کاربر:S.bahrami/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
'''نظریه تعدد و اشتراک در اسم:''' به‌گفته سید مهدی بحرالعلوم در کتاب فوائد الرجالیة، اولین قائل به این نظریه شیخ بهایی بوده که اسحاق بن عمار صیرفی را امامی و ثقه معرفی کرده و اسحاق بن عمار ساباطی را فطحی مذهب و روایات او را طرد کرده است.<ref>بحرالعلوم، فوائد الرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۰۸؛ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و إكسير السعادتين، ۱۴۲۹ق، ص۹۵.</ref> افراد دیگری همچون سید محمدعلی موحد ابطحی نیز بر این باورند. | '''نظریه تعدد و اشتراک در اسم:''' به‌گفته سید مهدی بحرالعلوم در کتاب فوائد الرجالیة، اولین قائل به این نظریه شیخ بهایی بوده که اسحاق بن عمار صیرفی را امامی و ثقه معرفی کرده و اسحاق بن عمار ساباطی را فطحی مذهب و روایات او را طرد کرده است.<ref>بحرالعلوم، فوائد الرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۰۸؛ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و إكسير السعادتين، ۱۴۲۹ق، ص۹۵.</ref> افراد دیگری همچون سید محمدعلی موحد ابطحی نیز بر این باورند. | ||
در نظریه تعدد عالمان دیگری همچون عبدالله مامقانی،<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۲۳ق، ج۹، | در نظریه تعدد عالمان دیگری همچون عبدالله مامقانی،<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۲۳ق، ج۹، ص۱۵۴.</ref> احادیث صیرفی را امامی و روایاتش را صحیح دانسته و ساباطی را فطحی مذهب و احادیث او را موثقه می‌دانند. | ||
(((((عالمان دیگری همچون شوشتری و سید محمدعلی موحد ابطحی بر این باورند که اسحاق بن عمار نامی مشترک بین دو نفر بوده که یکی اسحاق بن عمار صیرفی است و دیگری اسحاق بن عمار ساباطی، ایشان صیرفی را ثقه معرفی نموده و ساباطی را جرح کرده و روایاتی که از طریق او رسیده است را نپذیرفته‌اند.))))) | (((((عالمان دیگری همچون شوشتری و سید محمدعلی موحد ابطحی بر این باورند که اسحاق بن عمار نامی مشترک بین دو نفر بوده که یکی اسحاق بن عمار صیرفی است و دیگری اسحاق بن عمار ساباطی، ایشان صیرفی را ثقه معرفی نموده و ساباطی را جرح کرده و روایاتی که از طریق او رسیده است را نپذیرفته‌اند.))))) | ||
نسخهٔ ۶ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۴۸
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | اسحاق بن عمار بن حیان مولی بنی تغلب ابو یعقوب صیرفی |
| کنیه | ابو یعقوب |
| محل زندگی | کوفه |
| خویشاوندان سرشناس | اسماعیل (برادر) محمد (فرزند) |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام صادق(ع) امام کاظم(ع) |
| موضوع روایات | امامت ثواب و عقاب اعمال تفسیر برخی از آیات قرآن ابواب فقهی |
اسحاق بن عمار صَیرَفی'
«منبع»
معرفی و جایگاه
اسحاق بن عمار بن حیان مولی بنی تغلب ابو یعقوب صیرفی از اصحاب امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) بوده[۱] و محققانی همچون محمدجواد شبیری زنجانی، نقل روایت اسحاق بن عمار از امام باقر(ع) را نیز محتمل دانسته شده است.[۲] اسحاق در کوفه زندگی می‌کرده و شغلش صرافی بوده است.[۳] اسحاق بن عمار مورد اعتماد امام صادق(ع) بوده و به‌گفته برخی از عالمان علم رجال حضرت او را نسبت به مطالب مهمی همچون صحیفه‌ای که نام امامان شیعه در آن بوده آگاه ساخته است.[۴] نجاشی رجال شناس قرن پنجم هجری قمری، اسحاق بن عمار صیرفی را ثقه و از بزرگان امامیه معرفی کرده است. به‌گفته رجال‌پژوهان، نام اسحاق بن عمار در سلسله سند بیش از هزار روایت از کتب اربعه ذکر شده که بیشترشان بدون واسطه از امامان شیعه بوده است.[۵] در منابع حدیثی از اسحاق بن عمار در باب امامت، ثواب و عقاب اعمال، تفسیر برخی از آیات قرآن و ابواب فقهی همچون زکات، نماز، روزه، نکاح، طلاق، حج و معاملات روایت نقل شده است.[۶] اسحاق بن عمار دارای کتاب بوده و راویانی همچون صفوان بن یحیی این کتاب را از او روایت کرده و نجاشی و شیخ طوسی نیز طریق روایات خود را به این کتاب رسانده‌اند.[۷] این کتاب تا زمان شهید اول در دسترس بوده است.[۸]
