عمار یاسر: تفاوت میان نسخه‌ها

عمار بن یاسر بن عامر، [[کنیه]]‌اش ابویقظان، و حلیف (هم پیمان) [[بنی مخزوم|بنی‌مخزوم]] بود.<ref>ابن اثیر، أسد الغابة، ۲۰۰۱، ج۴، ص۴۳.</ref> نسب عمار به خاندان عنس بن مالک از قبایل قحطانی و ساکن [[یمن]] می‌رسد. [[یاسر بن عامر عنسی|یاسر]] پدر عمار در جوانی به [[مکه]] رفت و در آنجا اقامت کرد و با ابوحذیفه که از بنی‌مخزوم بود، پیمان بست.<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۲۰۰۱، ج۳، ص۳۰۸</ref>

مادر عمار نیز [[سمیه دختر خباط]] بود که از اولین مسلمانان و اولین [[شهادت|شهید]] زن در [[اسلام]] بوده است.

عمار و پدر و مادرش از سابقین در [[اسلام]] بودند. براساس روایتی، وی بعد از سی و چند نفر مسلمان شد و بنابر روایتی دیگر، یکی از هفت تن مسلمان نخست بود.<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۲۰۰۱، ج۴، ص۳۰۹</ref> عمار، برادرش عبدالله، پدرش [[یاسر بن عامر|یاسر]] و مادرش [[سمیه]]، [[بلال]]، [[خباب بن ارت|خَبّاب]]، و [[صهیب بن سنان|صُهَیب]]، به دست [[قریش]] به شدیدترین وجهی شکنجه شدند تا از [[اسلام]] روگردان شوند. سمیه و یاسر در اثر این شکنجه‌ها جان دادند. آن‌ها نخستین شهدای اسلام بودند.<ref>الامین، اعیان الشیعة، ۱۴۲۰، ج۱۳، ص۲۸.</ref>

[[شرک|مشرکان]]، عمار را نیز مجبور به ناسزاگویی به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] کردند؛ اما پیامبر اکرم(ص) عذر او را پذیرفت و به او فرمود اگر دیگربار نیز مجبورش کردند، چنین کند. در پی این ماجرا بود که این [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|مَن کفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُکرِ هَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمَانِ|ترجمه=هر کس پس از ایمان آوردن خود، به خدا کفر ورزد [عذابی سخت خواهد داشت ] مگر آن کس که مجبور شده [ولی ] قلبش به ایمان اطمینان دارد.|سوره=۱۶|آیه=۱۰۶}}<ref>سوره نحل، آیه۱۰۶</ref><ref>ابن اثیر، أسد الغابه، ۲۰۰۱، ج۴، ص۳۰۹؛الامین، اعیان الشیعة، ۱۴۲۰، ج۱۳، ص۲۸</ref>

بنابر برخی از گزارش‌ها، عمار از جمله [[مهاجرین|مهاجران]] به [[حبشه]] بود.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ۱۳۸۳، ج۱، ص۲۲۰.</ref>

عمار در هنگام [[هجرت به مدینه|مهاجرت پیامبر]] به [[مدینه]] همراه آن حضرت بود و در [[محله قبا]] در ساخت [[مسجد قبا]] همکاری داشت.<ref>ابن الأثیر، أسد الغابة، ۲۰۰۱، ج۴، ص۴۶.</ref> وی در مدینه از [[صحابه]] نزدیک پیامبر اسلام بود و در همه جنگ‌های آن حضرت شرکت داشت.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ج۳، ص۱۰۹</ref>

[[حدیث|روایاتی]] از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] در فضایل عمار نقل شده است؛ از جمله اینکه آن حضرت فرمودند [[بهشت]] مشتاق [[علی]]، عمار، [[سلمان فارسی|سلمان]] و [[بلال]] است.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۲۹.</ref> همچنین از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمود: عمار با حق است و حق با عمار، عمار گرد حق می‌چرخد هرجا که باشد، و قاتل عمار در آتش است.<ref>الامینی، الغدیر، ۱۳۹۷، ج۹، ص۲۵</ref>

عمار در کنار [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[مقداد]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]] از نخستین [[شیعه|شیعیان]] دانسته شده‌اند که در زمان پیامبر(ص) بدین نام شناخته شده‌اند.<ref>رجوع کنید به: النوبختی، فرق الشیعه، ۱۴۰۴، ص۱۸؛ شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶، ج۲، ص۲۸۲.</ref>

عمار در دفاع از حق [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]] بر ولایت در آغاز از [[بیعت]] با [[ابوبکر]] سرباز زد.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه آیتی، ج۱، ص۵۲۴.</ref> وی در زمان [[خلیفه اول]] در [[جنگ یمامه]] شرکت کرد و در این جنگ، گوشش بریده شد.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ۱۴۱۵، ج۳، ص۲۲۸.</ref>

