بود. در این دوره، در گزارش هایی درباره [[تهران]]، نام بیش از پنجاه تکیه آمده است، از جمله تکیه‌های آقا بهرام، اسماعیل بزاز، افشارها، بربری‌ها، پهلوان شریف، پامنار، چالحصار، چهل تن، حاجی وکیل، خداآفرین، خشتی‌ها، خلج‌ها، دباغ خانه، درخونگاه، رضا قلیخان، زرگرها، سادات اخوی، سرپولک، سرتخت، عباس آباد، عرب‌ها، عودْلاجان، قاطرچی‌ها، قمی‌ها، کرمانی‌ها، لوطی علیخان، ملک آباد، منوچهرخان، لوردَزخان و هفت تن.<ref>اتحادیه، ص۱۰۷، ۱۸۶ـ ۱۸۷؛ کریمان، ص۱۵۸؛ ذکاء، ص۲۸۴؛ ستوده، ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۴ ش، ج۱، ص۴۴۷</ref> در میان تکیه‌های تهران، برخی اهمیت بیشتر یا ویژگی بارزی داشتند، از جمله: تکیه سادات اخوی که در آن برای پاگرفتن و رشد کودک، شمع روشن می‌کردند و هر سال با قد کشیدن کودک، شمع بلندتری روشن می‌کردند، چنانکه باغچه این تکیه هر سال از شمع‌های قدی پر می‌شد؛ <ref>مستوفی، ج۱، ص۳۰۲</ref> تکیه عباس آباد یا حاج میرزا آغاسی که محل برگزاری تعزیه‌های دولتی بود؛ <ref>شیل، ص۶۸</ref> تکیه عزت الدوله، خواهر ناصرالدین شاه، که مراسم [[تعزیه]] در آن اجرا می‌شد و به بانوان اختصاص داشت؛ <ref>مستوفی، ج۱، ص۲۹۹</ref> و سرانجام تکیه دولت.

از نام تکیه‌ها برمی‌آید که بانیان آنها معمولاً اصناف، گروه‌های شهرستانی ساکنِ پایتخت، ثروتمندان و متنفذان بوده‌اند. اینان‌گاه بنایی مخصوصِ تکیه می‌ساختند و‌گاه محل سکونت خود را، در ماه محرم به برگزاری مراسم تعزیه اختصاص می‌دادند و آن را وقف تعزیه و [[روضه خوانی]] می‌کردند. به همین دلیل بسیاری از منازل مسکونی شاهزادگان و اعیان به نحوی ساخته می‌شد که بتوان با نصب چادر بزرگی روی حیاط و پوشاندن حوضِ وسطِ حیاط، فضایی مناسب برای اجرای تعزیه فراهم کرد.<ref>مستوفی، ج۱، ص۲۹۹</ref>

بناهایی که اختصاصاً برای تکیه ساخته شده بود، اغلب در مسیر گذر اصلی، دو محله را به یکدیگر پیوند می‌داد.<ref>توسلی، ص۸۱ ـ۸۳</ref> فضای داخلی بنای تکیه اغلب به سه بخش تقسیم می‌شد:

#حیاط که موسوم به عباسیه بود و در آنجا مراسم مربوط به [[حضرت عباس]] علم دار [[امام حسین]] ع بر گزار می‌شد.

* محمدطه ولی، المساجد فی الاسلام، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.

* لطف اللّه هنرفر، گنجینة آثار تاریخی اصفهان، اصفهان ۱۳۴۴ ش.

* anglais (langue classique et moderne) , Paris 1967.

* Jean Chardin, Voyages du Chevalier Chardin en Perse et autres lieux de l'Orient , new ed. by L. Langle ©s, Paris 1811.

* Eleanor Sims, "Trade and travel: markets and caravanserais", in Architecture of the Islamic world , ibid.

==پیوند به بیرون==