بحث:تسنن دوازده‌امامی
چند نکته
@H.shamloo: با سلام و عرض ادب
- آیا تسنن دوازده‌امامی گرایشی مذهبی است؟! یا یک اصطلاح جدید برای گروهی از اهل سنت است؟
- به نظر من تفاوتی ندارد؛ اگر اصطلاحی جدید برای گروهی از اهل‌سنت باشد هم به دلیل وجود تفاوتی در نگاه مذهبی وضع شده است. در ضمن بنده در این تعاریف تخته‌بند منبع بوده‌ام.
- به نظر مراد از تسنن دوازده امامی خوب روشن و تبیین نشده است. تنها جمله‌ای که در تعریف و ایضاح این اصطلاح آمده این جمله است: «تسنن دوازده‌امامی گرایشی مذهبی در اهل‌سنت قلمداد شده که اعتقاد به خلفای سه‌گانه را با ارادت و اعتقاد به مقام ولایت ائمه شیعه(ع) و چهارده معصوم(ع) درهم آمیخته‌اند»! این جمله خود نیازمند توضیح بیشتری است. آیا سنیان دوازده‌امامی واقعا ولایت ائمه را قبول دارند و به آن معتقدند؟ اگر آری آیا مقصودشان از ولایت همین ولایتی است که شیعیان معتقدند یا مقصود دیگری از آن دارند؟
به نظر این‌گونه نیست که تسنن دوازده‌امامی ولایت ائمه را قبول داشته باشند؛ لااقل از متن مدخل چنین چیزی برنمی‌آید. سراسر مدخل (تاجایی که بنده فهمیدم) درباره سنیان محب اهل‌بیت است نه سنیان معتقد به ولایت ائمه(ع). اسامی اشخاص و کتبی که ذکر شده شاهد این مطلب است.
- تا حدی حق با شماست و بنده هم به این موضوع تفطن داشتم؛ مسئله از اینجا آب می‌خورد که این موضوع موضوعی جدید است و حتی واضعان آن هم هنوز دید روشن نسبت به آن ندارند و حتی جعفریان خود در جایی به این موضوع اشاره کرده است. از طرفی معدود کسانی که به این موضوع پرداخته‌اند به این مطالب وارد نشده‌اند و تقریبا موضوع را با تسامح گذرانده‌اند و روشن نکرده‌اند و بنده هم از خودم نمی‌توانستم حرفی بزنم. البته به نظرم روشن است که منظور از ولایتْ ولایت مورد نظر شیعه نیست و نوعی ولایت باطنی تحت تأثیر تصوف است که البته قابل ذکر نیست چون باید به منبعی که دقیقا به این ارتباط پرداخته باشد ارجاع داده شود که من پیدا نکردم با اینکه بسیار جستجو کردم. برخلاف نظر شما این اصطلاح مربوط به سنیان محب اهل‌بیت نیست. این اصطلاح حدود و ثغور زمانی و مکانی و بستر پیدایش خود را دارد که در مدخل آمده است.
- اگر تسنن دوازده‌امامی به سنیان محب اهل‌بیت گفته شود، به تمام اهل‌سنت باید تسنن دوازده‌امامی گفته شود؛ چرا که ظاهرا اهل سنت تماماً محب اهل بیت‌اند و اشخاص نادری مانند ابن‌تیمیه که مبغض‌اند، ناصبی شمرده می‌شوند و خود اهل‌سنت آنان را مورد قدح و ذم قرار داده‌اند. این نکته‌ای است که به نظر باید در این مدخل به آن توجه شود.
- برای مفهوم تسنن دوازده‌امامی در مدخل حدودی آمده که همه این حدود در قسمت تعریف قابل درج نبودند؛ مشخصات زمانی، مکانی، بستر پیدایش، خصوصیات دیگر این مفهوم در قسمت جایگاه مورد اشاره قرار گرفته است. این اصطلاح با حدودی که در آثار واضعان آن آمده به هیچ وجه راجع به سنیان متشیع قرون قبل از قرن ششم نیست. البته باز هم بگویم خود این مفهوم هنوز در ذهن واضعان آن هم تکلیف روشنی ندارد و برخی از این مشکلات از آنجا ناشی می‌شود. از طرفی در آثار اهل‌سنت به شکلی که پس از قرن هفتم در آثار سنیان دوازده‌امامی دیده می‌شود به جایگاه و تاریخ حیات ائمه شیعه در کنار خلفا پرداخته نشده است و این موضوع جدیدی است که از یک رویکرد مذهبی تازه نشأت گرفته است که یکسر با رویکرد سنیان متشیع قدیم‌تر متفاوت است.
- در بخش آخر، ذیل تسنن دوازده‌امامی در ساحت فرهنگ، قرون مختلف با محوریت اسامی اشخاص آورده شده؛ در حالی که این نوع زیرتیترها هم با عنوان بخش به نظر می‌رسد و هم با توضیحاتی که پیش از ذکر اسامی اشخاص آورده شده است. پیشنهاد می‌شود این بخش یا با محوریت کتاب‌ها شروع شود؛ یعنی نخست نام کتاب ذکر شود و سپس نویسنده و توضیحات بیاید یا عنوان آن تغییر داده شود مثلا عنوان «سنیان دوازده‌امامی برجسته» و مانند آن...
- به نظر بنده به همین شکل که هست شاید بهتر باشد.
- عبارت: ساحت سیاست و ساحت فرهنگ، برای مخاطب عام خیلی واضح و روشن نیست. می‌توان از کلمات آسان‌تر و عام‌پسندتری مثل قلمرو و گستره و... استفاده کرد.
برخی عبارت‌ها هم به نظر برای مخاطب عام ثقیل و سخت‌فهم هستند مانند : «ساحت سیاست یکی از ساحت‌های تحول مذهبی ایرانیان از تسنن به تشیع، با واسطه قرارگرفتن تسنن دوازده‌امامی، قلمداد شده است.»
- عنوان مدخل در ناوبری اضافه شود.
- ظاهرا بنده دسترسی ندارم.
- اگر صلاح میدونید «رده:رابطه شیعه و سنی» را هم بیفزایید.
- از فعل‌های با پسوند ««اند»» خیلی زیاد استفاده شده است: آمیخته‌اند، دانسته‌اند، داده‌اند، شمرده‌اند، شده‌اند و .... تقریبا تمام فعل‌های شناسه به جز یکی دو مورد، با «اند» به کار رفته‌اند.
- بنده به عنوان یک ویراستار اشکال عمده‌ای در این موضوع نمی‌بینم. حتی تکرار کلمات در زبان فارسی امری مکروه نیست؛ اینها که شناسه هستند. باز هم نگاه کردم. برخلاف نظر شما این موضوع زیاد به چشم نمی‌آید.
با تشکر و سپاس--رضا باذلی (بحث) ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۹ (+0330) @Bazeli: عرض سلام و ادب و سپاس از توجه و عنایت سرکار عالی H.shamloo (بحث) ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۳۷ (+0330)
- لطفا کلمات سخت خوان همچون اعلام و اسامی کتب را اعراب‌گذاری کنید.--Shamsoddin (بحث) ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۰ (+0330)
چندتا نکته
@Shamsoddin: @H.shamloo: باعرض سلام واحترام دوتا نکته عرض میکنم خدمتتون: 1. در مورد سلمان ساوجي (709-778هـ)، ایشان بنابر خود ویکی شیعه: شیعه هستند وبنظرم نباید تو لیست تسنن دوازده امامی قرار بگیرد. 2. درویش محمد کربلایی (درگذشت ۹۹۷ق). در فرصتی که داشتم وسرچ کردم اسمش "حافظ حسين كربلائي تبريزي" که اسم کتابش "روضات الجنات و جنات الجنان". ولی جلد دوم این کتاب درباره امامان نبوده. بلکه بخشی از روضه هشتم که خودش بخشی از جلد دوم درباره 4امام شیعه نوشته شده. میتوانید به ویکی نور مراجعه کنید. آدرس توضیحات کتاب باتشكر فراوان A.yasin (بحث) ۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۱۴ (+0330) A.yasin (بحث) ۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۹ (+0330)
@P.motahari: @Shamsoddin: عرض سلام و ادب. بر ویرایشی که بر روی مدخل انجام گرفته نقدهایی وارد است:
- در بخش بستر پیدایش، موضوعاتی چون تحرکات برخی از اهل‌سنت علیه عثمانیه و اهل حدیث به‌عنوان بستر و مقدمات پیدایش تسنن دوازده‌امامی در قرن ششم تلقی شده است. این موضوع در قسمتی از شناسه ویراسته به این جمله تغییر یافته: (می‌گویند این گرایش در همان قرون نخستین اسلامی و در تقابل با آن دسته از طرفداران عثمان که مخالف امام علی(ع) بودند به وجود آمده است). روشن است که پیدایش تسنن دوازده‌امامی غیر از بستر پیدایش آن است. در مدخل گفته شده که پیدایش این جریان از قرن ششم به بعد بوده است. با در نظر گرفتن این اشکال، آمدن این مطلب در شناسه نیز اولویت نخواهد داشت.
- برخی نکات مهم، چون وجود این گرایش در حکومت عثمانی، حذف شده است.
- در حذف آثار دارای رویکرد تسنن دوازده‌امامی اولویت رعایت نشده؛ برای نمونه کتاب سبط ابن‌جوزی، که از مهم‌ترین موارد دانسته شده، حذف شده است.
- در حذف عکس‌ها هم عکس قابل توجهی از تاریخ بناکتی، که در فضای اینترنت موجود نبود، حذف شده و عکس وسیلة الخادم خنجی آمده که تکراری است و در مدخل همین کتاب موجود است.
- از نظر ویراستاری، در چند جمله، مانند «اما برخی محققان، در نسخه‌ای خطی، نشانی به دست داده‌اند از وجود و رواج این اصطلاح در اواخر دوره صفویه» فعل از آخر جمله به میانه یا ابتدای جمله منتقل شده که در متون پژوهشی، و در متون ویکی به طریق اولی، نیکو دانسته نشده است. همچنین، سرشناسه به لحاظ زبانی دچار ضعف و متضمن جان‌بخشی است که در متون پژوهشی توصیه نشده است.
- تواریخ وفات گاهی با دو نقطه آمده و گاهی بدون آن که قبلاً همگی یکسان بودند.
سپاس H.shamloo (بحث) ۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۰ (+0330)
@H.shamloo: سلام بر شما
- مدخل دارای اولویت ج است؛ یعنی بعد از اولویت‌های بنیادین و الف و ب، در رتبهٔ چهارم (یکی مانده به آخر) قرار دارد. با توجه به این اولویت، بسیار مفصل نوشته شده بود. برای همین و بنا به توصیه مدیران، مطالب بسیاری می‌بایست حذف می‌شد. از طرفی، چون اولویت ج است، بنده اجازه ندارم وقت زیادی صرف این مداخل کنم. برای همین، طبیعتاً پیش می‌آید که نکاتی از مدخل حذف شود که از نظر نویسنده مهم بوده، اما چون به اهمیتشان در مدخل اشاره نشده یا از چشم افتاده حذف شده باشند. البته چنین نکاتی را بعد از تذکر نویسنده، دوباره به مدخل اضافه می‌کنیم.
- در بخش آثار، از بین حدود چهل اثر، تنها منابعی را باقی گذاشتم که یا مدخلشان در ویکی بود یا صاحب‌اثر شهرت داشت. چیزی درباره کتاب این‌جوزی، در مدخل ندیدم که باعث شود حذفش نکنم. اگر می‌دانید که مهم است، می‌توانیم برش گردانیم.
- توضیح کوتاهی در مورد آن آمده بود که بر اهمیت کتاب دلالت داشت. بازگرداندن آن خالی از فایده نخواهد بود.
- درست است که عکس وسیلة الخادم خنجی را در مدخلش داریم؛ اما در مدخل تسنن دوازده‌امامی نیست. پس تکراری محسوب نمی‌شود.
- اگر صلاح دیدید عکس نسخه خطی تاریخ بناکتی را هم برگردانید.
- اینکه در قرون نخستین اسلامی به وجود نیامده؛ بلکه تنها زمینهٔ آن فراهم شده نکته دقیقی است که آن را در مدخل می‌آورم.
- تاریخ‌های وفات اگر به صورت مصدری نوشته شود، باید همراه با دونقطه بیاید و اگر به صورت مفعولی باشد، بدون آن: (درگذشت: ۳۱۰ق)، (درگذشتهٔ ۳۱۰ق). از آنجا که تاریخ‌های وفات به صورت «(درگذشت ۳۱۰ق)» آمده بود، سعی کردم همه را اصلاح کنم و آن‌ها که اصلاح نشده از قلم افتاده که ضمن تشکر از شما اصلاح می‌شود.
- لطفاً برای هریک از این دو مطلب که انتقال فعل به میانهٔ جمله در ۱. «متون پژوهشی» و ۲. «متون ویکی به طریق اولی» مناسبت نیست، یا دلیلی بیاورید یا منبعی معرفی کنید تا من برخلاف آنچه تاکنون از درست‌نویسی و ساده‌نویسی آموخته‌ام عمل کنم.
- آنچنان که شما بهتر می‌دانید این امور از مستحبات ویرایش است و تذکر بنده برای بهتر شدن مدخل بود. این نکته را هم از کلاس استاد صلح‌جو به یاد دارم که نظر او این بود که در متون علمی ساختار اصلی جمله در فارسی در اولویت باشد.
- در خصوص «جان‌بخشی» هم باید گفت گرچه در برخی کتاب‌های ویراستاری آمده، استادان ویرایش درباره آن اتفاق‌نظر ندارند و برخی به‌جهت اینکه در فرهنگ شفاهی و نثرهای غیرادبی هم رایج شده، دیگر آن را خارج از زبان فارسی نمی‌دانند. به نظر، این مسئله بستگی دارد به محتوای جمله. برای مثال، جمله «این نظریه می‌گوید:...» از نظر این بنده، نادرست نیست؛ همان‌طور که در گفتار هم برای مثال، بسیار می‌گوییم: «نظریهٔ نسبیت می‌گه...»؛ اما این نمونه‌ها که در کتاب نگارش و ویراشِ سمیعی آمده، چنان‌که نویسنده‌اش گفته نادرست‌اند: «این ستارهٔ دنباله‌دار قوانینِ سایر ستاره‌های دنباله‌دار را اجرا می‌کند»، «پیوست این مقاله فهرستی از واژه‌های فارسی را ارائه داده است.» بااین‌همه، به‌جهت نکته‌سنجی‌تان، جمله مدنظر را اصلاح میکنم.
- نکته‌ای علمی دربارهٔ مدخل: در آن آمده است که تسنن دوازده‌امامی در دوره صفویه از بین رفت. درباره این مسئله پرس‌وجو کردم و به این مطلب رسیدم که هم‌اکنون نیز وجود دارند. آقای امینی مدیر ویکی می‌گوید در پاکستان و هند بسیارند و او در ایران با گروهی از آنان دیدار داشته است. لطفاً تحقیق کنید و وضعیت کنونی آنان را در مدخل بیاورید.
- این موضوع قابل توجه است. رسول جعفریان، به‌عنوان مبلغ این مفهوم، از دوره صفویه به‌عنوان دوران زوال آن یاد کرده است. البته در مدخل آمده که کسانی نشان از وجود آن در اواخر صفویه داده‌اند. مطمئناً در کلام جعفریان تسامح در حدود زمانی را باید در نظر بگیریم. اینکه کسانی در دوره‌های بعد و حتی در دوره معاصر با خصوصیاتی نزدیک به این رویکرد وجود داشته باشند، بعید نخواهد بود؛ اما آنچه مهم است، به قول ارباب فلسفه علم، مقام داوری در این مقولات است نه مقام گردآوردی؛ ما برای به شمار آوردن این افراد ذیل این مفهوم نیازمند هستیم که کسانی چون جعفریان، که گزاره‌هایشان در مقام داوری دانش تاریخ می‌نشیند، آنان را سنی دوازده‌امامی شمرده باشند. این در حالی است که با شاخصه‌های زمانی که در تعریف تسنن دوازده‌امامی در مقام داوری درج شده این مفهوم برای توضیح گرایشی از نیمه قرن ششم تا اواخر قرن یازدهم است.
موفق باشید. --پورمطهری (بحث) ۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۲ (+0330) @P.motahari: عرض سلام و ادب و سپاس بابت عنایت و زحمات سرکار عالی. H.shamloo (بحث) ۱۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۶ (+0330)