در دوران خلافت [[عمر بن خطاب|عمر]] فرماندار [[کوفه|شهر کوفه]] و فرمانده سپاه مسلمانان در این شهر شد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷، ج۴، ص۱۴۴</ref> در دوران فرماندهی او بود که [[جنگ نهاوند]] روی داد و بخشی از مناطق داخلی [[ایران]] فتح شد.<ref>ابن قتیبه، اخبار الطوال، ۱۳۶۸، ص۱۲۸</ref> اما بعد از چندی از این منصب عزل شد. منابع تاریخی علت عزل وی را به روشنی بیان نکرده‌اند و برخی گزارش‌ها از نارضایتی مردم و درخواست آنان از [[عمر بن خطاب|عمر]] برای عزل عمار خبر داده‌اند. علت این اعتراض‌ها به روشنی ذکر نشده است؛ در یکی از این گزارش‌ها اعتراض مردم به ضعف عمار و بی‌اطلاعی وی از سیاست نسبت داده شده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴، ص۲۷۴</ref>

در زمان [[خلیفه سوم]] مشاجراتی شدید میان وی و عمار درگرفت. یکی از این موارد اعتراض عمار به تبعید [[ابوذر غفاری]] به ربذه بود که به مشاجره شدیدی بین عمار و [[عثمان بن عفان|عثمان]] انجامید و عمار به دستور عثمان به سختی کتک خورد. عثمان قصد داشت عمار را از [[مدینه]] تبعید کند؛ اما با اعتراض بنی‌مخزوم و امام علی(ع) از این کار منصرف شد.<ref>یعقوبی،‌ تاریخ یعقوبی، ترجمه آیتی، ج۲، ص۱۷۳</ref> برخی گزارش‌ها ماجرای برخورد، مشاجره و ضرب و شتم عمار را، زمانی دانسته‌اند که او و سایر کوفیان به [[شراب‌خواری]] و بی‌قیدی [[ولید بن عقبه]] که از سوی عثمان حاکم کوفه بود، اعتراض  کردند.<ref>ابن قتیبه دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸، ج۱، ص۵۱</ref> گزارش دیگر ضرب و شتم عمار را زمانی ذکر کرده است که عمار به نحوه تقسیم [[بیت المال]] از سوی عثمان اعتراض و به این سخن [[خلافت|خلیفه]]  که نحوه مصرف بیت‌المال را از اختیارات خود می‌دانست، انتقاد کرد.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ،‌ ج۵، ص۲۰۲</ref>

عمار در ماجرای شورش بر عثمان با معترضان همراهی داشت. او در [[مصر]] به معترضان پیوست و در [[مدینه]] در [[ماجرای قتل عثمان|محاصره عثمان]] شرکت داشت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴، ج۵، ص۵۴۹</ref>

عمار یاسر از طرفداران خلافت علی(ع) بود. پس از کشته شدن [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] و ماجرای تشکیل [[شورای شش‌نفره|شورای تعیین خلیفه]]، در گفتگویی با [[عبدالرحمن بن عوف]] به او توصیه کرد علی(ع) را انتخاب کند تا مردم دچار تفرقه نشوند.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۹۱</ref> بعد از کشته شدن [[عثمان بن عفان|عثمان]]، عمار از جمله افرادی بود که مردم را به [[بیعت]] با [[امام علی علیه السلام|علی(ع)]] دعوت می‌کردند.<ref>الطوسی، الأمالی، ۱۴۱۴، ص۷۲۸.</ref>

وی در حکومت امیرالمؤمنین(ع) در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] شرکت داشت. در جمل، فرمانده سمت چپ لشکر امام(ع) بود.<ref>المفید، الجمل، قم، ص۱۷۹.</ref> و در روز سوم جنگ صفین نیز فرمانده لشکر امام(ع) بود.<ref>البلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴، ج۲، ص۳۰۳. </ref>

عمار در [[جنگ صفین]] در [[صفر]]<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۹۶۷م، ج۱۱، ص۵۱۱.</ref> یا [[ربیع الثانی]] سال ۳۷ق<ref>ابن عبدالبر، استیعاب، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۱۱۳۸.</ref> به [[شهادت]] رسید. پس از شهادت عمار، [[امام علی]](ع) بر او [[نماز میت|نماز]] گزارد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ج ۳، ص۲۶۲.</ref> عمار هنگام شهادت، بیش از نود سال داشت. برخی ۹۳، برخی ۹۱ و برخی ۹۲ سال گفته‌اند.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ۱۴۱۵، ج ۳، ص۲۳۱.</ref>