خاندان
از اسحاق بن عمار، پدرش عمار بن حیان، برادرش اسماعیل و برادرزادگان او در کتب رجالی به نیکی یاد شده و عالمان رجال خاندان صیرفی را توصیف کرده‌اند.[۹] از فرزندان اسحاق سه تن به نام‌های محمد، علی و یعقوب شناخته شده‌اند؛[۱۰] به‌گفته نجاشی، محمد از راویان ثقه و دارای کتاب بوده و از امام کاظم(ع) روایت نقل کرده است.[۱۱]
شخصیت‌شناسی و وثاقت
به‌عقیده پژوهشگران علم رجال، وجود شخصی با نام اسحاق بن عمار در کتب رجال اختلاف برانگیز بوده و عالمان علم رجال بین معرفی او به اسحاق بن عمار صیرفی و اسحاق بن عمار ساباطی تردید کرده‌اند.[۱۲] به‌گفته محققان علوم حدیث، منشاء اختلاف پیرامون شخصیت اسحاق بن عمار که باعث پیدایش سه نظریه[۱۳] درباره او شده، نظر شیخ طوسی در کتاب الفهرست[۱۴] بوده که ایشان در این کتاب برای اولین بار نامی از اسحاق بن عمار ساباطی به میان آورده و او را ثقه و مورد اطمینان دانسته است.[۱۵] منبع
نظریه اتحاد و فطحیت اسحاق: عالمانی همچون علامه حلی،[۱۶] ابن‌طاووس[۱۷] و ابن‌داوود حلی،[۱۸] اسحاق بن عمار صیرفی و یا اسحاق بن عمار ساباطی را شخص واحدی معرفی کرده و او را ثقه و احادیث رسیده از طریق او به غیر از روایات منفرده را مورد اطمینان دانسته‌اند. سید ابوالقاسم خویی با قبول اینکه اسحاق بن عمار اسحاق بن عمار صیرفی و اسحاق بن عمار ساباطی را شخصی واحد و ثقه بوده، درباره شخصیت او چنین گفته است: این شخص گاهی به شهرش (ساباط مدائن) و گاهی به شغلش (صرافی) نسبت داده شده است.[۱۹]
نظریه تعدد و اشتراک در اسم: به‌گفته سید مهدی بحرالعلوم در کتاب فوائد الرجالیة، اولین قائل به این نظریه شیخ بهایی بوده که اسحاق بن عمار صیرفی را امامی و ثقه معرفی کرده و اسحاق بن عمار ساباطی را فطحی مذهب و روایات او را طرد کرده است.[۲۰] افراد دیگری همچون سید محمدعلی موحد ابطحی نیز بر این باورند.
در نظریه تعدد عالمان دیگری همچون عبدالله مامقانی،[۲۱] احادیث صیرفی را امامی و روایاتش را صحیح دانسته و ساباطی را فطحی مذهب و احادیث او را موثقه می‌دانند.
(((((عالمان دیگری همچون شوشتری و سید محمدعلی موحد ابطحی بر این باورند که اسحاق بن عمار نامی مشترک بین دو نفر بوده که یکی اسحاق بن عمار صیرفی است و دیگری اسحاق بن عمار ساباطی، ایشان صیرفی را ثقه معرفی نموده و ساباطی را جرح کرده و روایاتی که از طریق او رسیده است را نپذیرفته‌اند.)))))
عنایت‌الله قُهْپایی، رجال‌شناس شیعه قرن یازدهم قمری و نویسنده کتاب مجمع الرجال بر این باور است که اسحاق بن عمار مشترک بین دو نفر بوده اما اسحاق بن عمار موجود در طریق روایات اسحاق بن عمار صیرفی است.
نظریه اتحاد و امامی بودن اسحاق: نجاشی در کتاب رجالی خود، اسحاق بن عمار را صیرفی، امامی و ثقه معرفی کرده[۲۲] و عالمانی همچون سید بحرالعلوم و محمدباقر مجلسی نیز اسحاق بن عمار را شخص واحدی دانسته و قائلند که در طریق روایات، اسحاق بن عمار صیرفی منظور بوده است. سید موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه و از رجال‌شناسان معاصر نیز بر این باور است که اسحاق بن عمار شیعه امامی و ثقه بوده است.
ادله
برای هر کدام از نظریه‌های ارائه شده پیرامون شخصیت و وثاقت اسحاق بن عمار، دلایلی ذکر شده که برخی از آنها عبارت است از:
ادله قائلان به تعدد: مهم‌ترین دلیل، تفاوت در خاندان اسحاق بن عمار صیرفی و اسحاق بن عمار ساباطی معرفی شده که خاندان حیان تغلبی و خاندان موسی ساباطی دو خاندان جداگانه بوده‌اند و در هر یک عمار نامی با فرزند اسحاق وجود داشته است.
قائلان به نظریه تعدد، راهکارهایی برای تمییز قائل شدن بین اسحاق بن عمار صیرفی و اسحاق بن عمار ساباطی ارائه داده و گفته‌اند: اگر روایات اسحاق بن عمار از طریق امام صادق(ع) نقل شده باشد، اسحاق بن عمار صیرفی مراد است؛ یوسف بحرانی در کتاب الدرر النجفیه نقل کرده است که اسحاق بن عمار ساباطی امام صادق(ع) را درک نکرده و اگر روایتی از امام کاظم(ع) نقل شده باشد احتمال اشتراک بین اسحاق بن عمار صیرفی و اسحاق بن عمار ساباطی وجود دارد.
ادله قائلان به اتحاد: سید ابواقاسم خویی به دلیل اینکه نجاشی در کتاب رجالی خود فقط اسحاق بن عمار صیرفی را معرفی کرده و نامی از اسحاق بن عمار ساباطی به میان نیاورده و شیخ طوسی در الفهرست متذکر ساباطی شده و نامی از صیرفی نیاورده، طرفدار نظریه اتحاد شده و گفته است: اگر واقعا این دو متعدد بودند دلیلی نداشت نجاشی ساباطی را در کتاب خود ذکر نکند با اینکه او کتابش را بعد از الفهرست شیخ طوسی نوشته و کتاب او ناظر به کتاب شیخ است.
از دیگر ادله‌ای که پژوهشگران علم رجال برای اثبات نظریه اتحاد متذکر شده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شیخ طوسی در کتاب الرجال که برای ذکر نام اصحاب ائمه تألیف شده، تنها نام اسحاق بن عمار صیرفی را ذکر کرده و نامی از اسحاق بن عمار ساباطی به میان نیاورده است.
- تنها کسی که اسحاق بن عمار را توصیف به ساباطی کرده شیخ طوسی در الفهرست بوده در حالی که قبل از آن سابقه چنین کاری وجود نداشته است.
- شیخ صدوق در مشیخه طریق روایاتی که بیان کرده را ذکر کرده؛ اگر اسحاق بن عمار متعدد بود قطعا شیخ صدوق نام هر دو را می‌آورد؛ در حالی که از اسحاق بن عمار ساباطی حرفی به میان نیاورده است.
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۷۱.
- ↑ شبیری، توضيح الأسناد المشكلة فی الكتب الأربعة ج۲،ص۳۷۹.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۲.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۲.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۳.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۳.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۳.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۳.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۲.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۳۶۱.
- ↑ ارجمند، «بازشناسی جایگاه رجالی «اسحاق بن عمار»، ص۱۷۳.
- ↑ ارجمند، «بازشناسی جایگاه رجالی «اسحاق بن عمار»، ص۱۷۳.
- ↑ طوسی، الفهرست، الشریف الرضی، ص۱۵.
- ↑ زعفرانی‌زاده، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، ص۲۹۲.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، ۱۴۱۷ق، ص۳۱۷.
- ↑ ابن‌طاووس، التحریر الطاووسی، ۱۴۱۱ق، ص۴۰و۴۲.
- ↑ ابن‌داوود حلی، کتاب الرجال، ص۵۲، ۱۳۸۳ق.
- ↑ خوئی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۱۱، ص۲۳۱.
- ↑ بحرالعلوم، فوائد الرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۰۸؛ شیخ بهایی، مشرق الشمسين و إكسير السعادتين، ۱۴۲۹ق، ص۹۵.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۲۳ق، ج۹، ص۱۵۴.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۷۱.
منابع
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین (دفتر نشر اسلامی)، ۱۴۱۸ق.
- زعفرانی‌زاده، سعید، «صیرفی، اسحاق بن عمّار»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۳۰، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- ارجمند، محمدعلی، «بازشناسی جایگاه رجالی «اسحاق بن عمار»، در مجله حدیث حوزه، شماره ۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۰ش.
- ابن‌داوود حلی، حسن بن علی، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، نجف، الشریف الرضی، بی‌تا.
- ابن‌طاووس، احمد بن موسی، التحریر الطاووسی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۱۱ق.
- خوئی، ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، موسسة احیاء آثار الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق
- بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی، رجال السید بحرالعلوم المعروف بالفوائد الرجالیة، تهران، مکتبة الصادق(ع)، ۱۳۶۳ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۷ق،
- شیخ بهایی، محمد بن حسین، مشرق الشمسين و إكسير السعادتين، مشهد، آستان قدس رضوی (بنیاد پژوهش‌های اسلامی)، ۱۴۲۹ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقيح المقال فی علم الرجال، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۲۳ق.
اضافات
- بنا بر هر کدام از سه نظریه که درباره اسحاق بن عمار بیان شد در وثاقت و پذیرش روایات رسیده از طریق اسحاق بن عمار شکی نیست و همه روایات او را پذیرفته‌اند.
- به گفته محققان علم رجال، منظور از اسحاق بن عمار که در طریق روایات آمده اسحاق بن عمار صیرفی است زیرا با توجه به شهرت عمار بن موسی ساباطی اگر فرزندی به نام عمار برای ایشان ذکر شده بود قطعا محدثان از او را به صراحت ذکر می‌کردند. همچنین به گفته پژوهشگران، مذهب اسحاق بن عمار شیعه اثنی عشری بوده زیرا هیچ یک از عالمان رجال
- شیخ طوسی با احتمال این که فطحی مذهب است ولی او را ثقه دانسته و روایات او اعتماد کرده است. نجاشی، اسحاق بن عمار را همان اسحاق بن عمار کوفی صیرفی دانسته و او را توثیق کرده است.
- علامه حلی: در جمع کرده است و فرموده است: وثاقت متفق علیه است و در مورد فطحی بودن گر چه ظاهر نجاشی، نفی فطحی بودن است؛ اما به واسطهٔ صراحت کلام شیخ در فهرست از ظاهر کلام نجاشی رفع ید می‌کنیم. در نتیجه اسحاق بن عمار را فطحی ثقه دانسته است. در این صورت روایات اسحاق بن عمار، موثق تلقی می‌شوند.
- شیخ بهایی:اسحاق بن عمار ساباطی فطحی ثقه است و اسحاق بن عمار کوفی صیرفی، امامی ثقه است؛ بنابراین طبق این مبنا که بین خبر موثقه و صحیحه تفاوت در حکم است، نیازمند تمییز مشترکات در مورد اسحاق بن عمار هستیم.
- علامه بحرالعلوم که در کتاب رجالش فرموده است: این دو، یک نفر هستند ولی نه یک نفری که فطحی است بلکه امامی ثقه است و اصلاً اسحاق بن عمار ساباطی نداریم.«منبع»
- ابویعقوب اسحاق بن عمار بن حیان صیرفی کوفی فطحی تغلبی از موالی بنی تغلب و از یاران امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) بوده و از آن دو حضرت روایاتی نقل کرده است. ابویعقوب از علمای بزرگ و مشهور امامیه، موثق و مورد اعتماد و ثروتمند بوده است. برخی او را فطحی مذهب دانسته‌اند. افرادی مثل غیاث بن کلوب، علی بن اسماعیل بن عمار و محمد بن سلیمان دیلمی از وی روایت کرده‌اند. او تألیفاتی از جمله نوادر داشته که با عناوین کتاب الحدیث و اصل هم ذکر شده است. عده‌ای از رجالیون ایشان را با اسحاق بن عمار بن موسی فطحی ساباطی یکی دانسته‌اند، از این رو به نظر می‌رسد که برخی اطلاعات آن دو مختلط شده و ابویعقوب نیز فطحی قلمداد گردیده است.«منبع»
- نجاشی و علامه بحر العلوم، اسحاق بن عمار را همان اسحاق بن عمار کوفی صیرفی دانسته‌اند ولی در مقابل شیخ طوسی گفته است: اصل بر آن است که این شخص اسحاق بن عمار ساباطی بوده و فطحی مذهب است. شیخ بهایی: دلیل نداریم اسحاق بن عمار ساباطی و اسحاق بن عمار کوفی صیرفی یک نفر باشند. سید جواد شبیری‌زنجانی.... بنا به تحقیقی که راجع به اقوال عالمان علم رجال نسبت به شخصیت اسحاق بن عمار انجام داده است، چنین می‌گوید: اسحاق بن عمار صیرفی و کوفی است و هیچ ارتباطی با ساباط ندارد و فطحی هم نیست بلکه امامی ثقه است.«منبع»