شهادت عمار در جنگ صفین به دست سپاهیان [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، همواره از عوامل سرزنش معاویه و یکی از دلایل حقانیت علی(ع) در این نبرد دانسته شده است. دلیل این مسئله، شهرت [[حدیث|حدیثی]] از [[پیامبر(ص)]] بود که بیان می‌کرد کشندگان عمار، گروهی [[بغی|باغی]] (یعنی گروه خارج از اطاعت امام عادل) هستند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ج ۳، صص ۲۵۱-۲۵۳. ابن سعد، جمله مذکور را با اندکی تغییر در عبارت ولی با همان مضمون که «عمار را گروه باغی می‌کشد» با اسناد گوناگون نقل کرده است.</ref> ابن عبدالبر این حدیث را [[متواتر]] می‌داند و می‌گوید از صحیح‌ترین احادیث است.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ۱۴۱۵، ج ۳، ص۲۳۱.</ref>

گفته‌اند که [[خزیمه بن ثابت]]، در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] حاضر شد ولی شمشیر از غلاف بیرون نیاورد ولی در جنگ صفین هنگامی که دید عمار به دست لشکر [[معاویه]] کشته شده گفت: اکنون گروه گمراه برای من مشخص شد و شروع به جنگ در رکاب امام علی(ع) کرد تا اینکه به [[شهادت]] رسید.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ج ۳، ص۲۵۹.</ref>

قبر عمار در محل شهادتش در استان رقه در [[سوریه]] قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ج۲، ص۱۰۰</ref> نویسنده کتاب اماکن زیارتی سیاحتی سوریه در توصیف این مقبره چنین می‌نگارد: «این مقبره در سمت راست باب علی علیه‌السلام است. چند سالی است به اهتمام [[ایران|جمهوری اسلامی ایران]] مقبره‌های بسیار بزرگ و باشکوه در حال ساخت است. بر فراز مقبره عمار، [[گنبد|گنبدی]] مرتفع از بتون و سیمان قرار دارد و ارتفاع و سقف مقبره نیز بسیار زیاد است. قبر او در زیر این گنبد قرار دارد.»<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ۱۳۸۱، ص۱۹۸</ref>

تمام نماهای خارجی بنا و صحن، با سنگ‌های سفید رنگ و نیز تزئینات کاشی کاری پوشیده شده و زیبایی خیره کننده‌ای به آن بخشیده است. زیارتگاه عمار یاسر در غرب صحن و زیارتگاه اویس قرنی در شرق صحن واقع است و بنای هر دو به یک شکل و دارای گنبد با کاشی‌های آبی رنگ و مناره مرتفع است. در بیرون از ضلع شرقی صحن، زیارتگاه ابی بن قیس قرار دارد که دارای گنبدی کوچک‌تر از زیارتگاه‌های عمار و اویس است.»<ref>خامه‌یار،‌ «زیارتگاه‌های اهل بیت و اصحاب در سوریه»، ص۴۰</ref>

* ابن هشام الحمیری، السیرة النبویة، ج۱، تحقیق: محمد محیی الدین عبدالحمید، مصر: مکتبة محمد علی صبیح وأولاده، ۱۳۸۳-۱۹۶۳م.

* الأمینی، [[الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب|الغدیر]]، ج۹، بیروت:دار الکتاب العربی، ۱۳۹۷-۱۹۷۷م.

* ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، بیروت:‌ دار صادر، بی‌تا.

* ابن قتیبه دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال،قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.

* ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق و تعلیق: علی محمد معوض، عادل احمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق./۱۹۹۵م.

* الامین، السیدمحسن، اعیان الشیعة، ج۱۳، حققه واخرجه وعلق علیه حسن الامین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۲۰ق ـ۲۰۰۰م.

* البلاذری، احمد بن یحی بن جابر، انساب الاشراف، تحقیق: محمدباقر محمودی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق-۱۹۷۴م.

* حرزالدین، محمد، مراقد المعارف،  

* شهابی، محمود، ادوار فقه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۶ش.

* طبری،‌ محمد بن جریر، تاریخ طبری،‌تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت،‌دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.

* الطوسی، محمد بن حسن بن علی بن حسن، الأمالی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة - مؤسسة البعثة، قم:‌ دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۱۴ق.

*قائدان، اصغر، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، تهران: مشعر، ۱۳۸۰.

* مفید، الجمل، قم: مکتبة الداوری، بی‌تا، (نسخه موجود در لوح فشرده مکتبة اهل البیت(ع)، نسخه دوم، ۱۳۹۱ش).

* مقدسی، محمد بن طاهر، البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة،بی تا.

* النوبختی، الحسن بن موسی، فرق الشیعة، بیروت: دارالاضواء، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.

* یعقوبی، ابن واضح احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۷۸.

  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد